«Hreć nasieńnie pačali ŭ lutym»
Šlach rańniaj bulby: ad nasieńnia da pola
Za rulom biełaha Wrangler Sahara, na jakim žurnalistaŭ viazuć pa poli, — kiraŭnik fiermierskaj haspadarki «Lubiert» Vasil Hryb. Jon rodam z Alšan Stolinskaha rajona, ale na pracu kožny dzień jeździć prykładna za 70 kiłamietraŭ — u viosku Płotnica.
U jaho siamji kala 1200 hiektaraŭ uhodździaŭ, dzie jany vyroščvajuć bulbu, kapustu, morkvu i jabłyki. Rańniuju harodninu pradajuć na ŭnutranym rynku, 80% poźnich hatunkaŭ harodniny i jabłykaŭ zakuplajuć pradprymalniki i handlovyja sietki Rasii. Pradukty stolinskich fiermieraŭ u tym liku možna sustreć u rasijskich kramach «Dyksi», «Mahnit» i «Piacioračka».
Siamja Hryb viadomaja na Paleśsi, usie spakon viakoŭ zajmalisia fiermierstvam i vyroščvali harodninu. Ciapier u hetaj śfiery sam Vasil i jaho čatyry braty.
Vialikija siemji dla hetaha rehijona — absalutna zvyčajnaja situacyja. U ich ź dziacinstva pryvykli pracavać na svajoj ziamli i zarablać mienavita sielskaj haspadarkaj.
Vasil spyniaje mašynu na krai bulbianoha pola, narakaje, što z-za zamarazkaŭ zialonaje baćvińnie z kraju pamierzła i pačarnieła:
«Marazy byli, doŭha chaładziła. Ale ŭ Biełarusi baćvińnie pačynaje ŭ taho-siaho ź fiermieraŭ tolki vychodzić ź ziamli, a ŭ nas — chutka ćviści budzie! Usiaho paru dzion tamu z hetaha, zdajecca, biaźmiežnaha pola źniali spanbond, bulba ŭžo ćvicie, a prykładna 15 červienia tut buduć źbirać uradžaj.
Heta rańniaja bulba, jakuju žychary stalicy i ŭbačać u kramach. Ale da pryłaŭka jana prachodzić źvilisty šlach. Jašče minułaj zimoj 30—40 ton nasieńnia ultrarańniaha sortu «Kałomba» zakupili ŭ Niderłandach. Prykładny košt adnoj tony takoha nasieńnia — 1500 jeŭra. Mienavita hety sort rańniaj bulby padychodzić dla našaha klimatu.
Nasieńnie zakuplajuć kožny hod, ale jaho kruhazvarot u pryrodzie taki:
naprykład, u studzieni 2022 hoda nasieńnie ź Niderłandaŭ pryvieźli ŭ Stolinski rajon, u krasaviku vysadzili, a vosieńniu sabrali ŭradžaj. I voś z hetaha ŭradžaju vybrali nasieńnie, zimoj užo 2023 hoda pierasypali ŭ płastmasavyja skryni pa 15 kiłahramaŭ, u pačatku lutaha adnieśli ŭ ciaplicu.
Ciaplicy aciaplajucca, heta treba dla taho, kab bulba prahrełasia i puściła rastki. Bulba lažyć tam amal dva miesiacy, i ŭvieś hety čas minimum raz na tydzień jaje treba pieravaročvać.
I voś u kancy sakavika bulbu ŭručnuju vysadzili na hetaje pole, nakryli spanbondam i źniali jaho tolki ciapier.
Miechanizavanaja praca čužaja hetamu ultrarańniamu sortu. Kab atrymać vydatny pradukt, kožnuju bulbinu tut sadziać u ziamlu rukami, a potym taksama ŭručnuju i źbirajuć. Dla hetaha fiermier dadatkova zaprašaje na niekalki dzion siezonnych rabočych — ich prykładna 30 čałaviek.
Z hetaha pola 100 hiektaraŭ Vasil płanuje sabrać kala 2—3 tys. ton rańniaj bulby. Mahło być i bolš, kali b nie zamarazki. Navat spanbond nie dapamoh paŭnavartasna ad ich zaścierahčysia. Kab adbić vydatki, treba pradać bulbu koštam nie mienšym za adzin rubiel za adzin kiłahram.
«Ale letaś my pradavali pa 45—60 kapiejek za kiłahram i mieli straty».
Usiu rańniuju bulbu zabirajuć handlovyja sietki
Vasil Hryb časta naviedvaje sustrečy fiermieraŭ z uładami. Naprykład, u krasaviku hetaha hoda była takaja sustreča z namieśnikam premjer-ministra Leanidam Zajcam i staršynioj Bresckaha abłvykankama Juryjem Šulejkam. Fiermier havoryć, što dziakujučy hetym mierapryjemstvam jašče ź minułaha siezona miascovyja vytvorcy stali ščylna pracavać z kramami.
«U Biełarusi vialikaja patreba ŭ rańniaj bulbie, usio pradajom unutry krainy. Kala 50% našaj rańniaj pradukcyi zabiraje «Jeŭraopt», astatniuju — «Santa Rytejł», «Ałmi» i inšyja. Damaŭlacca niepasredna z handlovymi sietkami lepš, čym praz pasiarednikaŭ. Pasiarednik sabie zabiraje jašče 15—20 kapiejek z kiłahrama.
Na pastaŭki ŭ kramy damaŭlajemsia prykładna za tydzień da zboru ŭradžaju, a kali ŭradžaj sabrali, sami razvozim bulbu pa handlovych sietkach u Biełarusi».
Na dumku Vasila Hryba, vyraścić maładuju bulbu raniej, čym da siaredziny červienia, u Biełarusi prablematyčna. Tamu ŭsio adno ŭ krasaviku-mai davodzicca zakuplać jaje ŭ krainach z bolš ciopłym klimatam.
«Bulba vielmi baicca marozu. Bačycie, jak my jaje vyhravajem u ciaplicach, nakryvajem spanbondam, a ŭsio adno šmat pamierzła. Sa 100 hiektaraŭ, jakija zasadzili, dobry ŭradžaj atrymajem tolki z 50 hiektaraŭ. Astatniaja bulba budzie mučycca ŭ ziamli, pakul nie puścić novyja karani, a heta značyć, što kapać jaje my budziem tolki ŭ lipieni».
Canu na rańniuju bulbu farmuje rynak. Fiermier kaža, što biełaruskuju ŭ červieni pradajuć tańniej za impartnuju, kab realizavać tavar u siezon.
A što z rańniaj kapustaj?
Padčas pajezdki na jašče adno pole — jano zasadžana rańniaj kapustaj — Vasil Hryb raskazvaje pra baćkoŭskuju siamju.
«Usie my sa Stolinskaha rajona, nikoha ź inšych miescaŭ u našaj siamji niama. Baćka byŭ fiermieram, siamja vialikaja — dzieviać dziaciej. U nas, jak i ŭ mnohich u Alšanach, byli ciaplicy, usio školnaje dziacinstva vyroščvali ahurki, pamidory, kapustu… Kali vyraśli, ažanilisia, kupili z bratam zakinuty liciejny zavod, da jaho vydzielili ziamlu. Tak usio i pačałosia…»
Rańniuju kapustu fiermier płanuje zrezać prykładna praz tydzień. Pad jaje adviali 160 hiektaraŭ ziamli. Vasil bieražliva pakazvaje nam maleńkija hałoŭki, jakija ŭsiaho praź dzion z 10 stanuć bolšymi razy ŭ dva.
Sietka pastavak u kramy dla kapusty — taja ž, što i dla maładoj bulby. Nasieńnie taksama vieźli ź Niderłandaŭ, vysadžvali ŭ ciaplicach, zatym padrosłuju rasadu — na pole pad spanbond. Usio znoŭ uručnuju, navat prapołka, bo kali trucić pustazielle admysłovymi rastvorami, to ŭ kapustu patrapiać nitraty.
Kab vyjści ŭ nul, jaje taksama treba pradać nie tańniej, čym adzin rubiel za kiłahram. Minuły hod byŭ stratny: ceny ŭ kancy siezona mocna ŭpali. Ale adrazu treba ahavaryć, što ŭ fiermiera roznyja sarty kapusty — vyroščvaje jon nie tolki rańniuju, ale i poźniuju, tamu pradaje jaje i zimoj.
Fiermieram patrebnyja nie kredyty, a dobraja ziamla
«Fiermiery admaŭlajucca vyroščvać harodninu, tamu što vialikaja ryzyka. Letaś na kapuście ja panios straty. Davodzicca brać kredyty ŭ bankach pad 15—18%. A jak bieź ich?
Kapustu ŭsiu zimu pradavali pa 19—20 kapiejek za kiłahram, a jaje sabiekošt — 45. Jak ja biez kredytu mahu ŭ hetym hodzie zapuścicca? Ciapier čakaju kredyt, kab uziać uhnajeńnie i pasadzić poźni tavar».
Ale, jak ni dziŭna, siońnia dla raźvićcia biznesu Vasila Hryba samaja vialikaja prablema — navat nie hrošy i nie pieramienlivy biełaruski klimat. Dla ščaścia jamu i bratam-fiermieram treba jašče 1000 hiektaraŭ dobraj ziamli.
«Sioleta dali ziamlu — źvierchu piasok, źnizu bałota, dzieści vykarčoŭvali… Kali b u mianie była dobraja ziamla, my b vyraścili jašče bolš bulby. A kali b znoŭ prahareli na kapuście, to zapuścili b kłubnicy, maliny, ažyny i zielaninu. Kłopatu bahata, ukłaścisia treba bolš, ale bolš vyhadna. My takija — zaŭsiody hladzim napierad», — vobrazna kaža Vasil.
I jamu vieryš.
Čytajcie taksama:
Na Kamaroŭcy ŭžo pradajuć maładuju bulbačku. Jakaja cana?
Čym charčujucca biełarusy i kolki heta kaštuje
Rańniuju kapustu i bulbu zamiest inšaziemcaŭ buduć pastaŭlać stolinskija fiermiery
