Archieołah Karter i jaho sponsar, haračy amatar daŭniny Džordž Hierbiert, jon ža hraf Karnarvon, supracoŭničali z 1907 hoda.
Pachavalnia Tutanchamona była znojdzienaja ŭ Dalinie caroŭ. Skalistaja miascovaść na zachodnim bierazie Niła niepadalok ad stalicy Staražytnaha Jehipta horada Fivy (ciapier Łuksar) u XVI-XI stahodździach da našaj ery stała miescam spačynu 63 kiraŭnikoŭ, ad Tutmasa I da Ramzesa X.
Apošniaja značnaja znachodka — pachavalnia ź piaćciu dobra zachavanymi mumijami — była zroblenaja ŭ Dalinie caroŭ ŭ 2006 hodzie. Pry hetym 100 hadoŭ tamu panavała mierkavańnie, što hetaja miascovaść užo dobra vyvučanaja, i Karter z Karnarvonam daremna hublajuć čas.
3 listapada 1922 hoda ŭdzielniki ekśpiedycyi vyjavili pad truchlavaj chałupaj prystupki, jakija viali ŭniz, rasčyścili ich i ŭbačyli zamuravanyja dźviery. Karter telehrafavaŭ u Łondan Karnarvonu. 25 listapada toj pryjechaŭ z dačkoj, ledzi Evielin.
Łord Karnarvon (sprava), Hovard Karter i dačka łorda Karnarvona ledzi Evielin la ŭvachodu ŭ hrabnicu Tutanchamona
Za dźviaryma daśledčyki ŭbačyli dźvie padziemnyja kamiery, poŭnyja kaštoŭnych upryhožvańniaŭ i pradmietaŭ pobytu. Tam byli załaty tron, kalaśnica, vazy, kuferki, śviacilni, piśmovyja prynaležnaści.
Statuja boha Anubisa na pachavalnych nasiłkach
Kaštoŭnaściaŭ akazałasia stolki, što Karter terminova adbyŭ u Kair dla pieramovaŭ z uładami Jehipta.
27 śniežnia raskopki adnavilisia. Archieołahi nie śpiašajučysia raźbirali, apisvali i ŭzdymali na pavierchniu sotni pradmietaŭ. Narešcie byŭ znojdzieny ŭvachod u jašče dva pakoi. Adzin ź ich amal całkam zajmaŭ draŭlany futarał daŭžynioj 5,11, šyrynioj 3,35 i vyšynioj 2,74 mietra, azdobleny siniaj mazaikaj i załatymi płaścinami. Unutry adzin u adnym znachodzilisia jašče try futarały, i, narešcie, sarkafah z žoŭtaha kvarcytu vahoj bolš za tonu.
Karter vyvučaje sarkafah Tutanchamona
Adkryŭšy jaho, archieołahi ŭbačyli pazałočany reljefny partret niabožčyka ŭ poŭny rost, jaki źjaŭlaŭsia kryškaj truny. Padniali jaje — i śvietu javiłasia mumija z tvaram, pakrytym vializnaj załatoj maskaj.
Usiaho ŭ hrabnicy znajšli kala 3,5 tysiač pradmietaŭ. Ahulnaja vaha załatych vyrabaŭ skłała 110,4 kh, vaha maski — amal 11 kh. Ciapier jana znachodzicca ŭ kairskim Nacyjanalnym muziei, a jaje vyjava ŭpryhožvaje reviers maniety vartaściu 1 jehipiecki funt.
Tutanchamon, jaki vaładaryŭ u 1332-1323 hadach da našaj ery, prykładna za dźvieście hadoŭ da Trajanskaje vajny i amal za 600 hadoŭ da zasnavańnia Ryma, ustupiŭ na prastoł u 10 hadoŭ i pamior u 19. Uvieś hety čas zamiest jaho kiravali inšyja, i siońnia jaho imia viadoma vyklučna dziakujučy bahataj na kaštoŭnaści i zahadkavyja padziei pachavalni.
Baćka Tutanchamona Amienchatep IV byŭ kudy bolš vybitnaj asobaj. Jon kiravaŭ žorstka, a ŭ 1349 hodzie da našaj ery skasavaŭ raniejšy panteon bahoŭ na čale z Amonam-Ra i zahadaŭ paddanym z hetaha času malicca adzinamu bohu Aton, uvasoblenamu ŭ soniečnym dysku. Siabie jon abviaściŭ synam Atona i ŭziaŭ sabie imia Echnaton, heta značyć «zaŭhodny Atonu».
Pry niepaŭnaletnim i słabym synie žracy adnavili bolš zručny dla ich raniejšy kult. Spadčyńnik atrymaŭ pry naradžeńni imia Tutanchaton («ziamnoje ŭvasableńnie Atona»), i staŭ Tutanchamonam u 14 hadoŭ pa voli atačeńnia.
Praz paŭtara miesiaca paśla adkryćcia hrabnicy, 5 traŭnia 1923 hoda, łord Karnarvon pamior va ŭzroście 56 hadoŭ.
1923 hod. Łord Karnarvon, jaki finansavaŭ raskopki, čytaje na vierandzie doma Kartera kala Daliny caroŭ
Na praciahu nastupnych 10 hadoŭ pajšli z žyćcia jašče 12 udzielnikaŭ ekśpiedycyi.
Ser Artur Konan-Dojl, jaki raniej prydumaŭ žudasnaje apaviadańnie «№ 249» ab jehipieckaj mumii, jakaja ažyła, vykazaŭ zdahadku, što staražytnyja jehipcianie atrucili pavietra pachavalni nieviadomaj sučasnaj navucy atrutaj abo virusami.
Viersiju ab mistyčnym praklonie asabliva aktyŭna raspaŭsiudžvała brytanskaja hazieta Daily Mail, karespandentam jakoj zdałosia padazronym, što ŭ dzień śmierci łorda Karnarvona ŭ Kairy na niekatory čas adklučyłasia elektryčnaść i što adnačasova ź im pamior jaho lubimy sabaka. Praŭda, toj znachodziŭsia ŭ rodavym zamku ŭ Anhlii i ŭ sklepie Tutanchamona nikoli nie byvaŭ.
Italjanski dyktatar Bienita Musalini paśla śmierci Karnarvona na ŭsialaki vypadak zahadaŭ prybrać sa svajoj rezidencyi mumiju, jakaja zachoŭvałasia tam.
Asabliva chvalavaŭ rozumy nadpis na ścianie pakoja, dzie znachodziŭsia sarkafah Tutanchamona: «Śmierć chutka dahonić taho, chto advažycca parušyć spakoj miortvaha kiraŭnika».
Ale napisać žracy mahli što zaŭhodna, a fakty, chutčej, pakazvajuć na materyjalistyčnaje tłumačeńnie śmierciaŭ.
Łord Karnarvon daŭno pakutavaŭ ad ciažkaj formy astmy. Traim «achviaram praklona» na momant śmierci było bolš za 70. Jašče čaćviora zahinuli hvałtoŭnaj śmierciu albo pakončyli z saboj, adzin pamior ad zaražeńnia kryvi paśla stamatałahičnaj apieracyi.
Hałoŭny ž parušalnik spakoju faraona Hovard Karter pražyŭ paśla svajho adkryćcia 16 hadoŭ, a dačka łorda Karnarvona ledzi Evielin, jakaja ŭvajšła ŭ pachavalniu adnoj ź pieršych, — 57 hadoŭ.
Ź inšymi archieołahami — a ŭ Jehipcie za dźvieście hadoŭ raskopak byli znojdzieny kala 800 mumij — i ź dziesiatkami tysiač turystaŭ, jakija spuskalisia ŭ pachavalniu Tutanchamona, taksama błahoha nie zdaryłasia.
