Fota: Kaciaryna Kraśnickaja
U Adesu Jaŭhienija letaś pajechała ŭ adpačynak, ale praź niejki čas zrazumieła, što ŭ Biełaruś nie vierniecca. Kaža, na heta byli svaje pryčyny, ahučyć jakija jana pakul nie moža, bo idzie śledstva.
Blizkim pra adjezd da apošniaha ničoha nie paviedamlała.
«Praz paru tydniaŭ skazała svajoj maci, što zaraz budu žyć u Adesie. Jana adkazała, što pačała zdahadvacca. Pakolki ja była aktyvistkaj, to ŭ jaje, kaniečnie, byli dumki, što ja mahu źjechać. U Adesie ŭ pačatku sakavika hetaha hoda ja pavinna była kupić kvateru, chaciełasia ŭletku prymać u siabie siabroŭ i svajakoŭ. Navat zrabiła śpis, chto i na jakim tydni zajazdžaje. Na žal, pakul nie los», — kaža Jaŭhienija.
«Nas niadaŭna, naprykład, adbambili»
U 2020-m dziaŭčyna była naziralnicaj na prezidenckich vybarach.
«Kali paraŭnoŭvać toj hod z 2022-m, to byli vydatnyja časy, — žartuje jana. — Mahu skazać, što heta absalutna roznyja adčuvańni, kali da ciabie hrukajucca ŭ dźviery i kali pračynaješsia ad vybuchaŭ».
U adroźnieńnie ad mnohich, da mahčymaha pačatku vajny Jaŭhienija rychtavałasia. Zrabili zapas vady, praduktaŭ, prymusiła siabra zapoŭnić bak u mašynie na vypadak adjezdu i dumała pra zbor tryvožnaj valizki.
«Naturalna, usio roŭna heta adbyłosia niečakana. Pračnułasia 24 lutaha ŭ 6:30 ad zvanka siabroŭki ź Minska. Žyvu ja ŭ Adesie ŭ samym centry, huki vybuchaŭ u toj dzień da mianie nie dachodzili. Tady ja paškadavała, što mianie pabudzili. Zasnuć užo było niemahčyma, a vyspacca pierad hetym usim było varta. Navat zaraz prašu mianie nie budzić, kali pačynajucca vybuchi. Ja sama pračnusia, kali pačuju. A što rabić, kali jany daloka — nie zrazumieła. Siadzieć i pieražyvać?
Tady byŭ płan tut ža jechać u Małdovu. Ale ja jaho adkłała, bo było niezrazumieła, dzie iduć abstreły, vyjezd zdavaŭsia niebiaśpiečnym. Što zrabiła ja? Pajšła mycca. Mnohija tady va Ukrainie vyrašyli pryniać duš, tamu što byli nie ŭpeŭnienyja ŭ tym, što budzie vada».
U Małdovu Jaŭhienija vyjechała na druhi dzień vajny. U jaje zakančvaŭsia termin znachodžańnia va Ukrainie, a dakumienty na dazvoł na žycharstva jana padać nie paśpieła.
«Kali pačałasia vajna, mihracyjnaja słužba zakryłasia. I tady ja vyrašyła, što treba źjechać, a to mała taho, što ja biełaruska, dyk jašče i nielehalna znachodžusia ŭ krainie. Jechała na aŭtobusie, jaki byŭ poŭnaściu zabity ludźmi, mnohija stajali prosta ŭ prachodzie. Pry vyjeździe da mianie jak da biełaruski nijakich pytańniaŭ nie było, bo tam pamiežnikam było nie da hetaha», — kaža jana.
Fota: Kaciaryna Kraśnickaja
U Małdovie Jaŭhienija niekalki tydniaŭ vałancioryła, a paśla viarnułasia nazad u Adesu. Dziaŭčyna ličyć, što ad biełaruskaj zvyčki ŭciakać treba pazbaŭlacca.
«Jechać u Polšču? A kali heta ŭsio praź niejki čas pačniecca i tam? Znoŭ biehčy? My bačym, što Ukraina vielmi paśpiachova adbivajecca.
Ja vyrašyła, što treba nie biehčy, a pasprabavać pieramahčy. Niekalki tydniaŭ u Małdovie ja vałancioryła. Tłumačyła ludziam, kudy jany mohuć źviarnucca, dzie i što znachodzicca, jakaja dapamoha mahčymaja. Bačyła, nakolki mocny bol u ludziej. Stała zrazumieła, što zastavacca ŭbaku ja nie chaču. Našmat lahčej znachodzicca ŭ Adesie i dapamahać.
Voś nas niadaŭna, naprykład, adbambili, a paśla my viesialimsia, pjem vino i śpiavajem pieśni. I heta vielmi ščyraja radaść. Mnie asabista tut maralna lahčej. Tamu viarnułasia adrazu z damovaj na vałanciorstva. Naohuł mnie mnohija pišuć «biažy, biažy». U taki momant ja razumieju, jakija ŭ mianie kaštoŭnaści», — tłumačyć Jaŭhienija.
«I toj daŭ chłopčyku «Śnikiers»
Ciapier u Adesie dziaŭčyna dapamahaje evakujavać ludziej z akupavanych terytoryj i linii frontu — Chiersona, Zaparožža, Mikałajeva. Z pačatku vajny vałancioram udałosia vyvieźci bolš za dźvie tysiačy mirnych žycharoŭ.
Taksama ŭ vałanciorskaj arhanizacyi «Adesa jak jana jość» dabračynnaha fondu «Plič-o-plič» Jaŭhienija zajmajecca humanitarnaj dapamohaj.
Vałanciorski štab. Fota: Nikol Dramareckaja
«Pierasialency prychodziać da nas pa pradukty, srodki hihijeny, adzieńnie, koŭdry, posud. Na žal, mnohija ludzi vyjazdžajuć hołyja i bosyja. I kupić usio heta zaraz nie ŭ kožnaha znojducca hrošy. Sam vałanciorski štab u nas utvaryŭsia stychijna. Jaho asnova — adesity. Jany zakuplajuć usio nieabchodnaje, niešta znachodziać siarod svaich.
Ja biarusia za toje, što najpierš treba rabić. Naprykład, ciapier u Mikałajevie prabili vodapravod. Adramantavać jaho, viadoma, u takich umovach mahčymaści niama. Horad zastaŭsia biez vady, i ciapier Adesa pastaŭlaje jaje tudy. My štodnia vozim pa niekalki ton vady.
Fota: Nikol Dramareckaja
Jašče ja zaraz aktyŭna zajmajusia našymi sacsietkami, kab było bačna, što my robim i što nam nieabchodna. Pra heta ŭsio možna čytać u našym Instahramie. Asabliva chutka razychodziacca pradukty, pampiersy, srodki hihijeny. I davodzicca šukać novych sponsaraŭ», — dzielicca surazmoŭca.
Pracavać ź pierasialencami Jaŭhienii niaprosta. U kožnaha ź ich svoj bol.
«Byli ludzi z Chiersona, u jakich znajomyja ŭ mašynie razam ź dziećmi padarvalisia. Ruskija minujuć vyjezdy i nie papiaredžvajuć cyvilnych, jakija jeduć. Jany mnie pra heta raskazvajuć, a ja nie znachodžu, što adkazać.
Fota: Nikol Dramareckaja
U nas časta byvajuć čerhi pa dapamohu. Zaŭvažaju, jakija ŭ ich razhublenyja ludzi. Zvyčajna ŭ čarzie łajucca, a pierasialency siadziać i ŭsich prapuskajuć. Iści im niama kudy, rabić niama čaho, i jany choć ceły dzień mohuć być u hetaj čarzie. U mianie ślozy naviarnucca, a potym vaźmu siabie ŭ ruki i idu dalej dapamahać.
Kranuła historyja dzicia z Maryupala. Pa darozie ŭ Adesu pry niebiaśpiečnaj evakuacyi z Maryupala, a dakładniej padvała, dzie ŭ siamji ŭžo niekalki dzion jak skončyłasia ježa, i dzicia było hałodnaje, jany sustreli niejkaha ŭkrainskaha sałdata. I toj daŭ chłopčyku «Śnikiers». I jon vioz jaho adtul i nie jeŭ. Dla jaho heta jak simvał, pamiać».
Fota: Nikol Dramareckaja
Pracoŭny dzień u vałancioraŭ nienarmavany, pracujuć z ranicy i da viečara. Vychodnyja možna brać pa nieabchodnaści, ale čaściej, zaŭvažaje Jaŭhienija, ludzi abychodziacca bieź ich.
«Miascovyja dastali doški i pajšli płavać»
Za hety čas dziaŭčyna ni razu nie sutykałasia ź niehatyvam u bok biełarusaŭ. U Adesie navat jość murał z nadpisam «Žyvie Biełaruś, Słava Ukrainie».
«Jość aficyjnyja pieraškody: zabłakavali raźlikovyja rachunki, na pošcie nie vydajuć pasyłki, nataryus taksama ničoha vypisać nie moža. Dazvoł na žycharstva mnie tak i nie vydali, skazali, što raźbiarucca potym (spadziajusia, tak i budzie). Hrošy na kuplu kvatery zamaroziŭ Nacyjanalny bank Ukrainy. Ciapier ździełki aficyjna nie pravodziacca, i navat kali jany pačnucca, to ja dumaju, što ŭ biełarusaŭ jašče doŭha buduć prablemy z hetym. Tamu ja praciahvaju zdymać žytło. A ŭvohule chočacca vieryć, što vajna paŭpłyvaje na biełarusaŭ u lepšy bok. Mnie padajecca, što heta jašče adzin šaniec na pieramieny ŭ Biełarusi. Ale jakim čynam heta moža adbycca, nie viedaju», — razvažaje jana.
Fota: Kaciaryna Kraśnickaja
Bolš za ŭsio Jaŭhieniju ŭ hetaj situacyi zachaplajuć adesity. Kali lacić rakieta, jany sadziacca ŭ mašynu i jeduć tudy, kudy jana ŭpała, a nie naadvarot.
«Ja pytaju: a navošta? Adkazvajuć, što tam zaraz budzie patrebna dapamoha. Takaja tut salidarnaść. Jašče žartujuć, što, kali budzie jadzierny vybuch, jany pojduć hladzieć, što zdaryłasia. Biełarusy zvyčajna ŭciakajuć, a adesity iduć raźbiracca.
A kali stała ciopła, miascovyja dastali doški i pajšli płavać u mory. Tam fłot chadziŭ, ludziej pałochaŭ, a im usio roŭna. Navat było dźvie sproby vysadki desantu, ale sami rasijskija vajskoŭcy admovilisia heta rabić. I hety karabiel dvojčy adychodziŭ nazad u Krym. Byŭ abstreł ź jaho, i paciarpieli budynki, jakija ŭzdoŭž mora, ale zaraz tam cišynia. Paśla patapleńnia krejsiera «Maskva» jany blizka nie padychodziać, my ich nie bačym.
Adesitam zabaranili chadzić na plaž, bo jon zaminavany. Ja dumaju, što kali b nie heta, dyk jany b i na jachtach płavać pačali. Tut adzin viadomy kłub rychtujecca paśla ramontu adkrycca. U ich poŭnaja ŭpeŭnienaść, što budzie siezon. I ŭ abjavach na arendu kvatery napisana «da siezonu», — kaža jana.
Murał u Adesie. Fota: asabisty archiŭ
Padčas abstrełaŭ Jaŭhienija znachodzicca ŭ siabie ŭ kvatery albo ŭ vałanciorskim štabie, jaki raźmiaściŭsia ŭ miascovaj škole. Bambaschoviščaŭ u Adesie amal što niama, bo stary centr horada pabudavany da Druhoj suśvietnaj vajny.
«Bolšaść budynkaŭ darevalucyjnyja. Jość prosta padvały, ale ŭ ich strašna znachodzicca, tamu što kali zavalić, adtul budzie niemahčyma vybracca.
Fota: Kaciaryna Kraśnickaja
Jość žychary, jakija spuskajucca ŭ schoviščy, ale ŭ asnoŭnym tyja, chto baicca abstrełaŭ, z Adesy ŭžo vyjechali. Astatnija žyvuć z dumkaj «jak Boh daść», — apisvaje surazmoŭca.
Jaŭhienija kaža, što z časam choča viarnucca ŭ Biełaruś, ale nie ŭ tuju krainu, jakaja jość ciapier. Prahnozaŭ, na kolki hod heta situacyja zaciahniecca, dziaŭčyna nie robić.
«Mnie ŭ hetym sensie spadabałasia vykazvańnie adnaho psichołaha, jaki siadzieŭ u kancłahiery (Viktara Frankła — NN). Jon skazaŭ, što tyja, chto dumaŭ, što heta chutka skončycca, złamalisia pieršymi, druhimi złamalisia tyja, chto dumaŭ, što heta skončycca nie chutka, a vystajali tyja, chto praciahvaŭ zajmacca svaimi spravami. Ciapier ja naležu da trecich».
«Našu Nivu» finansujuć jaje čytačy — padtrymać prosta
Čytajcie taksama:
Rasijanie znoŭ zajavili ab abstrele svajoj terytoryi «ŭkrainskaj avijacyjaj», jakaja daŭno nibyta imi źniščanaja
«Padčas ahladu ŭ mianie prosta advaliŭsia palec na nazie». Historyja ŭkrainca, jaki viarnuŭsia z rasijskaha pałonu pakalečanym
