Chłusić — niadobra, a dziaržava — nie startap: čatyry ŭroki z kiejsa Zareckaj
Jurystka-mižnarodnica Kaciaryna Dejkała napisała hety tekst u fejsbuku, bo dla jaje, jak sama pryznajecca, u reakcyjach hramadstva na kiejs Taćciany Zareckaj niekatoryja rečy akazalisia vielmi dziŭnymi. Na samaj spravie hety kiejs, na jaje dumku — daloka nie «žaŭtucha» i nie drobiaź, kali ludzi sami nie pieratvarajuć jaho ŭ «žaŭtuchu» ŭ abmierkavańniach.
Taćciana Zareckaja. Fota: DR
Čamu ŭ pryncypie važna heta abmiarkoŭvać
Jość vialikaja roźnica pamiž tym, na jakim «ahulnym» źmianiajecca ŭłada i znosicca režym, i na jakim «ahulnym» paśla hetaha budujecca novaje. Dla taho, kab źnieści ŭładu, dastatkova adnaho «ahulnaha» — niepryniaćcia režymu i razumieńnia, što tak — nie. Dla taho, kab budavać novaje, hetaha ŭžo zusim nie dastatkova, važna razumieć, a jak — tak. I dla taho, kab pabudavać niešta jakasna novaje i, samaje hałoŭnaje, žyćciazdolnaje, nadzvyčaj važna, kab u roznych hrup hramadstva, jak možna bolšaj kolkaści ludziej, była zhoda pa klučavych kaštoŭnaściach i kanceptach.
Vialikaj pamyłkaj, na moj pohlad, źjaŭlajecca mierkavańnie ab tym, što my ŭsio heta vyrašym «potym», a ciapier hałoŭnaje źnieści režym. Nie, usio heta — farmiravańnie taho, što nazyvajuć «novaj Biełaruśsiu». I jano adbyvajecca ciapier. U kožnaj našaj reakcyi i kožnym našym asensavańni.
Tamu ja budu kazać pra ŭroki dla hramadstva (nie zdymajučy pieršasnaj adkaznaści z Kabinieta).
Kaciaryna Dejkała. Fota Alaksandra Ružački
1. Chłuśnia i manipulacyi faktami jak samadastatkova i biezumoŭna niedapuščalnaja reč. Adsutnaść chłuśni i manipulacyj jak samakaštoŭnaść
Adbyłasia vidavočnaja i adnaznačnaja reč: chłuśnia i manipulacyja faktami pra siabie i svoj biznes. Chłuśnia i manipulacyi ad publičnaha, darosłaha čałavieka, jakaja dobraachvotna, u ćviarozym rozumie ŭziała na siabie adkaznaść u adnoj z palityčnych śfier, pryjšoŭšy ŭ palityčnuju strukturu na peŭnuju pasadu.
Navat kali apuścić infarmacyju z ananimnaha niezrazumiełaha sajta, pra jaki piša «Naša Niva», astatnich faktaŭ, pradstaŭlenych u abodvuch materyjałach («Našaj Nivy» i «Zierkała») i ich supastaŭleńnia — całkam dastatkova, kab ubačyć manipulacyi. Pahadzicca zajmać peŭnuju pasadu, nie majučy dla jaje prafiesijnaj kampietencyi — taksama častka manipulacyj.
I da pytańnia pra ćviarozaje ŭśviedamleńnie siabie. Ludzi, jakija chłusiać, manipulujuć, vydajuć siabie za taho, kim nie źjaŭlajucca i hatovyja brać na siabie zadačy, nie majučy praf kampietencyi dla ich vyrašeńnia — buduć zaŭsiody. Heta nie siurpryz.
Pytańnie ŭ tym, što reakcyja hramadstva na heta pavinna być adpaviednaj i nie dvuchznačnaj. Sam hety fakt padlahaje asudžeńniu. Biezumoŭna, pry hetym treba i važna abmiarkoŭvać detali, ale sam hety fakt padlahaje asudžeńniu.
Zychodziačy z vykazvańniaŭ niekatorych viadomych pradstaŭnikoŭ biznesu, jakija źjaŭlajucca i lidarami mierkavańniaŭ, i nie tolki biznesu (vykazvańniaŭ jak publičnych, tak i kułuarnych), a taksama z kamientaroŭ, jakija padtrymlivajuć takija pazicyi, kali ŭsio reziumavać, nam prapanujecca takaja kanstrukcyja: tak, jana zrabiła šerah niedapuščalnych rečaŭ dla palityka, nierazborlivaja, tak, jana nie raźbirajecca ŭ biełaruskaj ekanomicy, ale dokazaŭ machlarstva niama, heta narmalna. «Kali apuścić mišuru», jana była ŭziataja dla pryciahnieńnia hrošaj, heta taksama svajho rodu startap, u śfiery startapaŭ, «pytańnie kredytaŭ i inviestycyj — heta pytańnie davieru, tamu važna ŭmieć puskać pył u vočy», i naohuł «jana adcianiała kłasičnuju biełaruskuju apazicyju maładościu i jarkaściu».
Nu, pa-pieršaje, dziŭna bačyć słovy «davier» i «puskać pył u vočy» ŭ adnoj łahičnaj źviazcy.
Pa-druhoje, nam prapanujecca ličyć narmalnym brać vidavočna niekvalifikavanaha čałavieka, da jakoha «jość pytańni», dla pryciahnieńnia hrošaj, tamu što «jana stvaryła startap i ŭmieje pryciahvać finansavańnie». U toj ža čas u hetaha startapa, pa śćviardžeńni samoha ž hetaha biznesmena, «niama akupnaści i vyniku dla inviestaraŭ». Dyk što jana ŭmieje pryciahvać?
Pa-treciaje, nie vielmi zrazumieła, navošta ŭ pryncypie kidać cień na ŭsiu śfieru startapaŭ, i ludziej, ź joj źviazanych, tezisam «u hetaj śfiery ŭsie tak robiać». Ja razumieju, što startapy — heta śfiera ryzyk, i razumieju čamu. Ja nie raźbirajusia ŭ startapach, ale niešta z hłybini majoj śviadomaści padkazvaje, tym nie mienš, što śfiera biznes-ryzyk i adkrytaje najeb@łava — krychu roznyja rečy. Kali heta nie tak — skažycie mnie.
Pa-čaćviortaje, jość usio ž niekatoraja roźnica pamiž «usie tak robiać» i «heta ličycca standartam čakanych pavodzin u prystojnaj supolnaści».
I, pa-piataje, pra machlarstva. Nu viadoma tut niama machlarstva jak kryminalnaha złačynstva. U kožnym razie, najaŭnaść jaho moža vyznačyć tolki sud, a da hetaha dziejničaje prezumpcyja nievinavataści.
Ale havorka nie pra złačynstva, a pra instytut reputacyi. I dla jaho farmiravańnia ŭ hramadstvie žyćciova nieabchodna publična i niedvuchznačna asudžać chłuśniu i manipulacyi z boku publičnych ludziej biez zaležnaści ad taho, ci ździejśnili jany pry hetym kryminalnaje złačynstva.
2. Čamu dziaržava — nie startap
U dziaržavy i startapa — roznyja mety i roznaja adkaznaść pierad hramadstvam. Pry ŭsim tym, što ŭ palityčnym płanie ciapier iduć protapracesy, i ŭsie struktury — heta protastruktury, tym nie mienš — heta toje, što jość siońnia, heta toje, što siońnia častka palityčnaha pracesu, heta toje, što funkcyjanuje, heta toje, z čym siońnia treba pracavać. Heta toje, što siońnia składaje svajho rodu «palityčny trenažor» dla hramadstva i dla samich palitykaŭ, dla našaha palityčnaha staleńnia i farmiravańnia palityčnych elitaŭ. Heta ŭsio da taho ž pytańni racyjanalnaha vs. iracyjanalnaha ŭsprymańnia dziaržavy i palitykaŭ.
Usie hetyja arhumienty pra maładuju, ambicyjnuju i h.d. — heta taksama prykład iracyjanalnaha ŭsprymańnia čałavieka, jaki ŭziaŭ na siabie palityčnuju adkaznaść. Kali źmiešvajecca sam čałaviek i jaho ŭčynki i rola.
Kali čałaviek prychodzić u palityčny praces — jon biare na siabie zusim peŭnuju rolu. U hramadzianskaj supolnaści — adna rola, u ŚMI — svaja, u biznesu — inšaja, u palitykaŭ — svaja. Racyjanalnaje ŭsprymańnie dziaržavy, kali ty vyrazna razumieješ, chto ŭ jakoj roli što pavinien rabić biezadnosna samich piersanalij.
Prychodziačy ŭ palityčny praces, čałaviek ustupaje ŭ hramadskuju damovu z nami, i być z nami sumlennym (jak minimum vydavać siabie za taho, kim ty jość na samaj spravie, a nie voś heta voś usio) — častka hetaj damovy. I tamu nijakich arhumientaŭ «jana vam ničoha nie pavinna» być nie moža. Pavinna, i našmat bolš, čym joj.
Nie chaciełasia b, kab u pracesie ruchu da novaj Biełarusi my zabylisia pra taki pryncyp, jak good governance (častka jakoha — padspravazdačnaść palitykaŭ hramadstvu) tolki tamu, što niechta małady, ambicyjny i hetak dalej. Nie zadavalniaje taki raskład — pierachodź u inšuju rolu.
U 2020-m na maršach adnym z papularnych łozunhaŭ byŭ «my tut ułada». Dyk voś pažadana, kab my nie pakinuli heta na vulicach Minska-2020 i vykarystoŭvali heta nie tolki ŭ dačynieńni da łukašenkaŭskich čynoŭnikaŭ, ale i ŭ dačynieńni da luboha, chto choča ŭstupić u palityčny praces.
3. Reakcyja jak elemient kultury
Pracujučy z temaj biznesu i pravoŭ čałavieka, vielmi cikava nazirać, jakaja roźnica ŭ reakcyjach na abvinavačvańni ŭ parušeńniach pravoŭ čałavieka (toj ža dyskryminacyjny markietynh) u niekatorych našych biznesaŭ i bujnych mižnarodnych karparacyj. I heta taksama pra instytut reputacyi. Tam, dzie jon pracuje, pamiž reakcyjaj «sam durań» i/abo «nie vaša sprava, idzicie ŭ dupu» i «prabačcie, naš kasiak, my nie chacieli nikoha zakranuć», čaściej za ŭsio vybirajuć apošniuju. Ź ludźmi dakładna hetak ža sama.
Viadoma, jak ułaśnica biznesu jana maje jurydyčnaje prava nie pakazvać nijakija dakumienty i zabaranić publikavać toje, što jana nahavaryła.
Ale jość roźnica pamiž tym, kali ŭ ciabie patrabujuć, jak Panikoŭski ŭ Karejki «pakažy svoj miljon», i kali da ciabie jak da čałavieka z palityčnaha pola paŭstali pytańni i važna abaranić svajo sumlennaje imia. Nu i, znoŭ taki, nie zabyvajemsia pra padspravazdačnaść hramadstvu.
I navat kali niejkija žurnalisty ŭ pahoni za hučnymi zahałoŭkami nazvali ciabie «miljanierkaj», a ty joju nie źjaŭlaješsia, adekvatnaja reakcyja — źviarnucca da ich i skazać: nie treba mianie tak nazyvać, tamu što ja — nie miljanierka. Nu a kali heta adbyvajecca z tvajoj padačy — heta nie što inšaje, jak chłuśnia i ŭviadzieńnie ŭ zman tych ža žurnalistaŭ.
4. Kryteryj hiendarnaj roŭnaści nie moža pieravažać nad kryteryjem prafiesijnych kampietencyj i sumlennaści
Balučaja i važnaja tema. Pry realna hłybokaj prablemie hiendarnych stereatypaŭ u našym hramadstvie važna bolš vyrazna razumieć standart dyskryminacyi. Nivodnaje pałažeńnie standartu nie kaža nam pra toje, što mierkavańni hiendarnaj roŭnaści mohuć i pavinny pieravažać nad mierkavańniami prafiesijanalizmu i kampietentnaści abo, tym bolš, prazrystaści i dobrasumlennaści.
Hiendarnaja dyskryminacyja — heta nie luboje niaroŭnaje abychodžańnie pa prykmiecie połu, a zasnavanaje na nierazumnych padstavach (asabistych pieravahach, naprykład), h.zn. nieabhruntavanaja niaroŭnaść.
Tamu, pierš čym uklučać arhumient hiendarnaj dyskryminacyi abo hiendarnaha bałansu, važna pašukać, a ci jość razumnaja padstava dla pryjomu/zvalnieńnia, u tym liku źviazanaja z prafiesijnaj kampietencyjaj i inšymi charaktarystykami, jakim pavinien adpaviadać čałaviek na hetaj pasadzie. A Kabinietu heta ŭrok u tym, što važny razumny bałans pamiž adkazam na zapyt hramadstva i mierkavańniami prafiesijanalizmu.
Vynik
Kali spytać u kaho zaŭhodna — ci dobra padmanvać, pieravažnaja bolšaść skaža — viadoma, nie. Ci pavinien palityk być padspravazdačnym hramadstvu, pieravažnaja bolšaść skaža — viadoma, tak. Ale jak tolki źjaŭlajucca niuansy — źjaŭlajecca «ŭsio nie tak adnaznačna». Heta značyć, dziela kankretnaj mety možna prahłynuć i niekatoruju nieachajnaść, nierazborlivaść i nieprafiesijnaść čałavieka, bo jon moža być karysny.
Možna nie asudzić padman i manipulacyi, tamu što «ŭsie tak robiać», ci tamu što čałaviek — startapier, ci tamu, što jon achviara pahroz, ci tamu, što «nu i što, bo nie ździejśniena nijakaha złačynstva», ci tamu, što impanuje sam čałaviek: jarki, pryvabny, małady, ambicyjny i naohuł žančyna, bo hiendarnaja roŭnaść takaja važnaja, i h.d., i heta moža adnolkava tyčycca jak žančyn, tak i mužčyn.
Tamu što heta nie pra Zareckuju, heta pytańni padychodu.
Čytajcie taksama:
Paśpiachovaja startapierka ci baranesa Miunchhaŭzien? Jak Taćciana Zareckaja trapiła ŭ Abjadnany kabiniet i čamu jana jaho pakinuła
«Čyrvonych ściažkoŭ bolš, čym na kamunistyčnym mitynhu». Finansavy analityk Adaskievič pra startap Zareckaj
Zareckaja: Chaciełasia b nahadać pradstaŭnikam miedyja, što ŭ Biełarusi ŭsio jašče siadziać palityčnyja źniavolenyja
Cichanoŭskaja: Našaj pamyłkaj było toje, jak my reahavali i kamunikavali padčas situacyi z Zareckaj
