Kožnaja histaryčnaja padzieja z časam abrastaje mifami. I čym bolš času minaje, tym bolš hetych mifaŭ. Byvaje, realnyja fakty sastupajuć im miesca ŭ padručnikach. Asabliva kali sprava tyčycca takich značnych padziej, jak Hrunvaldskaja bitva, jakaja adbyłasia roŭna 600 hadoŭ tamu, 15 lipienia 1410 hoda.
Vajnu pačali nie kryžaki
Mała chto viedaje, što Vialikuju vajnu 1409–1411 hadoŭ (upieršyniu jaje tak nazvaŭ, darečy, polski chranist Jan Dłuhaš) naŭmysna spravakavaŭ vialiki kniaź litoŭski Vitaŭt. Na toj momant terytoryja Žmudzi — sučasnaj zachodniaj Litvy — znachodziłasia pad kantrolem Teŭtonskaha ordena. I viasnoj 1409 Vitaŭt padhavaryŭ žmudzinaŭ uźniać paŭstańnie suprać kryžakoŭ.
Sprava ledźvie nie skončyłasia dla Vialikaha Kniastva Litoŭskaha fatalna. Vialiki mahistr Ordena Ulrych fon Junhinhien źviarnuŭsia pa dapamohu da Jahajły. Orden prasiŭ karala Polščy zachavać niejtralitet u budučaj vajnie pamiž kryžakami i VKŁ. Kali b Jahajła spakusiŭsia na prapanovu, jakaja mahła jamu dazvolić u pierśpiektyvie dabicca terytaryjalnych i palityčnych sastupak ad asłablenaha vajnoj VKŁ, historyja Biełarusi skłałasia b inačaj.
Dypłamatyčnaja artpadrychtoŭka
Pierad pačatkam vajennych dziejańniaŭ abodva baki imknulisia dypłamatyčnymi šlachami pieraciahnuć na svoj bok jak maha bolš sajuźnikaŭ. Bolš paśpiachovym u hetym vyjaviŭsia kryžacki orden. Junhinhienu ŭdałosia zaručycca padtrymkaj vienhierskaha karala Žyhimonta Luksiemburhskaha. Na ščaście, tolki dypłamatyčnaj. Kali b vuhorskija vojski abrynulisia na
Abodva baki aktyŭna karystalisia pasłuhami najmitaŭ. Na baku kryžakoŭ vajavali rycary z usioj Jeŭropy.
Zdrada najomnikaŭ
Akramia karonnych i vialikakniaskich sił dy tataraŭ u skład armii sajuźnikaŭ uvachodzili małdaŭskija i sierbskija adździeły. Ahułam vojska padparadkoŭvałasia Jahajłu, adnak na spravie kaardynavać i kantralavać takuju kolkaść ludziej było ciažka. Jak piša Dłuhaš, niepasredna pierad bitvaj takaja razroźnienaść vyliłasia ŭ adkrytaje deziercirstva. Pabačyŭšy bliskučyja kryžackija šerahi, najomnyja češskija rycary z charuhvy Śviatoha Juryja pasprabavali ŭniknuć boju. Heta zaŭvažyŭ padkancler Karony Jan Tronba i viarnuŭ zdradnikaŭ na pole bitvy. Što praŭda, nienadoŭha: tolki jon adviarnuŭsia — najomnyja čechi znoŭ uciakli.
Junhinhien braŭ Jahajłu «na słabo»
Hrunvaldskaja bitva pačałasia z tonkaj pravakacyi kryžakoŭ. Sajuźniki, niahledziačy na svaju kolkasnuju pieravahu, doŭha nie navažvalisia na ataku. Kryžaki taksama nie žadali atakavać pieršymi: ich było mieniej i, udaryŭšy ŭ centr vojska sajuźnikaŭ, jany mahli trapić u pastku — palaki i lićviny zamknuli b fłanhi ŭ koła i vysiekli vorahaŭ.
A tym časam lipieńskaje sonca niemiłaserna smažyła kryžakoŭ u daśpiechach, jakija stajali na horcy. Lićviny ž z palakami vyčekvali ŭ padlesku. Tady Junhinhien pajšoŭ na pravakacyju: nakiravaŭ u łahier Jahajły padarunak — dva aholenyja miačy. «Vialiki mahistr Ulrych pasyłaje tabie i tvajmu bratu dva miačy, kab vy razam sa svaimi armijami mienš bajalisia i zmahalisia advažniej, čym ciapier. A taksama kab bolš nie chavalisia pa lasach i hajach», — havaryłasia ŭ pasłańni kryžakoŭ. Nieŭzabavie paśla hetaha Jahajła zahadaŭ raspačynać bitvu, jakaja skončyłasia dla Junhinhiena tak trahična.
Tyja dva miačy doŭhi čas zachoŭvalisia ŭ Krakavie, u Vavielskim zamku. Zatym trapili ŭ pryvatnuju kalekcyju Izabeły Čartaryjskaj u Pułavy, a adtul ich u časie padziełaŭ Rečy Paspalitaj vyvieźli na ŭschod rasijcy. Dzie ciapier miačy Junhinhiena — nieviadoma.
«Ucioki» lićvinaŭ
Ci biehła z Hrunvaldskaha pola Vitaŭtava vojska? Zhodna z pašyranaj viersijaj, atrady z VKŁ pad kiraŭnictvam Vitaŭta, nastupajučy, trapili ŭ voŭčyja jamy i panieśli vialikija straty. Što i zmusiła Vitaŭta paśla daloka adstupić. Za imi pahnalisia kryžaki, a kali, nie zdoleŭšy raźbić atrady z VKŁ, viarnulisia na pole boju, zastali amal poŭny razhrom asnoŭnych svaich sił vojskami Karony.
Nasamreč padrychtavać voŭčyja jamy kryžaki naŭrad ci mahli — jany padyšli da miesca bitvy amal adnačasova z vojskami sajuźnikaŭ, i takija ich dziejańni nie zastalisia b biez uvahi. A ŭcioki adździełaŭ VKŁ mahli być dobra spłanavanaj akcyjaj, metaj jakoj było padzialić kryžackuju armiju na dźvie častki.
Honar vialikaha mahistra
Kali vynik Hrunvaldskaj bitvy staŭ zrazumieły, mahistru Teŭtonskaha ordena prapanoŭvali pakinuć miesca padziej. Ale jon admoviŭsia. «Nie daj Boh, kab ja źjechaŭ z pola bitvy, na jakim zahinuła stolki advažnych», — skazaŭ Ulrych fon Junhinhien. Vialikaha mahistra zabiŭ šarahovy vajar, jaki, chutčej za ŭsio, i sam zahinuŭ. Bo pra jaho nie zachavałasia nijakich źviestak. Kryžaki byli atočanyja i pieramožanyja. Reštki vojska zakrylisia va ŭmacavanym łahiery. Jon nieŭzabavie byŭ uziaty šturmam, i amal usie jaho abaroncy zahinuli.
Dabivać kryžakoŭ było niavyhadna
Adna z najbolšych tajamnic Hrunvaldskaj bitvy — čamu sajuźniki nie dali rady ŭziać stalicu pieramožanaj dziaržavy — Malbark. Kab heta zrabić, Jahajłu ź Vitaŭtam było dastatkova pratrymać abłohu niekalkich miesiacaŭ. Adnak vojski prastajali pad ścienami tolki niekalki dzion.
Ahulnapryniataja viersija — vajary chacieli chutčej viarnucca dadomu, bo jakraz išło žnivo, treba było paradkavać uradžaj. Adnak u vypadku zdabyćcia Malbarku kožny z ŭdzielnikaŭ šturmu atrymaŭ by častku kryžackich bahaćciaŭ, jakija šmatkroć pieravažyli b kaštoŭnaść uradžaju.
Vidać, pryčyna chavałasia ŭsio ž u supiarečnaściach miž pieramožcami. Pavodle adnoj viersii, padčas bitvy bolšyja straty panieśli vojski VKŁ. Jahajła, u jakoha adnosiny ź Vitaŭtam i tak byli napružanyja, moh admovicca ad raźvićcia svajho pośpiechu, kab zachavać uniju VKŁ i Karony. Takim čynam, Hrunvaldskaja bitva ledźvie nie stała pryčynaj razryvu histaryčnaha chaŭrusu miž dźviuma krainami.
Pavodle inšaj viersii, Vitaŭt nie chacieŭ źniščać kančatova treci «centr siły» ŭ rehijonie, kab nie zastacca
Cień Hrunvaldu
U 1914 hodzie, padčas Pieršaj suśvietnaj vajny, niamieckaja armija iznoŭ stajała na Hrunvaldskim poli. Maršał Hindenburh, jaki kamandavaŭ niamieckimi adździełami, skazaŭ hienierału Ludendorfu, što bitva ŭ žniŭni 1914 budzie šancam uziać revanš za 1410 h. Niemcy sapraŭdy pieramahli praź piaćsot hadoŭ paśla Hrunvaldu.
Padčas Druhoj suśvietnaj vajny paražeńnie ad vojsk sajuźnikaŭ u lipieni 1410 vykarystoŭvałasia niamieckaj prapahandaj jak matyvacyja dla pachodu na Polšču. Savieckaja prapahanda malavała bitvu jak paŭstańnie słavianaŭ suprać hiermanskaj ahresii. Miž tym etničnaja prykmieta ŭ dalokim
