Heta ŭžo zrabiłasia biełaruskaj tradycyjaj. Na niekalki tydniaŭ u kancy leta i pačatku vieraśnia adzin z haradoŭ krainy zanurajecca ŭ atmaśfieru aŭrału i mituśni. U roznyja hady stalicami nacyjanalnaha ahrafestu rabilisia Škłoŭ, Babrujsk, Rečyca, Orša, Maładziečna i inšyja nasielenyja punkty. Ciapier siły sotniaŭ budaŭnikoŭ ściahnutyja ŭ Horki — rajcentr na ŭschodzie Mahiloŭskaj vobłaści, znakamity svajoj sielhasakademii i tym, što ŭ joj kaliści zavočna vučyŭsia prezident. Što zrabili z horadam napiaredadni Dažynak?
Pieršyja prykmiety śviata bačnyja kiłamietraŭ za 150 ad Horak. La trasy M1, na dziva polskim dalnabojščykam, ubranyja sałamianyja statui vitajuć udzielnikaŭ «Dažynak». Pastaralisia ahradyzajniery z AAT «Klanovičy» Krupskaha rajona.
Užo ŭ Horackim rajonie traplajem u dymavuju zasłonu. La darohi piłujuć i palać śsiečanyja drevy i kusty. «Zahadana da Dažynak», — admachnulisia ad nas mužyki ŭ jarkich śpiacoŭkach.
A voś jašče adna prykmieta śviata. U viosačcy pad nazvaj Kazły škalaroŭ vyvieli na afarboŭku płatoŭ uzdoŭž darohi.
Kiruje pracesam staršynia miascovaha sielvykankama. «Spravaŭ mnostva, — kaža jon. — Važnyja hości jechać buduć, im usio pavinna spadabacca».
U vioscy Sava važnych haściej Dažynak taksama čakaje siurpryz — svojeasablivaja kampazicyja na temu sytaha sielskaha žyćcia. Tolki vusaty chlebarob čamuści staić z praciahnutaj rukoj.
Jechać u Horki na mašynie možna biez karty i navihatara. Śpiecyjalnyja darožnyja znaki biespamyłkova pakažuć, dzie paviarnuć i kolki kiłamietraŭ zastałosia da miesca pryznačeńnia.
Horki adrazu ž robiać uražańnie šumnaha i mituślivaha miastečka. Stukajuć małatkami budaŭniki, kładuć asfalt i malujuć raźmietku darožniki, tudy-siudy chodziać samazvały. Pierasoŭvacca pa centralnych vulicach nie zusim kamfortna, a pakinuŭšy mašynu ŭ niazdatnym miescy, praz hadzinu možna znajści jaje pad santymietrovym płastom pyłu. Zrešty, da časovych ciažkaściaŭ haradžanie staviacca z razumieńniem: robicca ž usio na karyść ludziej.
Nam pašancavała — u Horkach u nas byŭ ekskursavod. Pakazać stratehičnyja abjekty Dažynak pahadziŭsia čałaviek, jaki ŭ kursie ŭsich haradskich navin, — redaktar sajta horki.info Illa.
— Biezumoŭna, robicca mnohaje, i horad prykmietna źmianiŭsia da lepšaha. Ź inšaha boku, ramantavać damy, kłaści asfalt i budavać novyja abjekty treba zaŭsiody, a nie tolki ciapier, — dzielicca Illa. — Vyrašyli zrabić z horada «cukierku» za hod, ale ci budzie jakaść tam, dzie śpiašajucca? Časam dachodzić da śmiešnaha: pierad čarhovym vizitam Miaśnikoviča sahnali ŭsie haradskija aŭtavyški da adnaho doma ŭ centry i za viečar pierafarbavali fasad.
Dom Hareckaha
Padrychtoŭka Horak da Dažynak ad pačatku supravadžałasia skandałami. Adzin ź ich źviazany sa znosam doma, dzie z 1926 pa 1928 h. žyŭ kłasik biełaruskaj litaratury Maksim Harecki. Ułada vyrašyła: stary budynak, jaki nie maje architekturnaj kaštoŭnaści, znachodzicca ŭ avaryjnym stanie i psuje vyhlad bierahavoj linii voziera Nižniaha, dzie projduć hałoŭnyja ŭračystaści. Miascovaja intelihiencyja nie pahadziłasia: a jak ža pamiać pra piśmieńnika?
«Hety dom — adziny ŭ Biełarusi zachavany materyjalny abjekt, źviazany z tvorčaściu M. Hareckaha, — pisaŭ u adkrytym liście da kiraŭnictva rajona miascovy historyk Alaksandr Kadančyk. — Tut daŭno treba było adkryć muziej-kvateru piśmieńnika, a niedzie pobač pastavić jamu pomnik».
Pa zakonie ŭ Biełarusi abjekty mohuć być pryznanyja historyka-kulturnaj spadčynaj, kali jany źviazanyja z žyćciom i dziejnaściu ludziej, što zrabili značny ŭkład u historyju i kulturu. Adnak Minkult dovady abaroncaŭ doma paličyŭ niepierakanaŭčymi i vydaŭ dazvoł na znos.
Na žal, dom Hareckaha my nie zaśpieli. Jaho źnieśli jakraz napiaredadni našaha pryjezdu.
Džakuzi Miaśnikoviča
Jašče adna historyja, što «prasłaviła» Horki, źviazanaja z hatelem «Pronia». Hod tamu hość rajcentra, błohier tomkad, mieŭ nieaściarožnaść skarystacca miascovym servisam. Ubačanaje jaho šakavała: brudnaja padłoha, nie pracuje źliŭ u prybiralni, ablezłyja ścieny. I heta numar ź vidam na centralnuju haradskuju płošču! Fotazdymki ŭmih ablacieli internet.
Atrymaŭšy porcyju hańby, miascovym čynoŭnikam było pra što zadumacca. Siońnia paśla kapramontu «Pronia» ŭžo inšaja. Budaŭniki pierarabili płaniroŭku, ablicavali fasad škłom i plitkaj (ź niezrazumiełaj pryčyny ŭ modzie ciapier sucelna bežavy koler). Architekturny styl ź ciažkaściu paddajecca kłasifikacyi. Chaj-tek z prystaŭkaj «ahra»?
Tak vyhladaje dvuchmiesny numar.
Samy darahi luks kaštuje 715 tys. u sutki. Supracoŭniki «Proni» nazyvajuć jaho numaram Miaśnikoviča (prem'jer-ministr asabista kuryruje padrychtoŭku Horak da Dažynak, a tamu naviedvajecca ŭ horad rehularna). Tut vialikaja prychožaja, kabiniet, sanvuzieł z džakuzi i haściavaja prybiralnia.
— Ci zadavolenyja jakaściu ramontu? — spytali my ŭ dyrektara hatela Śviatłany Baziekinaj.
— Paraŭnać z tym, što było, — nieba i ziamla. Hrech skardzicca, — pačuli ŭ adkaz. — Ale niedachopy, viadoma, jość: śpiašalisia, vidać, budaŭniki.
U haścinicy, darečy, stvoranaje biezbarjernaje asiarodździe, jość navat asobny numar dla invalidaŭ-kalasačnikaŭ. Leśvica na pieršym paviersie abstalavanaja śpiecyjalnym padjomnym miechanizmam.
Davaj, da pabačeńnia
Samo saboj, na sučasny ład pierarabili i budynak rajvykankama na centralnaj płoščy. Tak jon vyhladaŭ u žniŭni minułaha hoda.
Našy dni. Byvajcie, jełki la fasada.
Samaje cikavaje ŭ inšym: z płoščy prybrali pomnik Leninu. Padzieja z razradu «niemahčymaje mahčyma», amal unikalny precedent dla sučasnaj Biełarusi! Jak pisali ŭ hazietach, miascovaja ŭłada doŭha raiłasia z žycharami, pravodziła tłumačalnuju pracu ŭ stanie kamunistaŭ. Dniami płošču kančatkova pazbavili «leninskaha» minułaha: deputaty pierajmienavali jaje ŭ Centralnuju.
Miascovyja žychary, darečy, prapanoŭvali inšy varyjant — płošča Maksima Hareckaha. Ale rajonnyja ŭłady inicyjatyvy nie padtrymali i vybrali samuju niejtralnuju nazvu z usich mahčymych.
Ladovy pałac
U śvietłaj biełaruskaj budučyni ŭ kožnaha rajcentra, navat samaha zaniapałaha, pavinien być svoj chakiejny pałac (takoj ustanoŭki prytrymlivajecca kiraŭnictva krainy). U Horkach hetaje śvietłaje zaŭtra ŭžo nastupiła. U kancy žniŭnia była aficyjna adkrytaja ladovaja arena. Pavodle zadumy prajektavalnikaŭ, budynak pavinien być padobny da ptuški, što łunaje nad horadam.
Arena stanie chatniaj placoŭkaj dla miascovaj chakiejnaj kamandy «Sokał», jakaja raniej treniravałasia tolki zimoj. Arhanizujuć tut i masavyja katańni na kańkach. Kaštavać zadavalnieńnie budzie kala 10 tysiač rubloŭ.
Akramia samoj areny na 560 hledačoŭ u kompleksie jość zała dla hulni ŭ valejboł i baskietboł, trenažornaja zała, saŭna.
U pracesie budoŭli ladovaj areny ŭ internecie nie ścichali sprečki: u čym jaje nieabchodnaść, navošta «štampavać» pałacy pry vidavočnaj ich stratnaści?
— My spadziajemsia na našuju moładź, bo Horki — studencki horad, — aptymistyčna kaža administratar ladovaj areny Natalla Siniakova. — Dziasiatki ludziej kožny dzień pytajucca, kali ž pačnucca katańni. Moža, jašče i čerhi buduć stajać. Tak što budziem staracca pracavać z prybytkam.
Na raźvićcio spartyŭnaj bazy ŭ Horkach hrošaj nie paškadavali. Pobač z arenaj rekanstrujavali futbolny stadyjon dziciača-junackaj spartyŭnaj škoły. Ciapier tut novyja trybuny i štučny hazon.
Amfiteatr i biaspłatnaja pracoŭnaja siła
Jašče adna bujnaja «dažynkavaja» budoŭla — amfiteatr na bierazie Nižniaha voziera. Tut prezident budzie cisnuć ruki najlepšym kambajnieram i daryć «Vołhi», tut praśpiavajuć Nadzieja Babkina i Viera Brežnieva.
— Abjekt taksama nie zusim adnaznačny, — kaža nam Illa. — Usio choraša, ale nadta hrandyjozna dla rajcentra. Ci nie zašmat — 2000 miescaŭ na 30-tysiačny horad? Bujnych fiestyvalaŭ u nas nie pravodziać, tak što paśla Dažynak amfiteatr chutčej za ŭsio budzie pustavać. A mahli ž nakiravać hrošy na bolš patrebnyja spravy: kapramont damoŭ, darohi na ŭskrainach.
Pad trybunami pavinien adkrycca moładzievy centr z boŭlinham, kaviarniaj i internet-kłubam. Usiaredzinu trapić nie ŭdałosia — iduć pracy, dy i z ulikam statusu abjekta na starońnich tut hladziać padazrona.
Pa miery padrychtoŭki Horak da Dažynak uzmacniajucca miery biaśpieki, praz što horad poŭnicca čutkami, časam vielmi niedarečnymi. Platkarać žychary z nahody znosu dźviuch vodanapornych viežaŭ. Adnu ź ich, darečy, hod tamu adramantavali i zamianili vokny, a ciapier uzarvali. Kažuć, ź viežaŭ dobra prahladałasia scena amfiteatra, dzie projduć aficyjnyja ŭračystaści. Maŭlaŭ, mała chto i dla čaho tudy palezie.
— Viedaju, adzin pradprymalnik chacieŭ adkryć kaviarniu ŭ vadanaporcy kala płoščy Jakuboŭskaha. Navat nazvu prydumaŭ — «Siomaje nieba», — kaža Illa. — U jaho spytali: paśpieješ da Dažynak? Toj kaža, nie. Nu i źnieśli viežu.
Na placoŭcy kala amfiteatra hrupa chłopcaŭ varočaje rydloŭkami kuču ziamli, a dziaŭčaty trymajuć hrabli. Što za budatrady ŭ vieraśni?
— Nas na dva tydni adarvali ad zaniatkaŭ i kinuli na padmohu budaŭnikam. Rasparadžeńnie rektara, — raskazała adna sa studentak Horackaj sielhasakademii. — Pracujem pa piać hadzin u dzień. Spačatku abiacali zapłacić, a ciapier kažuć, što ničoha my nie atrymajem.
— Karaciej, zmrok poŭny, — uśmichajecca jaje siabroŭka.
Zrešty, na žyćcio i mituśniu vakoł Dažynak chłopcy i dziaŭčaty hladziać pazityŭna. U horadzie, ź ich słovaŭ, žyć stała cikaviej. Uviečary možna schadzić u kaviarniu, a možna ŭ kinateatr, dzie paśla ramontu kruciać filmy ŭ 3D.
— Nie sumujem, dźvižucha narmalnaja, — zapeŭnili nas.
Biełaruski vakzał
«Restajlinhu» ŭ Horkach padvierhli dva vakzały — čyhunačny i aŭtamabilny. Što tut cikavaha? Usia infarmacyja dla pasažyraŭ ciapier na biełaruskaj movie.
Darečy, šyldy z nazvami vulic u Horkach — usie pa-rasijsku. Adčuvańnie, što znachodzišsia nie ŭ rajcentry niezaležnaj Biełarusi, a dzieści na ŭskrainie rasijskaj hubierni.
U vakzalnych prybiralniach taksama zrabili ramont, i pracujuć jany pakul biaspłatna. Načalstva stancyi vyrašyła pahladzieć, jak ludzi buduć stavicca da navinki: kali akuratna i aściarožna, za karystańnie prybiralniami hrošaj brać nie buduć. Nu, a kali jak zvyčajna — abiacajuć pastavić kantralora.
Dziŭnaja reč: rychtujučy Horki da Dažynak, padumali pra ludziej z abmiežavanymi mahčymaściami. Na čyhunačnym vakzale adna z kasaŭ raźmieščanaja krychu nižej za astatnija — dla zručnaści invalidaŭ. Tut ža jość śpiecyjalnaja prybiralnia dla kalasačnikaŭ. Dla nieviduščych i ludziej sa słabym zrokam u centry horada pakłali plitku z taktylnaj pavierchniaj, jakaja pakaža nabližeńnie da piešachodnaha pierachodu, prystupak abo prypynku hramadskaha transpartu. Jeŭrapiejski padychod!
Realnaść biez prykras
Da śviata zastajucca ličanyja dni, ale budaŭničyja pracy ŭsio jašče ŭ razhary. U horadzie šum, tresk, mituśnia. Pry nas malary dafarboŭvajuć fasady na centralnaj vulicy Jakuboŭskaha. My zazirnuli za roh. Na pryjemnaje ździŭleńnie, z taho boku damy taksama pryviedzienyja ŭ paradak.
Zrešty, dvary chutka viarnuli nas u biełaruskuju realnaść biez prykras.
U kijosku my kupili miascovuju hazietu «UzHorak», adzin z artykułaŭ jakoj pryśviečany jakraz ramontu damoŭ. Stomlenyja ad viečnaj vołkaści žychary doma № 26 na vuł. Jakuboŭskaha čakali Dažynak ci ledź nie jak hałoŭnaj padziei ŭ žyćci, a ciapier ličać, što ich padmanuli: zamiest abiacanaha ramontu ŭsio abmiežavałasia kaśmietyčnymi mierapryjemstvami. Zamazanyja raskoliny ŭ ścienach, pafarbavany fasad, a vada ŭ padvale jak stajała, tak i staić. Hrošaj na zamienu prahniłych trub kanalizacyi «dažynkavy» biudžet nie maje.
Napeŭna haściej Dažynak nie paviaduć na vulicu Budaŭnikoŭ. Inakš tut daŭno b pryviali ŭ paradak terytoryju doma № 27. Klučy navasiołam vydali jašče ŭ pačatku hoda, a asfaltu ŭ dvary, dziciačaj placoŭki, łavak niama da hetaha času. Ludzi skardziacca. Čynoŭniki ŭ adkaz: jość spravy bolš važnyja, usie hrošy zabiraje padrychtoŭka da śviata.
Pierad samym adjezdam my zazirnuli ŭ dziciačy park. U piasku i na horkach hareziła dziatva, šapacieła plonka na novych atrakcyjonach, z uśmieškaj prachodziŭ mima milicyjant.
— Dažynki — heta vialiki padarunak dla ŭsich nas. Nam vielmi pašancavała, što śviata budzie prachodzić mienavita ŭ Horkach, tut usio tak źmianiłasia, — nie chavali honaru za svoj horad maładyja mamy, ź jakimi my razhavarylisia. — Voś tolki sadok jašče adzin nie pieraškodziŭ by, u hrupach pa 30 małych. A ŭ astatnim vydatny horad, źjazdžać adsiul nie źbirajemsia.
Maładym mamam my pavieryli, ale ŭsio ž pakidali Horki sa źmiašanymi pačućciami. Biassprečna, dobra, kali harady pryvodziać u paradak. Ź inšaha boku, vonkavy hlaniec byvaje zmanlivy. Ekanamičnych cudaŭ nie pradbačycca. Śviata adhrymić, projdzie čas, i nalot dabrabytu, tak staranna stvorany budaŭnikami, zblaknie.
realt.onliner.by
Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna?
Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH
