Što takoje chvaroba Alchiejmiera?
Sutnaść chvaroby Alchiejmiera zaklučajecca ŭ prahresujučaj atrafii niervovych kletak mozhu, jakoje pryvodzić spačatku da parušeńnia ich funkcyj, a potym da śmierci. Atrafičny praces pryvodzić pastupova da pamianšeńnia ahulnaj masy mozhu. Takija pracesy majuć miesca i pry narmalnym stareńni, ale pry chvarobie Alchiejmiera ich nieparaŭnalna bolš, a paražeńni ŭ mozhu raźmieščany charakterna.
Mozh pažyłoha čałavieka ŭ normie (źleva) i pry patałohii, vyklikanaj chvarobaj Alchiejmiera (sprava). Fota z Vikipiedyi.
Upieršyniu simptomy chvaroby apisaŭ na pačatku XX stahodździa niamiecki nieŭrołah Ałois Alchiejmier. Da jaho źviarnułasia 50-hadovaja žančyna.
Na praciahu 6 hod jon sprabavaŭ lačyć jaje, nazirajučy za tym, jak jana pastupova hublała jasnaść rozumu i pamiać. Kali pacyjentka pamierła, u jaje mozhu nie było znojdziena nijakich inšych źmien, akramia značnaha ŭzrastańnia tych źmienaŭ, jakija da hetaha času ličylisia typovymi dla pracesu stareńnia.
Pacyjentka Ałoisa Alchiejmiera, 1901 h. Fota z Vikipiedyi.
Chvaroba Alchiejmiera ličycca charakternaj dla staroha ŭzrostu, ale ŭ niekatorych vypadkach jaje prajavy pačynajucca dosyć rana, jašče da 60 hadoŭ. Zachvorvańnie dyjahnastujecca ŭ 6—11% pacyjentaŭ starejšych za 60 hadoŭ, i ŭ 35—45% pacyjentaŭ va ŭzroście 80—85 hadoŭ.
U apošnija dziesiacihodździ dyjahnaz stavicca ŭsio čaściej, što źviazvajuć, u tym liku, i z pavieličeńniem siaredniaj praciahłaści žyćcia.
Ad chvaroby Alchiejmiera pakutavali i takija viadomyja ludzi, jak były prezident ZŠA Ronald Rejhan, adzin z najlepšych futbalistaŭ XX stahodździa Fierenc Puškaš, premjer-ministry Vialikabrytanii Harald Vilsan i Marharet Tetčer, pieršy staršynia ŭrada Ispanii paśla padzieńnia režymu Franka Adolfa Suares, akciory Piter Falk (lejtenant Kałomba), Ani Žyrardo, Čarłtan Chiestan (Ben-Hur).
Jany pakutavali ad chvaroby Alchiejmiera: Ronald Rejhan, Marharet Tetčer, Čarłtan Chiestan, 1981 hod. Fota z Vikipiedyi.
Pavodle dadzienych Suśvietnaj arhanizacyi achovy zdaroŭja (World Health Organization, WHO) na 2017 hod ad hetaj chvaroby pakutavała kala 28 miljonaŭ va ŭsim śviecie, a da 2030 hoda kolkaść chvorych pavialičycca ŭ try-čatyry razy.
Pavodle aficyjnaj statystyki, u Biełarusi ŭ 2017 hodzie było zarehistravana 2692 vypadki demiencyi pry chvarobie Alchiejmiera (abo 28 na 100 tysiač nasielnictva), pry tym što inšych vidaŭ demiencyi zafiksavana kala 16 tysiač.
Jakija asablivaści raźvićcia chvaroby Alchiejmiera?
Pačatak chvaroby ciažka zaŭvažyć. Ale chvoryja ŭsio čaściej i čaściej pačynajuć zabyvać pra rečy, jakija majuć dla ich istotnaje značeńnie. U zaležnaści ad prafiesii, adukacyi i sacyjalnaha stanovišča prablemy z pamiaćciu mohuć vyjaŭlacca pa-roznamu.
Chatniaja haspadynia zabyvaje pra paśladoŭnaść spałučeńnia kampanientaŭ i pryhatavańnia straŭ, jakija raniej uvieś čas hatavała, a piedantyčny čynoŭnik zabyvaje ab vykanańni daručanych zadańniaŭ.
Bolš adukavanyja i intelihientnyja ludzi značna lepš dajuć rady parušeńniam pamiaci. Jany zapisvajuć toje, što im treba pamiatać, karystajucca inšymi sposabami, jakija dapamahajuć niešta ŭspomnić. Na praciahu niekalkich miesiacaŭ i navat hadoŭ ich prablemy z pamiaćciu navakolnyja mohuć nie zaŭvažać. Chvoryja mohuć navat pa-raniejšamu pracavać pa svajoj śpiecyjalnaści, karystajučysia nabytymi ŭmieńniami dziejničać u takoj situacyi, ale jakaść ich pracy pastajanna źnižajecca.
U pieršapačatkovy pieryjad chvaroby chvoryja ŭśviedamlajuć, što majuć prablemy z pamiaćciu, i časta namahajucca ich pieraadoleć. Niekatoryja imknucca chavać svaje prablemy. Inšyja nie chavajuć hetuju prablemu ad blizkich z samaha pačatku i źviartajucca da doktara.
U chvorych taksama ŭźnikajuć prablemy z aryjentacyjaj u časie i prastory.
Jany šmatkroć pierapytvajucca, jaki siońnia dzień tydnia, jakaja hadzina, pierastajuć paznavać raniej viadomyja im maršruty. Naprykład, nie mohuć uspomnić darohu z pracy dadomu, u kramu na susiedniaj vulicy.
Na dalejšym etapie raźvićcia chvaroby pacyjent nie moža zrazumieć i zapomnić nijakich novych faktaŭ, choć dobra pamiataje niekatoryja addalenyja padziei, naprykład, sa svajho dziacinstva.
Nie razumiejučy, što vakoł jaho adbyvajecca, chvory moža stanavicca niervovym i navat ahresiŭnym. Z-za taho, što chvory zabyvaje pra niekatoryja rečy, naprykład, pra vyklučeńnie hazu, jon stanovicca patencyjna niebiaśpiečny dla navakolnych i patrabuje pastajannaha kantrolu z boku inšaj asoby usie 24 hadziny ŭ sutki.
Na apošnim etapie raźvićcia chvaroby chvory ŭžo nie pamiataje amal ničoha, nie paznaje ŭłasnych dziaciej i inšych navakolnych asob.
Havorka chvoraha stanovicca nierazborlivaj, chvory ŭžo nie moža ni ŭstavać, ni sadzicca, ni chadzić i pierastaje kantralavać fizijałahičnyja patreby. Jon nie moža sam jeści i navat nie moža hłytać ježu.
Vynikam zachvorvańnia źjaŭlajecca śmierć z pryčyny spadarožnych zachvorvańniaŭ: krajniaja kachieksija (źniasilvańnie), pnieŭmanija, sieptyčnyja ŭskładnieńni ad proležniaŭ i da t.p. Ad pieršych simptomaŭ chvaroby da śmierci zvyčajna prachodzić 5—11 hadoŭ.
U čym pryčyna zachvorvańnia? Jak lečycca chvaroba Alchiejmiera?
Hetaja chvaroba ŭsio jašče zastajecca zahadkaj dla navukoŭcaŭ, chacia va ŭsim śviecie viaducca intensiŭnyja daśledavańni jaje. Dakładnaja pryčyna zachvorvańnia na siońnia nieviadomaja, tamu nie isnuje i lekaŭ, jakija b davali dobry rezultat. Leki, jakija ciapier pryznačajucca, mohuć zamarudzić raźvićcio chvaroby tolki na pačatkovaj stadyi. Tamu važna jak možna chutčej źviarnucca da doktara pry prablemach z pamiaćciu.
Ci jość miery pa prafiłaktycy chvaroby Alchiejmiera?
Za hady vyvučeńnia chvaroby Alchiejmiera byŭ vyjaŭleny šerah stanaŭ, jakija źjaŭlajucca faktarami ryzyki jaje raźvićcia. Nie zaŭsiody ich možna skarektavać, bo niekatoryja ź ich — heta fizijałahičnyja pracesy.
Da faktaraŭ ryzyki adnosiać:
- žanočy poł (žančyny chvarejuć u 2—2,5 raza čaściej, čym mužčyny),
- pažyły ŭzrost,
- spadčynnaść (kali ŭ siamji byli vypadki chvaroby Alchiejmiera, ryzyka zachvareć uzrastaje),
- pieraniesieny zaciažny stres,
- častyja abo ciažkija čerapna-mazhavyja traŭmy,
- psichičnyja prablemy (asabliva depresii),
- praca, nie źviazanaja ź intelektualnymi nahruzkami,
- adsutnaść vyšejšaj adukacyi i da t.p.
Akramia taho, na siońnia ličycca, što raźvićciu chvaroby Alchiejmiera mohuć spryjać niekatoryja inšyja zachvorvańni (hipiertanija, ateraskleroz, cukroŭka i t. d.), a taksama złoŭžyvańnie śpirtnym, kavaj, zališniaja vaha, niedastatkovyja fizičnyja nahruzki. Tamu jak mieru prafiłaktyki možna razhladać paźbiahańnie hetych faktaraŭ. Ale ŭ vypadku «kiepskaj spadčynnaści» chvarejuć i ludzi, jakija nie adnosilisia da inšych hrup ryzyki.
Jak dahladać chvoraha?
Daktary ličać, što pry adsutnaści vynikovaha miedykamientoznaha lekavańnia vialikaje značeńnie dla taho, kab zamarudzić raźvićcio chvaroby Alchiejmiera, maje dohlad.
Dohlad za chvorym na Alchiejmiera patrabuje ad blizkich ludziej vialikaj lubovi i ciarpieńnia.
Dohlad ciažka chvoraha — niaprostaja i fizična, i psichałahična zadača. Tamu, kali niama mažlivaści naniać siadziełku pastajanna, daktary i psichołahi rajać siemjam chvorych chacia b čas ad času davać tym, chto ažyćciaŭlaje dohlad, mažlivaść pieradyški.
Daktary rajać na pačatkovych i siarednich stadyjach chvaroby, jak i pry inšych vidach demiencyj, nie abmiažoŭvać udzieł chvoraha ŭ zvyčnych jamu chatnich spravach.
Naadvarot, varta zaachvočvać zvyčnuju dla chvoraha dziejnaść. Vielmi karysna, kali chvory budzie ŭ mieru sił prajaŭlać fizičnuju aktyŭnaść: zajmacca ŭ sadzie ci aharodzie, rabić niešta ŭ chacie i h. d.
Jość daśledavańni, ź jakich vynikaje, što havaryć z chvorym varta na jaho rodnaj movie, movie dziacinstva.
Treba pamiatać, što navat pry hetym zachvorvańni, jakoje supravadžajecca raspadam asoby, chvory čałaviek choča zachavać svaju hodnaść. Tamu nie varta ŭ jaho prysutnaści abmiarkoŭvać jaho stan, zasiarodžvać jaho ŭvahu na niaŭdačach. Starajciesia, naadvarot, zhładžvać takija situacyi i bolš chvalić i zaachvočvać chvoraha (naprykład, za svoječasovaje naviedvańnie tualeta i h. d.). Kali čałaviek saromiejecca, naprykład, mycca hołym — mažliva, varta pakidać intymnyja učastki cieła zakrytymi.
Havaryć z chvorym treba spakojna, pavolna, nieskładanymi frazami.
Starajciesia zachoŭvać raŭnavahu, bolš śmiajacca razam — ale nie ź jaho.
Kali jość niebiaśpieka taho, što chvory moža zhubicca — abaviazkova pakładzicie ŭ kišeniu jahonaj vopratki papieru z kantaktnymi źviestkami. Zaraz jość pryłady, jakija dazvalajuć vyznačyć miescaznachodžańnie čałavieka — mažliva, takuju pryładu varta nabyć.
Dapamahčy moža i zvyčajny mabilny telefon, jaki zaŭsiody musić znachodzicca z čałaviekam. Nie svarycie chvoraha, kali jaho znojduć.
Chvory pavolna apranajecca — ale namahajciesia, kab jon apranaŭsia samastojna, pakul u stanie heta rabić sam.
Kali chvory jeść samastojna, to zadača taho, chto za im dahladaje — prosta ŭ čas padać ježu. Kali jaho prychodzicca karmić, ježa pavinna być u formie piure abo vadkaj.
Nie varta pieravozić chvoraha bieź nieabchodnaści ŭ inšaje miesca, abo mianiać interjer u domie pad čas jaho chvaroby — źmiena pryvyčnaj abstanoŭki moža pahoršyć jaho stan.
Usie pradmiety, jakija mohuć być niebiaśpiečnymi ŭ rukach chvoraha, varta prybrać.
U Biełarusi dyjahnaz «chvaroba Alchiejmiera» daje prava na atrymańnie invalidnaści.
U zaležnaści ad stupieni paražeńnia mozhu, chvory moža być pryznany invalidam I abo II hrupy. Heta daje mažlivaść atrymańnia lekaŭ pa lhotnym košcie (10 adsotkaŭ ad cany), biaspłatnaha prajezdu razam z supravadžajučym u hramadskim transparcie, źnižku na apłatu kamunalnych pasłuh.
Pry nieabchodnaści, chvoramu vydzialajucca biaspłatna pampiersy i inšyja srodki hihijeničnaha dohladu u pamiery da 1200 rubloŭ na hod.
Invalidnaść I hrupy (abo dasiahnieńnie chvorym uzrostu 80 hadoŭ) daje taksama mažlivaść čałavieku, jaki zajmajecca dohladam chvoraha, atrymlivać śpiecyjalnaju dapamohu — na siońnia 216 rubloŭ 9 kapiejek. Dla afarmleńnia hetaj dapamohi treba źviartacca ŭ adździeł sacyjalnaha zabieśpiačeńnia miascovych orhanaŭ ułady. Atrymać takuju dapamohu moža tolki pracazdolny paŭnaletni čałaviek, jaki nidzie nie pracuje, nie vučycca na dzionnym adździaleńni, nie źjaŭlajecca piensijanieram i ździajśniaje dohlad štodzionna.
