U lutym niepadaloku ad niamieckaha horada Hiotynhien prajšoŭ sieminar-hulnia «Śfiera kultury: acenka stanu, pierśpiektyvy raźvićcia». Ciaham niekalkich dzion biełaruskija ekśpierty, krytyki, pradstaŭniki pradziusierskich centraŭ, ŚMI aceńvali ajčynnuju kulturu, kab paśla pradstavić madeli dla jaje dalejšaha raźvićcia.
Hulnia była arhanizavana takim čynam, što jaje ŭdzielniki madelavali sučasny stan kultury. Jany abjadnoŭvalisia ŭ hrupy, funkcyi jakich adpaviadajuć ci bližejšyja zaniatkam pa žyćci. Tak, byli tvorcy, mieniedžery i markietołahi, fiłosafy i kulturołahi, palityki i ideołahi. Siarod udzielnikaŭ — Siarhiej Dubaviec, Valancin Akudovič, Michał Aniempadystaŭ, Taćciana Pašavałava, Aleh Chamienka, Jaŭhien Kałmykoŭ, Siarhiej Hocin, Alaksiej Andrejeŭ. Razam usich było tryccać čałaviek.
Adsutničali, praŭda, čynoŭniki. Jak zapeŭniŭ kiraŭnik hulni Uładzimir Mackievič, nichto ź ich nie pryniaŭ zaprašeńnie. Pa słovach mietadołaha, jany nie nadta i patrebnyja byli.
Bo ministr kultury Pavieł Łatuška, da prykładu, siońnia zajmaje adnu pasadu, a zaŭtra moža być užo na inšaj.
Čynoŭniki mianiajucca, a tvorcy zastajucca. Tamu pracavać treba ŭ pieršuju čarhu niepasredna z tymi, chto ŭciahnuty ŭ kulturnyja pracesy.
Udzielniki hulni acharaktaryzavali dźvie asnoŭnyja prablemy biełaruskaj kultury. «Mianie niama», kali tvorcy, pradziusiery, myślary ŭchilajucca ad svaich abaviazkaŭ. Maŭlaŭ, kultura idzie bieź ich.
Druhaja prablema — niazdolnaść słuchać adzin adnaho. Kamunikatyŭnymi zbojami nazvaŭ ich sacyjołah Alaksiej Łastoŭski. «Vyklikanyja jak abmiežavanaściu isnych kamunikatyŭnych kanałaŭ, tak i adsutnaściu mocnaha žadańnia i sapraŭdnaj zacikaŭlenaści va ŭsich piersanalijach, zadziejničanych u kulturnaj tvorčaści, da dyjałohu ź inšym. Da hetaha času prasočvajecca mocnaje žadańnie admiežavacca ŭ svajoj kamorcy dy navodzić tam paradak. Pry hetym adkaznaść za prablemnaść situacyi, chod jaje vypraŭleńnia dy mahčymyja nastupstvy vielmi lohka pierakidvajucca na kahości, «chto nie my».
Kali ŭsie šlachi ŭpirajucca ŭ manalit dziaržavy, to heta vyklikaje spakusu paźbiehnuć aktyŭnaj pazicyi dy zaniacca samaškadavańniem».
Hulnia dała mahčymaść pa-novamu pahladzieć na staryja idei. Da prykładu, havaryłasia pra stvareńnie kulturnaha rehijonu Siaredniaj Jeŭropy (Biełaruś, Łatvija, Litva, Polšča, Ukraina). U im naša kultura zmahła b zachavać svaju aŭtentyčnaść i ekspartavać nacyjanalnyja prajekty ŭ susiednija jeŭrapiejskija krainy. Vidavočna, što adrazu zajavić pra siabie na ŭsio Jeŭropu niemahčyma. A stvareńnie kulturnaha rehijonu daje padstavy dla zavajavańnia liderstva ŭ peŭnaj halinie kultury šlacham kankurencyi pamiž raŭnapraŭnymi partniorami.
«Choć Valancin Akudovič i skardziŭsia, što nijakich kardynalna novych prapanovaŭ na hulni tak i nie prahučała, ale ŭžo nakopleny archiŭ stratehij i płanaŭ raźvićcia biełaruskaj kultury. I jany jašče čakajuć ludziej, jakija b zdoleli ŭziacca za ich realizacyju. Niva dla pracy pryhatavanaja, a voś hurt aratajaŭ jašče tolki pačaŭ farmavacca, i hulnia stała dla hetaha važnym etapam», — adznačaje sp. Łastoŭski.
I tym nie mienš, pieršyja vyniki hulni ŭžo źjavilisia. Mietadołah Śviatłana Mackievič u čarhovy raz zajaviła pra ideju stvareńnia Nacyjanalnaha univiersiteta. Adzin z kaardynataraŭ kampanii «Budźma biełarusami!» Sieviaryn Kviatkoŭski paabiacaŭ pracavać na źmienu čałaviečaj fiłasofii z «mianie niama» na «ja jość». A piśmieńnik Siarhiej Dubaviec stvaryŭ dekłaracyju pra adzinstva biełaruskaj kultury.
* * *
Upieršyniu padobnyja arhanizacyjna-dziejsnyja hulni pačaŭ ładzić maskoŭski mietadałahičny hurtok Ščadravickaha naprykancy 1970-ch. U Biełaruś hulniu pryvioz mietadołah Uładzimir Mackievič.
