Vysnovy, da jakich pryjšła kamisija, zajmajuć adzin abzac. Tam prosta havorycca, što ŭ knizie «ŭstanoŭlena najaŭnaść prykmiet prajavy ekstremizmu». Dalej paznačany niepasredna prykmiety, jakija pieraličvajucca ŭ biełaruskich zakonach. Usie jany adnosiacca da tekstaŭ pra biełaruskuju nacyjanalnuju ideju ci niejkija kankretnyja — niezrazumieła.
My źviazalisia z tryma z vaśmi ŭdzielnikaŭ ekśpiertnaj kamisii, jakaja rychtavała zaklučeńnie. Adna ź ich admoviłasia ad kamientaroŭ. A jašče dvoje raspaviali nam, jak šukali ekstremizm u «Biełaruskaj nacyjanalnaj idei».
Ekśpierty pa ekstremiźmie
U kamisii my znajšli traich supracoŭnikaŭ UUS Minabłvykankama: pałkoŭnik milicyi Mikałaj Maksimovič, pieršy namieśnik načalnika Vital Kazłoŭ, načalnik kryminalistyčnaha adździeła Maksim Cupa. Taksama tam dvoje ideołahaŭ ź Minabłvykankama — Volha Topdemir i Nina Hramuzava. Pieršaja da hetaha času pracuje ŭ ideałahičnym upraŭleńni, a druhaja, padobna, zvolniłasia abo pieraviałasia, choć raniej zhadvałasia jak supracoŭnica adździeła pa pracy sa ŚMI. Ciapier, miarkujučy pa sajcie vykankama, u adździele zastaŭsia adzin supracoŭnik z čatyroch, astatnija try miescy vakantnyja.
Ekśpierty Maksimovič, Cupa, Kazłoŭ / Jeŭraradyjo
Akramia ich, u kamisii eks-dyrektar radyjostancyi «Minskaja chvala» Tamara Viackaja, vykładčyk BDMU Alaksiej Kacičaŭ i kiraŭnik «Centra hłabalizacyi, intehracyi i sacyjakulturnaha supracoŭnictva» ŭ Instytucie fiłasofii NAN RB Natalla Kutuzava.
Z vaśmi ŭdzielnikaŭ kamisii adzin hałasavaŭ suprać
Mienavita Natalla Kutuzava — adzinaja sa składu kamisii, chto nie ŭbačyŭ ekstremizmu ŭ knizie «Biełaruskaja nacyjanalnaja ideja».
— Pry mnie hetyja [ekstremisckija. — Jeŭraradyjo] prykmiety ahučanyja nie byli, i ja hałasavała, zychodziačy z ułasnaha razumieńnia źmiestu hetaj knihi. Prykmiety [ekstremizmu. — Jeŭraradyjo] nie byli sfarmulavany na pasiadžeńni kamisii, — tłumačyć jana nam.
Natalla Kutuzava / zviazda.by
Tamara Viackaja kaža, što ab tym, jakija prykmiety ekstremizmu źmiaščaje ŭ sabie kniha «Biełaruskaja nacyjanalnaja ideja», joj kazać nie rekamiendavali. Ale asabista joj kniha nie padabajecca.
— Usie maje svajaki žyvuć na Ukrainie [tak i skazała. — Jeŭraradyjo], i ja hetuju situacyju viedaju znutry, i jana vielmi nieadnaznačnaja. I ja nie razumieju, navošta takaja kniha patrebnaja. Ja nie znajšła adkazu ŭ hetaj knizie, navošta jana napisana. Jana razburalnaja, jana žorstkaja. Znoŭ ža, ja žančyna, i, moža, mužčynam heta ŭsio padabajecca, ale mnie heta nie padabajecca. Adkažu na heta tak: nam, pravasłaŭnym, možna ŭsio, ale nie ŭsio karysna. Hetaja kniha nie karysnaja.
Jak kamisija vyrašaje, dzie jość ekstremizm, a dzie niama
Na abmierkavańnie 600-staronkavaha vydańnia ekśpierty źbiralisia adzin raz.
— Prosta siabry kamisii prahałasavali, i ŭsio, — praciahvaje Natalla Kutuzava.
Mietad ekśpiertyzy, ukazany ŭ zaklučeńni kamisii, — «vizualnaje daśledavańnie». Stvarajecca ŭražańnie, što ekśpierty prosta pahladzieli na vokładku knihi. Ale heta nie tak. Tamara Viackaja raspaviadaje, što ŭsio ž aznajomiłasia sa źmiestam.
— Nie, [čytała knihu. — Jeŭraradyjo] nie ŭsiu. Ja jaje čytała «pa dyjahanali». Dačytvała jaje ŭ internecie, — dadaje ekśpiertka.
Cikava, što ŭ volnym dostupie tekstu knihi «Biełaruskaja nacyjanalnaja ideja» niama. Jaho možna chiba što kupić.
— Zvyčajna knihi prosta prahladajuć. Ja viedaju, što knihu hladzieli, pry mnie jaje brali ŭ ruki, pierahortvali. Ab tym, nakolki ŭvažliva čytali, ja nie mahu skazać. Zvyčajna na pasiadžeńni kožny biare knihu i hladzić, vykazvaje svajo mierkavańnie — ci jość tam niejkija prykmiety, ci niama, — raspaviadaje Natalla Kutuzava. — Uličvajučy, što tam raźmieščany intervju dosyć viadomych ludziej, čyja pazicyja mnie viadomaja pa inšych ich publikacyjach, asabista ŭ mianie heta zaniało vielmi šmat času.
Vysnovy — jak pad kapirku
Jašče adna kniha, u jakoj ekśpierty niadaŭna znajšli prykmiety prajavy ekstremizmu, — «Biełaruski Danbas» žurnalistaŭ Ihara Iljaša i Kaciaryny Andrejevaj. Kamisii źbiralisia ŭ roznym składzie: na abmierkavańni knihi ab udziele biełarusaŭ u supraćstajańni na paŭdniovym uschodzie Ukrainy Natallu Kutuzavu zamianiŭ dyrektar kompleksu «Chatyń» Artur Zielski. A voś vysnovy, da jakich pryjšli kamisii, słova ŭ słova paŭtarajuć adna adnu.
Vysnovy ekśpiertnaj kamisii pa abiedźviuch knihach / Jeŭraradyjo
Pieralik znojdzienych u knihach «prykmiet prajavy ekstremizmu» zajmaje amal vosiem radkoŭ. Heta kampilacyja ź niekalkich artykułaŭ Kryminalnaha i Administracyjnaha kodeksaŭ.
Pra toje, što kamisija nie asabliva ŭdumvajecca ŭ tekst, a prosta kapiruje jaho z zaklučeńnia ŭ zaklučeńnie, śviedčyć farmuloŭka «i (abo)» ŭ kancy pieraličeńnia. Kali b knihi realna vyvučalisia na pradmiet ekstremizmu, ekśpierty pavinny byli b pryjści da kankretnaj vysnovy: «instrukcyi pa vybuchovaj spravie» možna «vykarystoŭvać u płanavańni i ździajśnieńni terarystyčnych aktaŭ šlacham padryvu» hramadzianskich abo vajennych abjektaŭ ci ŭsio ž taki hramadzianskich i vajennych abjektaŭ? Tut ža kankretnaj farmuloŭki niama — tolki ahulnaja.
Tym nie mienš u krasaviku na padstavie hetaj vysnovy ŭ Minsku sudzili žychara Minskaha rajona Jahora Staravojtava, u jakoha knihu «Biełaruskaja nacyjanalnaja ideja» znajšli doma padčas pieratrusu. Ale 7 traŭnia — spravu spynili — skončyŭsia čas, adviedzieny na pryciahnieńnie da administracyjnaha spahnańnia.
