«Praviły «Mahičnaj mapy» praźmierna žorstkija – tolki try miescy i nivodnym bolš. Kab adčuć moj dušeŭny bol pry vybary, tolki abaznaču miescy, što nie trapili ŭ śpis. Heta rajon «zaliniejny», dzie byŭ aficyjna zafiksavany adziny ŭ Biełarusi vypadak pałterhiejstu naprykancy isnavańnia SSSR,
dzivosnaj pryhažości šuchoŭskaja vieža, «barysaŭskija Šabany» – Kaziny Roh, dzie i siońnia ŭ ciabie lohka mohuć spytać: «Z kakova rajona, pacan?», Bierazina ź jaje chaj i daŭno stračanymi razvadnymi mastami. Ci navat haradski stadyjon, dzie ścipły barysaŭski kłub BATE prakładvaŭ sabie darohu ŭ Lihu čempijonaŭ. Čym nie mahija?» – adznačaje aŭtar čarhovaha vypuska «MM» namieśnik hałoŭnaha redaktara «Našaj Nivy» Źmicier Pankaviec.
Pamiž ješybotam i mohiłkami
Ja vučyŭsia ŭ sapraŭdnym ješybocie. Chacia nie tak – u budynku, jaki ŭzvodziŭsia jak ješybot i doŭhi čas dziejničaŭ jak miesca dla vyvučeńnia Tałmuda i padrychtoŭki rabinaŭ. Paśla jaho pieratvaryli ŭ žanočuju himnaziju, na franton pryrabili piacikancovuju zorku, kab pamiecić terytoryju. A jašče paźniej na hetym miescy adkryli piedahahičny kaledž. Tam ja i vučyŭsia. Heta ŭsiaho paru krokaŭ ad bazaru ŭ Starym horadzie, ale zrabiŭšy ich, traplaješ nibyta ŭ paralelny śviet.
Na ŭrokach fizkultury zamiest praktykavańniaŭ na hnutkaść ci hulni ŭ vybivały naša vykładčyca lubiła praktykavać vyvad nas na prahułku. Pryčym u samaje niepryvabnaje miesca horada – tak zvanuju Nachałaŭku. Kažuć, što mnoha pryšłych ludziej nazaŭsiody hublalisia ŭ łabiryntach vuzkich nieasfaltavanych vulic Nachałaŭki, asabliva padčas tradycyjnaha viasnovaha patopu. Mnie zaŭsiody zdavałasia, što tam žyvuć tolki zabojcy i raspuśnicy, karliki i paprašajki, vyradki i varjaty. Chłopcy tam chutka stanoviacca klijentami dziciačaha pakoja milicyi, a dziaŭčaty rana daviedvajucca pra aborty. A pracavać i tyja, i druhija iduć na blizkuju «šviejku». Zatoje ŭ kožnym dvary jość višniovyja drevy.
Naš pramienad pa Nachałaŭcy zvyčajna zakančvaŭsia na starych jaŭrejskich mohiłkach. Miesca pachavańnia viadomych cadzikaŭ i rabinaŭ (tut pierapachavanyja mnohija minskija rabiny). Atmaśfiernaje miesca. Letam miascovyja tam smažać šašłyki i zaharajuć. A jašče prosta pasiarod mohiłak niekali była futbolnaja placoŭka. Mnie bažylisia, što dzieci hulajuć u futboł prosta čarapami niabožčykaŭ. Praŭda, na svaje vočy ja hetaha nie bačyŭ.
Vakolicy bazaru
U Barysavie šmat rynkaŭ i toržyščaŭ, ale tolki adzin ludzi nazyvajuć bazaram, toj što ŭ staroj častcy horada. Na ŭvachodzie pilnyja cyhanki abaviazkova spytajucca ŭ ciabie: «Zołata?» A kali admoŭna pachitaješ hałavoj, to ŭmomant straciać da ciabie cikavaść. Tut ža na ŭvachodzie siadzieli babuli, što pradavali siemački z maleńkich draŭlanach kubačkaŭ. U ich zaŭsiody možna było ŭziać žmieńku prosta tak.
A jašče była «kropka» mužyka, što handlavaŭ kasietami NRM, «Niejra Dziubiela» i «Kramy» – adzinaja ŭ horadzie. U «Mini-kafe» niekali hatavali samyja smačnyja čabureki, abaviazkova abhornutyja ŭ prapitanuju tłuščam papieru. Tut jość svaje «pole cudaŭ», nievialikaja barachołka, dzie možna znajści lubyja nišciaki. A jašče tut pachnie samarobnym chlebam i treba ŭchilacca ad djabłavych vosaŭ, jakija nie kusajuć tolki pradaŭcoŭ łasunkami.
Mienš za kiłamietr ad bazaru – niekalki starych zakinutych sinahoh, pravasłaŭny sabor, kaścioł, a taksama staravierskaja carkva. Vielmi pašyranaja lehienda kaža, što ŭ staravieraŭ jość abrazy sa svastykaj. Ale jany nie puskajuć čužakoŭ zirnuć na ich.
I ŭvohule tut zachavaŭsia ŭnikalny ansambl budynkaŭ XIX stahodździa. Kolki razoŭ prapanoŭvali zrabić hetuju častku horada piešachodnaj. Usio nijak, a tak škada! U takim vypadku našmat lahčej było b adčuć minułaje horada. Voś domik staić cełym i niekranutym, dzie pracavaŭ bardel mume Sejny, a niedaloka prymaŭ svaich klijentaŭ hiniekołah Ryhor Bierlin, jaki ŭmieŭ vyklikać arhazm u svaich klijentak adnym dotykam. A heta restaran Edemskaha, u jaki zvozili najlepšyja prysmaki taho času. Pakul pisaŭ, až adčuŭ pach smažanaha soma, tolki što złoŭlenaha ŭ Biarezinie.
Starabarysaŭski pałac
Starabarysaŭ – heta nie staraja častka horada, a viosačka za kiłamietr ad samoha Barysava. Da jaje možna dabracca 12-m aŭtobusam. Pryvablivaje padarožnikaŭ hetaja miaścina zakinutym pałacam na staražytnym haradziščy. Niekali hetaja terytoryja naležała kniaziam Radziviłam, paśla – impieratarskamu domu Ramanavych. U
1812 hodzie tut načavaŭ Napaleon. Mahčyma, dzieści jakraz u hetych vakolicach jon pakinuŭ svaje šmatlikija skarby, jakija nie dajuć spakoju ŭžo niekalkim pakaleńniam barysaŭskich avanturystaŭ. Adzin z handlovych centraŭ Barysava, darečy, tak i nazyvajecca – «Kład Napaleona». A ŭ 1941-m naradu tut pravodziŭ Adolf Hitler. Niejki barysaŭski epicentr, kudy tak i ciahnuła mocnych i znakavych postaciaŭ hetaha śvietu. Vypadkovaść ci ŭsio ž nakanavańnie?
Za savietami ŭ pałacy była kałhasnaja kantora. Ad epochi jakoj jašče zastałasia šyldačka z nadpisam na dzivosnaj trasiancy «zaŭchoz». Miascovyja pałochajuć, što tut načami źbirajucca satanisty i mietalisty. Ja nie viedaju, moža, i tak. Pakul ža budynak z kožnym hodam prychodzić va ŭsio bolš zakinuty stan, a status «achoŭvajecca dziaržavaj» vyhladaje pustoj farmalnaściu.
