Siadziba Prozaraŭ u Astrahladach
Vioska Astrahlady była raśsielenaja ŭ 1986 hodzie paśla avaryi na ČAES. Ciapier heta terytoryja Paleskaha dziaržaŭnaha radyjacyjna-ekałahičnaha zapaviednika.
Z kanca XVIII stahodździa ŭłaśnikam Astrahladaŭ byŭ apošni abozny VKŁ (kali na sučasnyja realii — heta jak namieśnik ministra abarony krainy) Karal Prozar, jaki nazyvaŭ siabie «Hrafam na Chojnikach i Astrahladavičach». Jaho syn pabudavaŭ tut pałac u styli ampir.
Pałac, miarkujučy pa zachavanych apisańniach, vyhladaŭ šykoŭna jak zvonku, tak i znutry. U interjery, naprykład, byli kaflevyja piečy, vintavaja leśvica, stol z vyjavaj zornaha nieba ź miesiacam, lapnina, raznyja marmurovyja kominy, šmat karcin i bahataja mebla. Była biblijateka i raskošnaja harderobnaja z sukienkami i kapielušami žonki pana Sofji Prozaravaj.
Za 101 hod da avaryi, u 1885 hodzie, unuk Karala Kanstancin, zmarnavaŭšy ŭsiu svaju spadčynu, pradaŭ Astrahlady. Novym haspadarom staŭ niejki Rybnikaŭ, jaki prydumaŭ zładzić u budynku łaźniu. Avantura skončyłasia pažaram.
U 1912 hodzie pałac u ruinach vykupiŭ Alhierd Hardziałkoŭski. U jaho byli płany adbudavać pałac, ale Pieršaja suśvietnaja vajna hetamu pieraškodziła. Paśla jon źjechaŭ u Polšču. Pa słovach miascovych, «paśla revalucyi pan śpirt (u Astrahladach byŭ śpirtzavod) vypuściŭ u kanavu i chadzili, havorać, ludzi łyžkami źbirali, pavierchu płavaŭ. Cysterny ŭsie źliŭ u kanavu».
Miascovyja razabrali pałac na budmateryjały. Da našych časoŭ zachavaŭsia adzin ź flihielaŭ z kałonami, damy rabočych dy sažałka. Da avaryi miascovyja žychary praciahvali karystacca haspadarčymi pabudovami i źbirali jabłyki ŭ sadzie.
Budynak «papoŭskaj» škoły ŭ Babčynie
Vioska Babčyn taksama była raśsielenaja ŭ 1980-ch hadach paśla avaryi na ČAES i ciapier mieścicca na terytoryi Paleskaha dziaržaŭnaha radyjacyjna-ekałahičnaha zapaviednika.
Tut u adnosna dobrym stanie zachvaŭsia budynak carkoŭna-prychodskaj škoły, pabudavany prykładna ŭ 1905 hodzie. Historyki miarkujuć, što finansavali budaŭnictva ŭłaśniki susiedniaha Rudakova Vańkovičy. Bo ich pałac budavali z toj ža cehły — z klajmom u vyhladzie litary W.
U škoły słaŭnaja historyja. Da taho, jak tut źjaviŭsia cahlany budynak, ustanova była draŭlanaja. Tut vučyli dziaciej, kab tyja zdavali ekzamien i atrymlivali lhoty pry adbyvańni vajskovaj pavinnaści. U Rasijskaj impieryi najaŭnaść pačatkovaj adukacyi davała mahčymaść skaracić słužbu na 2 hady (4 zamiest 6-ci).
Zachavałasia infarmacyja, jak prachodziŭ taki ekzamien. Tak, cikava, što na vusny ispyt pryjechaŭ Vańkovič z Rudakova, sam zadavaŭ niekatoryja pytańni i tak byŭ zadavoleny vydatnymi adkazami, što samym vybitnym vučniam daŭ hrašovyja ŭznaharody ad 2 da 3 rubloŭ, a adnamu navat svoj hamaniec.
Pośpiechi vučniaŭ tłumačyli vydatnymi piedahahičnymi zdolnaściami prychodskaha śviatara Michaiła Drazdoŭskaha. Jaho dobrym słovam uspaminali miascovyja staražyły.
Ruiny Trajeckaj carkvy ŭ Samatevičach
Vioska Samatevičy znachodzicca ŭ Mahiloŭskaj vobłaści ŭ zonie dalejšaha adsialeńnia. U vyniku avaryi na Čarnobylskaj AES žychary pasielišča ŭ 1991 hodzie byli pierasielenyja ŭ pasiołak Novyja Samatevičy za 20 kiłamietraŭ ad vioski. 30 červienia 2015 hoda pasielišča było likvidavana, zrujnavanyja bolš za 1,5 tysiačy pabudoŭ, akramia carkvy. Tak jana vyhladała za 6 hadoŭ da avaryi.
Viersii pra budaŭnictva roźniacca, voś adna ź ich. U pačatku 1840-ch kniahinia Nastaśsia Hałynskaja, adčuvajučy nabližeńnie śmierci, addała rasparadžeńnie ab budaŭnictvie novaha kamiennaha chrama ŭ Samatevičach. Pa lehiendzie, architektaram staŭ siabar Kanstancina Tona — architektara, pa prajekcie jakoha byŭ uźviedzieny Chram Chrysta Zbaviciela ŭ Maskvie. Jašče adna ź lehiendaŭ abviaščaje, što architektaru zapłacili stolki, kolki załatych maniet źmieścicca ŭ jahonym kapielušy.
U Nastaśsi była dastatkova niezvyčajnaja pieradśmiarotnaja vola, tekst prykładny: «Ja pražyła žyćcio, poŭnaje hrachu. Pachavajcie mianie ŭnutry chrama tak, kab ludzi pa kostkach maich chadzili, a nada mnoju stajaŭ ałtar». Uviesnu 1842 hoda jaje nie stała. Kniahiniu pachavali ŭ sklepie, jaki znachodziŭsia praktyčna ŭ centry chrama.
U 1930-ja hady savieckija ŭłady začynili carkvu, jakuju pierarabili pad zierniaschovišča, a paźniej — pad ladoŭniu, dzie chavali tušy zabitych kałhasnych žyvioł.
Siońnia navat u takim zaniadbanym stanie carkva praciahvaje ŭražvać. Jaje vyšynia ad padłohi da kupała — 30 mietraŭ (jak dziesiacipaviarchovy dom).
Samatevičy taksama viadomyja jak radzima paeta Arkadzia Kulašova. Niahledziačy na toje, što viosku paśla trahiedyi na ČAES zraŭniali ź ziamloj, tam i ciapier možna znajści zarosły miemaryjalny kamień, na miescy jakoha niekali stajaŭ jaho dom.
Siadziba Hierardaŭ u Dziamjankach
Dziamjanki mieściacca ŭ Dobrušskim rajonie ŭ zonie dalejšaha adsialeńnia. Masava žychary adsiul źjechali ŭ 1993 hodzie, akramia adnoj siamiejnaj pary. 3 2013 hoda tut zastaŭsia tolki adzin čałaviek. A taksama — pryhožaja siadziba Mikałaja Hierarda, jaki vałodaŭ hetymi ziemlami da revalucyi. Jon byŭ viadomym rasijskim dziaržaŭnym dziejačam, jaki ŭ 1905-1908 hadach staŭ hienierał-hubiernataram Finlandyi. Siadzibny dom razam z parkam i cahlanym mostam uniesieny ŭ śpis historyka-kulturnych kaštoŭnaściaŭ Biełarusi.
Siadzibu pabudavali ŭ druhoj pałovie XIX stahodździa ŭ styli madern z elemientami psieŭdaruskaha stylu.
Paśla revalucyi ŭ budynku raźmiaścili psichanieŭrałahičny internat. Unutry zachavałasia kavanaja leśvica, jakoj bolš za 100 hadoŭ. A sapraŭdnym upryhožvańniem siadzibnaha kompleksu źjaŭlajecca čatyrocharačny most.
Da ŭsich hetych abjektaŭ možna dabracca i ŭbačyć na ŭłasnyja vočy.
Tyja, što mieściacca na terytoryi Paleskaha zapaviednika, uvachodziać u ekskursiju. Adnak znachodziacca Astrahlady i Babčyn u roznych bakach i adpaviedna — u prahramie dvuch roznych maršrutaŭ. To-bok za adzin zajezd možna budzie ŭbačyć tolki adzin z hetych abjektaŭ.
Košt takoj pasłuhi zaležyć ad kolkaści čałaviek u hrupie i samoha maršrutu. Plus varta ŭličvać, što treba aformić dazvoł na naviedvańnie zabrudžanaj terytoryi, a na heta moža pajści niekalki dzion.
Jość i inšaja mahčymaść naviedać luboje miesca ŭ zonie adčužeńnia abo adsialeńnia — padčas Radaŭnicy. Sioleta heta čatyry dni z 11 maja pa 14 maja. U hety pieryjad dazvoł nie patrabujecca.
Kali ž u hetyja dni nie atrymlivajecca, to možna źviarnucca da hidaŭ, jakija ładziać tury pa zabrudžanych terytoryjach — i ŭžo ź ich dapamohaj vypravicca ŭ padarožža.
Śviata-Michajłaŭskaja carkva z Vyleva
Vioska Vyleva mieściłasia ŭ Dobrušskim rajonie. U vyniku avaryi na Čarnobylskaj AES žychary byli pierasielenyja ŭ 1990-1992 hadach, a sama vioska likvidavanaja ŭ 2005-m. Tut znachodziłasia carkva z samaj unikalnaj historyjaj siarod usich pomnikaŭ, što paciarpieli ad Čarnobylskaj avaryi.
Draŭlanuju carkvu śviatoha Archanhieła Michaiła pabudavali ŭ 1909 hodzie na miescy staroj struchlełaj. Paśla avaryi ź vioski vysielili ŭsich žycharoŭ, zastaŭsia tolki protaijerej Vasil Kancavy, kab pryhladvać za chramam. Jon žyŭ adzin u svaim domie, adnak paśla taho, jak tam zdaryŭsia pažar, vymušany byŭ źjechać. Ale chram pakidać prosta tak nie chacieli i vyrašyli pieranieści.
Ciapier carkva mieścicca na terytoryi parku «Fiestyvalny» ŭ Homieli. Jana dziejničaje jak chram-pomnik achviaram Čarnobylskaj katastrofy i heta adzinaja ŭ Biełarusi carkva, pieraviezienaja z Čarnobylskaj zony adčužeńnia.
«Čarnobylskaja kalekcyja»
U Biełarusi i Ukrainie ŭ 1990-ch byli arhanizavanyja dziaržaŭnyja ekśpiedycyi pa vyratavańni i vyvučeńni kinutaj kulturnaj spadčyny ŭ zonie adčužeńnia. Tady vyvieźli kala 2 tysiač pradmietaŭ materyjalnaj kultury. Ciapier hetyja rečy zachoŭvajucca ŭ adździele staražytnabiełaruskaj kultury Centra daśledavańniaŭ biełaruskaj kultury, movy i litaratury Nacyjanalnaj akademii navuk Biełarusi i składajuć asobnuju «Čarnobylskuju kalekcyju».
Navukoŭcy, što ŭdzielničali ŭ «čarnobylskich» ekśpiedycyjach, myli sabrany skarb u rekach i kałodziežach ščotkami i piaskom. Namahalisia źbirać rečy mienavita pad strechami pakinutych chat — radyjacyjny pył tudy, jak praviła, mienš traplaŭ. Paśla hetaha rečy jašče apracoŭvali ŭ Minsku. Pa słovach supracoŭnikaŭ, ciapier jany nie «faniać».
Sabranyja tam rečy sapraŭdy ŭnikalnyja: žorny nie z kamieniu, a čyhunnych klinoŭ, kałaŭrot z dadatkovymi elemientami-trubkami, tkacki stanok z padniebnikami, što čaplajucca da stoli, nažnaja stupa i šmat-šmat inšych cikavych pradmietaŭ.
Centr možna naviedać biaspłatna, ale tolki ŭ składzie hrupy i tolki pa papiarednim zapisie. Mieścicca jon u Minsku pa vuł. Surhanava, d. 1/2.
Što jašče?
Akramia siadzib i chramaŭ, a taksama pachavanych pad ziamloju chatak, u zonie adčužeńnia znachodzicca bieźlič pomnikaŭ archieałohii: staražytnyja stajanki, kurhany, mahiły, sieliščy. Naprykład, tolki ŭ Mahiloŭskaj vobłaści takich 924. Pakul niama mahčymaści ich biaśpiečna daśledavać, chacia achvočych «čornakapalnikaŭ», łasych da staražytnych skarbaŭ, šmat.
A jašče terytoryja bahataja brackimi mahiłami časoŭ Druhoj suśvietnaj vajny i vajennymi pomnikami.
Voś adzin nietypovy — u vioscy Śpiaryžža. Heta radzima viadomaha likvidatara avaryi na ČAES Vasila Ihnacienki.
Čytajcie taksama:
Adzinuju słavutaść Klimavičaŭ faktyčna źnieśli FOTA
Zhubleny zamak na Paleśsi, kaścioły dy saviecki teatr. Što dziaržava voźmie pad achovu sioleta
Na starych mohiłkach u Hrodnie pavaliŭsia 222-hadovy pomnik. I nie fakt, što buduć padymać
