Nie sucišylisia žarści pa hramadzianinu Biełarusi Siarhieju Moniču, abvinavačanamu litoŭskimi i polskimi specsłužbami ŭ špijonskaj dziejnaści, jak były student Biełaruskaha dziaržaŭnaha ŭniversytetu transpartu hamialčuk Ŭładzisłaŭ Michajłaŭ zajaviŭ, što byŭ zaverbavany Kamitetam dziaržbiaśpieki i pastaŭlaŭ biełaruskim specsłužbam infarmacyju z Polščy. Mienavita tam Michajłaŭ prachodzić navučańnie pavodle prahramy Kalinoŭskaha. Jak možna supraćstajać sprobam viarboŭki?
Pravaabaronca Valancin Stefanovič tłumačyć: dziejnaść Kamitetu dziaržaŭnaj biaśpieki hruntujecca na kankretnych zakanadaŭčych aktach, jakija zabaraniajuć prymusovaje «supracoŭnictva».
Studentka Biełdziaržuniversytetu Valeryja Saŭčankava – udzielnica sakavickich padziejaŭ 2006 hodu na Kastryčnickaj płoščy, była asudžanaja paśla razhonu namiotavaha miastečka. Darečy, admoviłasia ad navučańnia ŭ Polščy, miarkujučy, što bolš karyści pryniasie doma. Kaža, što specsłužby majuć całkam zrazumieły intares zajmieć infarmataraŭ u asiarodku demakratyčnaj moładzi. I źjaŭleńnie «ludziej u cyvilnym» u kabinetach rektaraŭ ci dekanaŭ – sprava ŭžo amal zvykłaja.
Saŭčankava: «U mianie jość adna znajomaja, jana zaraz taksama pa prahramie Kalinoŭskaha vučycca ŭ Polščy. Dyk voś jana raspaviadała, što padčas vykliku na dyvan da dekana hutarku słuchaŭ «hebešnik». Ale nijakich asablivych nastupstvaŭ dla jaje, nijakich «prapanovaŭ» nie było».
Stefanovič: «Lubaja dziejnaść rehulujecca zakanadaŭstvam, u tym liku i Kamitetu dziaržbiaśpieki, stroha ŭ adpaviednaści z Kanstytucyjaj. Jość zakon «Ab kamitecie dziaržaŭnaj biaśpieki». I tam adzin z punktaŭ supracoŭnictva KDB z hramadzianami havoryć: supracoŭnictva adbyvajecca na dobraachvotnaj asnovie. Moža być za płatu i biaspłatna, ale abaviazkova dobraachvotna. To bok, kali čałaviek nia choča supracoŭničać, jon maje prava heta nie rabić. Inšaja sprava, što jany vielmi časta vykarystoŭvajuć roznyja metady ŭcisku, kab schilić čałavieka da takoha supracoŭnictva. Prykładam, abiacajučy niejkija vyhody padčas vučoby, viedajučy, što ŭ čałavieka mohuć być niejkija prablemy na sesii ci jašče štości. A byvaje, što adkryta pahražajuć. Niadaŭna byŭ vypadak, kali my adnoj sa studentak, Janie Karpovič pisali zajavu na imia Hieneralnaha prakurora, pakolki supracoŭniki KDB joj adkryta pahražali za toje, što jana nie chacieła ź imi supracoŭničać. I heta, biezumoŭna, źjaŭlajecca parušeńniem zakanadaŭstva».
Ci možna supraćstajać nastojlivamu cisku specsłužbaŭ? Jak dać zrazumieć, što supracoŭnictva takoha kštałtu supiarečyć, pieradusim, maralnym pryncypam taho, kaho verbujuć? I što ŭrešcie pieravažvaje na karyść rašeńnia stać infarmataram? Voś mierkavańnie psycholaha Viačasłava Cyrlina.
Cyrlin: «Što takoje KDB? Heta specsłužba, jakaja adkazvaje za biaśpieku peŭnaj dziaržavy. I zrazumieła, što biaśpieka – heta sprava surjoznaja. Kali čałaviek, skažam tak, maje peŭnyja pierakanańni, ustanoŭki, ličyć, što biaśpieka dla jaho moža być parušanaja ŭ źviazku ź peŭnymi ŭździejańniami zvonku, jon moža pačać supracoŭničać pavodle ŭłasnaj voli, jaho nia treba navat verbavać. To bok, u jaho jość ułasnaja ŭnutranaja idealohija, jakaja znachodzicca ŭ klučy i rečyščy jakichści jahonych ŭłasnych pierakanańniaŭ. I heta taksama narmalovaja sytuacyja. A kamuści naadvarot: kolki nie viarbuj, u jaho budzie ŭłasnaje ŭjaŭleńnie pra svabodu, pra kaštoŭnaści i h.d. To bok, naŭrad ci na jaho možna ŭździejničać takimi metadami».
Były supracoŭnik Kamitetu dziaržbiaśpieki Valer Kostka ŭ raskryćci čarhovaha infarmatara ničoha dziŭnaha nia bačyć. Pavodle spadara Kostki, dla luboj specsłužby adna z metaŭ – viarboŭka ludziej siarod apanentaŭ ułady, albo, kali sprava tyčycca mižnarodnych adnosinaŭ, u atačeńni, blizkim da kiraŭnictva krainy.
Kostka: «Usio mahčyma, kaniešnie. Chto ž moža skazać, što takoje niemahčyma? Navat specsłužby vam nia skažuć – nie, heta nierealna. Mahčyma, fakt. I ździŭlacca tut nia treba, bo specsłužby na toje jany i specsłužby, kab rabić zakidy, rastaŭlać kapkany. I kali zadaču pastavili specsłužbam kahości zaverbavać, jany heta zrobiać. Tamu z majho hledzišča, tut novaha ničoha niama, ale, kab pra niešta kazać, treba krychu bolš viedać usie niuansy».
