Kancepcyja raźvićciažyllova-kamunalnaj haspadarki da 2015 hoda praduhledžvaje, što bolšaść žyllovaha fondu budzie absłuhoŭvacca praz tavarystvy ŭłaśnikaŭ.
Faktyčna, ŽESy i ŽREA musiać admierci jak relikt epochi. Što prapanujecca ŭzamien? Z taho, što isnuje zaraz, najbolšy intares vyklikajuć tavarystvy ŭłaśnikaŭ. Toje, što ŭ narodzie nazyvajuć «pryvatnyja ŽESy».
Što heta takoje i jakija jość plusy i minusy ŭ hetaj źjavy, «Našaj Nivie» raskazaŭ hałoŭny inžynier adnaho z samych paśpiachovych minskich tavarystvaŭ ułaśnikaŭ «Ahmień» Hienadź Kalonaŭ. Jaho votčyna znachodzicca ŭ stalicy pa adrasie Łahojski trakt, 19/4. Kaliści dom byŭ prablemnym, bo budaŭniki zdali jaho z šmatlikimi niedarobkami. Heta było ŭ 2003 hodzie, niedachopy pryjšłosia vypraŭlać ułasnaručna, a praź niekalki hadoŭ «Ahmień» damohsia kampiensacyi ŭ niesumlennych budaŭnikoŭ.
Ciapier dom možna nazvać uzornapakazalnym.
Padjezdy čyściutkija, a ŭ dvary pasadžanyja kvietki z Bataničnaha sada. Sadoŭniki padstryhajuć kusty, na parkoŭcy naniesiena raźmietka… Nie chapaje tolki aficyjnych zamiežnych delehacyj, kab pakazać dbańnie biełarusaŭ pra svajo žyllo.
I ŭsio heta — dziakujučy faktyčnaj niezaležnaści ad dziaržaŭnych žyllovaekspłuatacyjnych struktur.
«Ź biudžetu my nie ŭziali nivodnaj kapiejki», — padkreślivaje Hienadź Kalonaŭ.
Chmaračos naroŭni z draŭlanaj chałupaj
«Zakon ab sumiesnym domaŭładańni praduhledžvaje niekalki varyjantaŭ: naprykład, heta niepasrednaje kiravańnie (da 5 kvater) biez stvareńnia jurydyčnaj asoby, tavarystva ŭłaśnikaŭ. Zhodna z zakanadaŭstvam, kali ž hramadzianie nie samaarhanizoŭvajucca, ich dałučajuć da ŽREA adpaviednaha rajona. Faktyčna im pryznačajecca ŭpaŭnavažany ŭ asobie dyrektara ŽREA, — raskazvaje jon ciapierašniuju situacyju. — Niadaŭna Administracyja prezidenta pravodziła manitorynh hramadskaha mierkavańnia. Vyśvietliłasia, što 40% skarhaŭ nasielnictva adnosiacca da śfiery ŽKH. Ludzi vykazalisia, što heta nasamreč vialikaja prablema. Ale jany nie chočuć udzielničać u mierapryjemstvach pa źmienie svaich umoŭ, stvareńni asacyjacyj ci tavarystvaŭ ułaśnikaŭ. Jany čakajuć, što niechta za ich zrobić».
Prajekt «Žyllovyja reformy z udziełam nasielnictva» realizujecca ŭ Biełarusi pry padtrymcy Jeŭrasajuza. Choć jaho termin dziejańnia skančajecca ŭ śniežni 2010 hoda, sproby papularyzacyi tavarystva ŭłaśnikaŭ možna ličyć paśpiachovymi. Bolšaść navabudaŭ, jakija zdajucca ŭ Minsku, adrazu ž arhanizoŭvaje svaju strukturu, nie źviartajučysia da ŽREA.
«Usie damy ŭ Biełarusi roznyja. Paraŭnajcie: pasiołak haradskoha typu,
piacipaviarchovik, lifta niama, dvarovaj terytoryi faktyčna niama, łavačak niama. I chmaračos u centry Minska:
padziemny haraž, piać liftaŭ, sistema dymavydaleńnia, pažarahašeńnia, dystancyjnaha kiravańnia ličylnikami… — razvažaje Hienadź Kalonaŭ. — Ci mohuć być zatraty na ekspłuatacyju pieršaha i druhoha doma adnolkavymi? Nikoli! Ale taryfy ŭstaloŭvajucca pastanovaj Savieta ministraŭ adnolkavyja dla ŭsioj terytoryi Biełarusi. Heta nie ekanomika».
Z hetaha vynikaje i adzin ź niedachopaŭ tavarystvaŭ ułaśnikaŭ. Stvaryć akuplalnuju strukturu ŭ «stalincy» ci «chruščoŭcy» amal nierealna, bo amal ŭsie pamiaškańni patrabujuć kapitalnaha ramontu. Pryčym adličeńni na ramont vypłačvalisia ŽESu dziesiacihodździami. Dyk što, pakinuć tyja hrošy dziaržavie i skidvacca panovamu? Rytaryčnaje pytańnie.
Spravazdača ad ŽESa stanie realnaściu
«Kab raźvivalisia rynkavyja adnosiny ŭ kiravańni žyłym fondam, pavinny isnavać dźvie ŭmovy, — praciahvaje Hienadź Kalonaŭ. — Papieršaje, heta kankurencyja. Spadziajusia, jana źjavicca ŭ bližejšyja hady. A voś druhaja — prazrystaść i adkrytaść. U novym Žyllovym kodeksie, jaki parłamient źbirajecca prymać u bližejšy čas u pieršym čytańni, prapisanaja jašče adna forma domaŭładańnia — „praz arhanizacyju“. Heta zroblena pa niamieckim pryncypie.
Navat kali heta budzie ŽES, u kancy kožnaha finansavaha hoda jon budzie pavinien pradastavić spravazdaču. Pakul što heta nie praduhledžvajecca. A voś tavarystva ŭłaśnikaŭ abaviazanaje pradastaŭlać spravazdaču štohod užo ciapier. Naprykład, pa vynikach vosieńskaha prahladu doma składajecca finansavy płan na nastupny hod, i ŭ studzieni kožny žychar doma atrymlivaje spravazdaču za papiaredni hod i płan nastupnaha. U dakumiencie — absalutna ŭsie bankaŭskija płaciažy za hod pa miesiacach».
Padspravazdačny ŽES — niešta padobnaje na kazku. Kudy ciakuć hrošy «techničnaha absłuhoŭvańnia», cikava kožnamu žylcu doma.
Daražejšaje, ale i pryhažejšaje
I ŭsio ž hałoŭnaje pytańnie, jakoje paŭstaje pierad tymi, chto vahajecca pamiž ŽREA i tavarystvam ułaśnikaŭ, ci adroźnivajecca kvartpłata? Bolšaja ci mienšaja, čym u ŽESie? «Jak kali, — kaža Hienadź Kalonaŭ. — Heta ž samakiravańnie. Kali ahulny schod prymie rašeńnie trymacca taryfaŭ Saŭmina, kvartpłata budzie takoj samaj, jak u ŽESach. Naprykład, isnuje asacyjacyja „Junactva. Orša“. Nievialiki horad z adpaviednymi zarobkami, prablemy ź biespracoŭjem… Meta arhanizacyi — pamienšyć straty. I jany vykarystoŭvajuć dziaržaŭnyja taryfy, ale zamiena santechniki ŭ ich, u adroźnieńnie ad ŽESaŭ, biaspłatnaja. Terytoryja aharodžanaja, videanazirańnie, ale jany ŭkładvajucca ŭ hetyja taryfy. Jany akazvajuć našmat bolš pasłuh za tyja ž hrošy i akazvajucca ŭ plusie. U stalicy ž dachody ŭ nasielnictva bolšyja, ale i zapyty bolšyja, tamu minčuki zhodnyja płacić bolš. U „Ahmieni“ taryfy bolšyja, čym u dziaržavy, ale tavarystva nie atrymlivaje datacyj.
Prychodzić rachunak ad pastaŭščyka pasłuhi i dzielicca na ŭsich u zaležnaści ad doli.
Nijakich narmavanychnienarmavanych mietraŭ, prapiski ci rehistracyi… Nas heta nie chvaluje».
Praŭda, jašče adzin radok strataŭ dla tavarystvaŭ ułaśnikaŭ — pieršasny ŭznos. U niekatorych navabudach Minska jon dasiahaje 18 miljonaŭ rubloŭ. Heta $6 tysiač! Zarpłata buchhałtaru i dyrektaru, abstalavańnie, reziervovy fond arhanizacyi… — prydumać pryčynu, pad jakuju varta sabrać hrošy, nieskładana. Voś tolki ci akažacca časovy dyrektar zacikaŭleny ŭ tym, kab zachavać i pamnožyć hetyja hrošy, a nie pakinuć reštu ad «adkatu» sabie ŭ kišeni.
Nasamreč krytyčnych vodhukaŭ pra tavarystvy chapaje. Časam kampanijazabudoŭščyk faktyčna prašturchoŭvaje na vybarach u dyrektary svaich kandydataŭ, jakija pa sumiaščalnictvie «ŭznačalvajuć» jašče dvatry damy. Dyj paskardzicca na kiraŭnictva składana. Kali, zmahajučysia z ŽREA ci ŽESam, možna dajści choć da Administracyi prezidenta, to ź niedziaržaŭnymi strukturami składaniej. Časam urešcie žylcy plujuć na žyllovuju niezaležnaść i źviazanuju ź joj niavyznačanaść i viartajucca da «rodnaha» ŽESa.
Prystupka da prychodu prafiesijanałaŭ
«Budučynia nie za tavarystvami ŭłaśnikaŭ, — padvodzić vyniki Hienadź Kalonaŭ. — Ź ciaham času pryjduć prafiesijnyja pryvatnyja domakiraŭniki. Možna budzie abrać z 10–15 kampanij najlepšuju. Jak pavinna być u ideale? Vybarny orhan doma zaklučaje damovu z peŭnaj kampanijaj. Kali jaje praca nie zadavalniaje, damova zaklučajecca z bolš paśpiachovymi kankurentami».
Jon realna aceńvaje situacyju i nie źjaŭlajecca prychilnikam taho, kab tavarystvy ŭłaśnikaŭ achapili ŭsiu krainu. Adznaku ŭ 50% rynku možna ličyć svojeasablivym maksimumam.
