Redaktar časopisa Valer Bułhakaŭ raspavioŭ pra vydavieckija płany.
«NN»: Časopis «Arche» daŭno pierajšoŭ u farmat śpiecvypuskaŭ. Jakija tematyčnyja numary sioleta pabačać śviet?
VB: Najbližejšyja numary buduć pryśviečany Połacku (heta ŭžo treci taki vypusk) i ChVIII-mu stahodździu biełaruskaj historyi. Vybar tem nievypadkovy. Połack, Połackaje kniastva — kałyska biełaruskaj dziaržaŭnaści. Heta kulturna-histaryčny kantekst, jaki maje pieršačarhovaje značeńnie dla biełaruskaj identyčnaści. Što tyčycca ChVIII stahodździa, robiačy taki numar, my reahujem na ciapierašni stan rečaŭ u biełaruskaj masavaj śviadomaści, padziej, jakija płanamierna vyniščalisia i falsifikavalisia. Dla šarahovaha biełarusa ChVIII stahodździe — heta prosta sucelnaja biełaja plama. Adzinaja infarmacyja, jakuju jon u lepšym vypadku maje ŭ svajoj hałavie, — raspad Rečy Paspalitaj, tak zvanaje ŭźjadnańnie Biełarusi z Rasijaj.
Numary hetyja rychtavalisia doŭha. My chacieli znajści takija teksty i adabrać takich aŭtaraŭ, jakija buduć rezaniravać z nastoriami, dumkami našych čytačoŭ.
Da Połackaha numara rychtujucca try cikavyja dadatki. Kniha na 220 staronak —
heta budzie pieršaje vydańnie ŭ Biełarusi «Revizii Połackaha vajavodstva» — unikalnaha dakumienta 1552 hoda.
Jon pakazvaje, chto žyŭ u Połacku i vakolicach, jakim čynam adbyvałasia ekanamičnaje i palityčnaje žyćcio, jak byŭ uładkavany pobyt šarahovych pałačan napiaredadni akupacyi Połacka vojskami Ivana Hroznaha ŭ 1563 hodzie. Druhi dadatak —
asobnaje vydańnie manahrafii polskaha historyka Daryjuša Kupiša «Połacak 1579».
Treci dadatak, jaki fihuruje pakul u našych addalenych płanach, — heta
manahrafija polskaj aŭtarki Ahaty Demkovič «Paezija biełaruskich jezuitaŭ»,
pryśviečanaja łacinamoŭnaj tvorčaści połackich jezuitaŭ kanca ChVIII — pačatku XIX stahodździaŭ. Hety siužet mała raspracavany ŭ Biełarusi.
«NN»: Jakija knihi jašče rychtujecie da vydańnia pa-za dadatkami da časopisa?
VB: Ciaham hetaha hoda pavinna vyjści manahrafija polskaha movaznaŭcy Mirasłava Jankaviaka «Biełaruskija havorki ŭ Krasłaŭskim rajonie Łatvii». Pieršaje takoje sacyjalinhvistyčnaje daśledavańnie biełaruskaj movy ŭ sumiežnych rajonach Łatvijskaj Respubliki.
Druhaja kniha, jakaja faktyčna zroblena, — manahrafija biełaruska-polskaha historyka Jana Šumskaha «Savietyzacyja Zachodniaj Biełarusi ŭ 1944-1953 hh.» Sama nazva raskryvaje temu daśledavańnia. Chaču skazać, što jano razburaje šmatlikija mify pra haračaje likavańnie zachodniebiełaruskaha naroda z nahody ŭźjadnańnia, pakazvaje ŭvieś toj bol i pakuty, jakija supravadžali łomku ładu žyćcia zachodnich biełarusaŭ.
«NN»: Sioletni pieršy numar časopisa byŭ pryśviečany padziejam 19 śniežnia 2010-ha. Ci płanujecca ŭ hetym hodzie vychad numaroŭ z analizam siońniašniaj palityčnaj, ekanamičnaj situacyi ŭ krainie, jak rabiłasia raniej?
VB: Naprošvajecca numar, pryśviečany vybuchu 11 krasavika. Ale ŭ adroźnieńni ad Płoščy, ekśpiertnaja supolnaść maje mała faktaŭ pa hetaj temie, kab niazmušana apielavać imi. U płanach jość padrychtoŭka numara pra hetu rezanansnuju prablemu. Ale nie viedaju, ci vyciahniem my jaho. Kanceptualna taki numar važna zrabić,
kab biełaruskaja dziaržava adčuvała, što nie maje manapoliju na aśviatleńnie takich trahičnych padziej.
Važna padavać pašyranaje bačańnie vuzłavych padziej dla najnoŭšaj historyi Biełarusi. Ale stałasia tak, što naša ekśpiertnaja supolnaść vielmi mlava na heta zreahavała. Asnoŭnyja publikacyi, jakija vyjšli ŭ niezaležnaj presie, vyjšli z-pad piara žurnalistaŭ, a nie analitykaŭ. U hetym i palahaje asnoŭnaja prablema: možna zrabić numar, pryśviečany vybuchu, z udziełam žurnalistaŭ, ale ciažka zaanhažavać prafiesijnych analitykaŭ, kab zakryć hetu temu.
