Jak pavodzić siabie, kali da vas «zavitali» supracoŭniki śledčych orhanaŭ? Pravaabaronca Hary Pahaniajła daje parady žurnalistam, jakija buduć karysnyja nie tolki supracoŭnikam presy.
1 sakavika šef-redaktarka «Narodnaj voli» Śviatłana Kalinkina skłała skarhu na dziejańni milicyjantaŭ, jakija 26 lutaha praviali pieratrus u jaje pryvatnaj kvatery. 2 sakavika skarhu nakirujuć u prakuraturu Savieckaha rajona Minska. I sama žurnalistka, i jurysty, ź jakimi jana raiłasia, miarkujuć, što pieratrus byŭ ździejśnieny z šeraham parušeńniaŭ: viziciory nie nazvali siabie, pieratrus pravodzili adrazu niekalki asobaŭ, žurnalistcy nie dali patelefanavać i zahadali adrazu ž adklučyć usie telefony...
Ci mahčyma było paźbiehnuć takoha raźvićcia padziejaŭ? Jak pavodzić siabie, kali da vas «zavitali» supracoŭniki śledčych orhanaŭ?
Parady žurnalistam daje juryst, namieśnik staršyni RHA «Biełaruski Chielsinski kamitet» Hary Pahaniajła. Tyja samyja parady adnosiacca da luboha hramadzianina.
«Žurnalistaŭ apošnim časam niaredka zatrymlivajuć, prapanujuć dać tłumačeńni, patrabujuć prahladzieć źmiest ich noŭtbukaŭ, kampjuteraŭ, videazapisaŭ, pravodziać pieratrusy na ich pracoŭnych miescach, u kvaterach… Pry hetym my časam sutykajemsia z surjoznymi parušeńniami kryminalna-pracesualnaha zakanadaŭstva supracoŭnikami orhanaŭ kryminalnaha vyšuku. Jak być u hetaj situacyi? Ja b chacieŭ, kab žurnalisty ŭśviedamlali, u jakoj krainie jany žyvuć, i viedali svaje ŭłasnyja pravy.
1. Pamiatajcie pra art. 27 Kanstytucyi RB
Kožny hramadzianin Biełarusi, maje prava nie davać nijakich tłumačeńniaŭ, spasyłajučysia na art. 27 Kanstytucyi RB i adpaviedny artykuł Kryminalna-pracesualnaha zakanadaŭstva,jaki harantuje im prava nie davać pakazańniaŭ suprać samich siabie i blizkich svajakoŭ.
2. Patelefanujcie svajmu jurystu i kaleham, kab jany pryjechali
Jašče adno praviła, jakoje varta mieć na ŭvazie: u vypadku praviadzieńnia śledčych dziejańniaŭ hramadzianin maje prava pa telefonie paviedamić pra heta svaim blizkim, kaleham, a taksama advakatu.
Hramadzianin maje prava zaprasić svajho pradstaŭnika da ŭdziełu ŭ śledčych dziejańniach, jakimi b jany ni byli (pieratrusy, zatrymańni, dopyty). Prava na akazańnie jurydyčnaj dapamohi zamacavana jak ŭ Kanstytucyi, tak i ŭ kryminalna-pracesualnym zakanadaŭstvie. Čynieńnie pieraškodaŭ jurydyčnaj dapamozie zabaraniajecca. Tamu mieć svajho znajomaha advakata ŭ našych umovach prosta nieabchodna. Heta mohuć być i prafiesijnyja advakaty, i pradstaŭniki BAŽ, jakija vałodajuć viedami pa akazańni pravavoj abarony kaleham, a taksama pradstaŭniki pravaabarončych arhanizacyj, jakija mohuć zabiaśpiečyć pradstaŭnictva hetych hramadzian u orhanach kryminalnaha pieraśledu, orhanach prakuratury, KDB.
Kali vy zapatrabavali, kab na śledčych dziejańniach prysutničaŭ vaš pradstaŭnik, jaki moža pryjechać da vas u najbližejšy čas (skažam, na praciahu 20 chvilin), śledčyja pavinnyja pačakać jaho i nie raspačynać śledčych dziejańniaŭ. Pradstaŭnik, jak i paniatyja, budzie śviedkam taho, što ŭsie śledčyja dziejańni vialisia zakonna. Jon źjaŭlajecca harantam taho, što nie parušalisia vašyja pravy i intaresy.
3. Asoby, jakija «supravadžajuć» śledčaha, nie majuć prava pravodzić pieratrus
Byvaje, što razam sa śledčym, jaki pavinien pravieści pieratrus u vašym pamiaškańni, prychodziać jašče niekalki asobaŭ.
Treba viedać, što ŭ vobšuku mohuć brać udzieł sam śledčy, paniatyja i śpiecyjalist, kali heta nieabchodna.Ź mierkavańniaŭ biaśpieki supracoŭnik milicyi moža znachodzicca i ŭ kvatery, ale pry hetym nijakich dziejańniaŭ ažyćciaŭlać nie moža.Usie astatnija asoby, jakija «supravadžajuć», pavinnyja znachodzicca pa-za vašaj kvateraj.
Padčas pieratrusu treba vielmi ŭvažliva sačyć za dziejańniami śledčych, kab padčas jaho vam nie padkinuli kampramietujučych rečaŭ. Ni ŭ jakim razie nie davajcie im mahčymaści biez nahladu pierasoŭvacca pa kvatery.
4. Pierapišycie ŭsio
Najpierš zrabicie vypisku z pastanovy na praviadzieńnie pieratrusu, źviarnuŭšy ŭvahu na nastupnyja pytańni: pa jakoj kryminalnaj spravie pravodzicca vobšuk; chto viadzie jaho; chto pryciahnuty ŭ jakaści śpiecyjalista, paniatych; chto sankcyjanavaŭ.
Paśla zaviaršeńnia śledčych dziejańniaŭ pavinny być składzieny pratakoł vobšuku. U im abaviazkova pavinny być adlustravanyja tłumačeńni vašych pravoŭ, pravoŭ usich darosłych členaŭ siamji, jakija prysutničali pry vobšuku, taksama tłumačeńni mahčymaści rabić zaŭvahi na składzieny pratakoł i zanosić u pratakoł skarhi na dziejańni śledčaha.
Tolki paśla ŭniasieńnia ŭsich vašych zaŭvah vam možna padpisać hety dakumient i zapatrabavać jahonuju kopiju. Kali dla vašych zaŭvah u pratakole nie chapaje miesca, možna zapatrabavać, kab ich unieśli ŭ asobny pratakoł. Śledčy abaviazany skłaści taki dakumient, u im vy pavinny raśpisacca, a śledčy pavinien ciaham 24 hadzin pieradać vašu skarhu i svaje tłumačeńni prakuroru pa nahladzie. Apošni abaviazany pravieści pravierku skarhi i pryniać miery prakurorskaha reahavańnia.
Kali kopiju zrabić niama techničnaj mahčymaści, to varta maksimalna dakładna pierapisać usie dadzienyja śledčaha i paniatych z pratakołu, a taksama ŭniesienyja vami zaŭvahi i asnoŭnyja vyniki śledčych dziejańniaŭ. Naprykład, jakija rečy apisali i zabrali. Usio heta moža vam dapamahčy pry składańni skarhi ci ŭ razmovie z vašym jurystam.
Napisać skarhu na dziejańni śledčych možna i samastojna paśla zaviaršeńnia śledčych dziejańniaŭ. Adrasavać takuju skarhu treba terytaryjalnamu prakuroru: kali vobšuk pravodzili supracoŭniki rajonnaj milicyi ci KDB, to skarhu naležyć nakiroŭvać rajonnamu prakuroru, kali śledčyja byli z haradskich pravaachoŭnych orhanaŭ — haradskomu prakuroru, kali z abłasnych — abłasnomu, i h.d.
Kali adkaz prakurora pa nahladzie vas nie zadavoliŭ, vy majecie prava abskardzić jaho ŭ vyšejšaha prakurora ci praz sud. Pavodle praktyki, najbolš efiektyŭna skardzicca praz sud. Mienavita tam vy možacie hałosna zajavić svaju skarhu na dziejańni śledčaha, jaki pavinny budzie dakazvać, što dziejničaŭ u miežach zakonu.
5. Śledčyja mohuć vieści videazapis, ale vy majecie prava zajavić pratest suprać jaho publičnaha vykarystańnia
Videazapis śledčych dziejańniaŭ moža pravodzić śpiecyjalist, čyjo imia i proźvišča pavinna być uniesiena ŭ pratakoł. Piarečyć suprać hetaha davoli składana, ale možna patrabavać, kab hety videazapis vykarystoŭvaŭsia tolki jak sposab fiksavańnia śledčych dziejańniaŭ, bo taki zapis u lubym vypadku zakranaje tajamnicu pryvatnaha žyćcia. Kab paźbiehnuć vykarystańnia zapisu, naprykład, na dziaržaŭnym telebačańni, nieabchodna samastojna (kali hetaha nie zrabiŭ śledčy) napisać ŭ pratakole, što vy zabaraniajecie vykarystoŭvać zapis.
6. Vy majecie prava patelefanavać
Usie patrabavańni adklučyć na čas vobšuku mabilnyja i chatnija telefony, zabarona na telefonny zvanok svajakam, kaleham ci advakatu — supraćzakonnyja. Kali śledčy žadaje zachavać tajamnicu śledčych dziejańniaŭ, jon pavinien papiaredzić vas pra heta, i tady vy nie majecie prava raspaŭsiudžvać hetuju infarmacyju. Takuju padpisku ab nierazhałošvańni śledčy moža zapatrabavać. Ale telefanavańnie jurystu, svajakam, susiedziam, jakija, darečy, mohuć być paniatymi zamiest tych, jakich śledčyja pryviali z saboj, vam pavinny dazvolić. Kali śledčy patrabuje adklučyć telefon, vy majecie prava nie padparadkoŭvacca jaho patrabavańniu. Vam nieabchodna patłumačyć jamu, što takija patrabavańni niezakonnyja. Jašče raz padkreślivaju: nastojvajcie na tym, kab u śledčych dziejańniach prymaŭ udzieł vaš znajomy advakat ci juryst u jakaści vašaha pradstaŭnika.
7. Pieratrus mohuć pravieści i biez vašaha ŭdziełu
Pieratrus u vašaj kvatery moža pravodzicca i biez vašaha ŭdziełu, u prysutnaści luboha poŭnahadovaha čalca siamji, jaki žyvie ŭ kvatery. A kali abstaviny spravy dyktujuć nieabchodnaść terminovaha praviadzieńnia takoha vobšuku, a nikoha ŭ kvatery niama, tady vyklikajuć pradstaŭnikoŭ žyllova-kamunalnaj słužby, paniatych… Orhany, jakija pravodziać śledčyja dziejańni, majuć prava navat uzłamać dźviery vašaj kvatery. Ale tolki tady, kali ŭ ich jość važkija dokazy taho, što ŭ vašaj kvatery, naprykład, chavajecca złačynca, zachoŭvajucca skradzienyja rečy ci znachodzicca zbroja…»
2 sakavika praŭleńnie HA »Biełaruskaja asacyjacyja žurnalistaŭ» uchvaliła tekst adkrytaha lista da Hienieralnaha prakurora RB z nahody pieratrusu ŭ Śviatłany Kalinkinaj i nastupu na pravy biełaruskich žurnalistaŭ, jaki nazirajecca apošnim časam. Žurnalisckaja arhanizacyja ličyć, što pieratrusy nie mieli pad saboj pravavych padstavaŭ i źjaŭlajucca hrubym umiašalnictvam u svabodu žurnalisckaj dziejnaści, a taksama nastojvaje na pryniaćci zachadaŭ prakurorskaha reahavańnia dla adnaŭleńnia zakonnaści. Najbližejšym časam tekst hetaha dakumienta budzie dastupny na našym sajcie.
