Upieršyniu takaja prahrama zaćvierdžanaja na dziaržaŭnym uzroŭni. «Zamki Biełarusi» raspracavała Ministerstva kultury.
Makiet Staroha zamka ŭ Hrodnie.
Lidski zamak.
Lubča.
U Krevie adnoviać kniaskuju viežu.
Pałac Sapiehaŭ u Ružanach.
U Miry adnoviać italjanski park.
Sklapieńni «čornaha zamka» Halšanskaha.
U Bychaŭskim zamku była fabryka i vajskovaja čaść.
Padmurki, adkapanyja ŭ Ryžkavičach.
Ściana pałaca Višniavieckich u siońniašnim Telmanie.
Kaliści ŭ Biełarusi było bolš za sto zamkaŭ.Na žal, zachavanyja abarončyja zbudavańni možna pieraličyć pa palcach. Što nie zrujnavali vojny, dabivaŭ čas i narodnaja haspadarka.
U śpis prahramy płanavali ŭklučyć 16 abjektaŭ. Ale ŭ vyniku ŭvajšło 38 — uličyli prośby abłasnoha dy rajonnaha čynavienstva.
Na adnaŭleńnie zamkaŭ płanujuć vydatkavać kala 131 miljarda rubloŭ ciaham 2012—2018.
«Zamki» — jak «Dažynki»
Prahrama praduhledžvaje adnaŭleńnie takich lehiendarnych zbudavańniaŭ, jak Stary zamak u Hrodnie (na jaho vydatkoŭvajecca 37 młrd 200 młn rubloŭ), zamki ŭ Lidzie i Lubčy, Sapiehaŭski pałac u Ružanach.
Hrodna zajmaje druhoje miesca paśla Minska pa abjomie ŭkładańniaŭ. Najmienšy kavałak biudžetu (1,5 młn rubloŭ) pryznačany Słucku — na dobraŭparadkavańnie terytoryi haradzišča ICH—CHIII st. Pryčym vydzialać srodki płanujuć u 2017—18 hadach. Budziem spadziavacca, inflacyja ich nie zžare až nastolki, kab nie chapiła zapłacić čałavieku, jaki abkosić haradzišča.
Voźmucca i za prylehłyja da zamkaŭ terytoryi. U Miry adnoviać rehularny italjanski park.Praŭda, źviestak pra jaho vyhlad nie zachavałasia. A zaadno restaŭrujuć staŭ, dambu, aharodžu i navat miemaryjał na miescy źniščeńnia mirnych žycharoŭ niamieckimi fašystami.
U Kamianieckaj viežy płanujecca zamianić dach — na heta ź miascovaha biudžetu vydatkavana 51,8 młn.Ramantavany šmatkroć pomnik užo vyklikaje kpiny turystaŭ škłopakietami ŭ bajnicach. Zatoje ŭ Kreŭskim zamku płanujuć adnavić paŭnočnuju, kniaskuju viežu, u jakoj padpisvałasia Unija. Na Kreva vydatkujuć 2 młrd 500 młn ciaham 2012—15 hadoŭ.
Zamki ŭ Navahrudku, Krevie, Halšanach, Bychavie, Hieranionach, Smalanach i Telmanie čakaje kansiervacyja z «častkovaj restaŭracyjaj».Samyja cełyja ich frahmienty prystasujuć pad muziejnyja ekspazicyi. Jak, naprykład, častku zamka Sapiehaŭ u Bychavie, dzie była meblevaja fabryka i vajskovaja čaść.
Biudžetnyja srodki abudziać adviečny kanflikt miž restaŭratarami, hatovymi biaskonca ŭdaskanalvać prajekty, i miascovaj uładaj, jakaja płanuje vykarystać hrošy na naviadzieńnie paradku.Tak, prajektnaja hrupa Biełaruskaha kamiteta ICOMOS na čale ź Iharam Rachanskim nastojvaje na navukovych daśledavańniach u Halšanskim zamku. Čynavienstva ž płanuje abmiežavacca ramontam.
Park Višniavieckich fundujuć francuzy
Park z reštkami ściany zamka Višniavieckich u vioscy Telman pad Brahinam źbirajucca paradkavać za francuzskija hrošy:25 młn rubloŭ vydatkoŭvaje hramadskaja arhanizacyja «Spadčyna bieź miežaŭ» i asacyjacyja «Val de Łuar». Ciapierašni paleski ahraharadok imia niamieckaha kamunista — heta kolišniaja vioska Dvor-Haradzišča.
Tam stajaŭ Brahinski zamak, centr vializarnych łatyfundyjaŭ Višniavieckich.
Niekali Adam Višniaviecki, rupliviec pravasłaŭja ŭ Rečy Paspalitaj, prytuliŭ tut Łžedźmitryja I, jaki ŭpieršyniu pryznaŭsia mienavita jamu, niby jon — syn Ivana Hroznaha. U 1648 hodzie žychary Brahina adčynili bramu ardzie Chmialnickaha i za zdradu zamak ź miastečkam byŭ razburany. Na jahonym miescy ŭźnik pałac z falvarkam, jakim vałodaŭ i Michał Višniaviecki — karol polski i vialiki kniaź litoŭski.
Budzie što raskazać turystam, kali, kaniečnie, znojducca śmiełyja. Brahinski rajon — samy zabrudžany ŭ Čarnobylskaj zonie.Radyjacyja tut siahaje 20—30 Kiury/km.
Haradziščy dla piknikoŭ
Dzieviatnaccać zamčyščaŭ, u tym liku ŭ vioscy Žabier Drahičynskaha rajona, Kryŭlanach Žabinkaŭskaha rajona, u Zasłaŭi i Brasłavie, zapłanavana dobraŭparadkavać.Kali čuješ słova «dobraŭparadkavańnie», mižvoli pryhadvajecca zamčyšča ŭ Mazyry, na jakim pradpryjemstva «Mazyrdreŭ» zbudavała pachabny rekłamny cieramok. Ci zamčyšča ŭ Brasłavie, dzie panastaŭlali altanak dla amataraŭ vypić-zakusić...
Na dobraŭparadkavańnie haradzišča ŭ kurortnym Brasłavie, darečy, vydatkoŭvajuć 2 młrd 500 młn — utraja bolej, čym na połacki Vierchni zamak.
Fartecyja la doma Haliny Radzivonaŭny
Na piaci haradziščach (u Turavie, Miłahradzie, Hłusku, Ryžkavičach i Minsku) zapłanavanyja raboty pa muziejefikacyi.Uražvaje, što ŭ adnym šerahu ź Minskim staić zamčyšča ŭ Ryžkavičach. Tak, heta reštki siaredniaviečnaha Škłova XVI—XVIII ct., dzie byŭ koliś zamak Chadkievičaŭ, klaštar z kaściołam daminikancaŭ, muravanaja ŭnijackaja Pietrapaŭłaŭskaja carkva... Ale Ryžkavičy pakul nie ŭniesienyja ŭ nivodny daviednik.
Na muziejefikacyju archieałahičnaha kompleksu ŭ vioscy Ryžkavičy Škłoŭskaha rajona, u jakoj žyvie Halina Radzivonaŭna Łukašenka, zapłanavana vydatkavać 40 młn ź biudžetu rajona i vobłaści.
Minsk atrymaje najbolšuju častku srodkaŭ — 62 młrd 573 młn rubloŭ.Płan adnaŭleńnia Minskaha zamčyšča, raspracavany «Minskprajektam», praduhledžvaje pabudovu novaj pravasłaŭnaj carkvy na padmurkach chrama XII st. Toj chram — adna z najvialikšych tajamnicaŭ staražytnaha Mienska: jon tak i nie byŭ dabudavany, a paśla, śviedčać archieołahi, pieratvaryŭsia ŭ pahanski niekropal. Nijakich źviestak pra toje, jak moh vyhladać chram, niama. Kali pastaviać falsifikat na aŭtentyčnych padmurkach, čamu b nie panabudoŭvać novych zamkaŭ i na ŭsich pustych haradziščach?
Minskaje zamčyšča — serca ŭsioj Biełarusi, pačatak pačatkaŭ.Dyskusii vakoł prajekta adnaŭleńnia Nižniaha zamka ŭ Vilni raściahnulisia na 100 hadoŭ. U Biełarusi dyskusijaŭ nie było.
Niemahčyma biez nas
Ja b vielmi chacieŭ, kab zamak u Krevie, dzie koliś vyrašaŭsia los krajoŭ ad Bałtyki da Čarnamorja, uźniaŭ svaje śpičastyja mury,kab i pad Brahinam, u vioscy ź viernutym spradviečnym imiem Dvor-Haradzišča, paŭstaŭ cikavy aśvietny asiarodak, kab tłumy turystaŭ zachaplalisia Škłoŭščynaj i kab staražytny Minsk urešcie zažyŭ ułasnym pavažnym ludskim žyćciom...
Ale heta niemahčyma biez udziełu nas usich, kamu heta nieabyjakava.
