U Čechii 28 i 29 traŭnia prachodziać vybary ŭ nižniuju pałatu parlamentu (Poslanecká sněmovna).
Jak vybirajuć čechi?
U nižniaj pałacie Českaj Respubliki — 200 deputataŭ. Jany vybirajucca kožnyja čatyry hady pavodle admysłovaj praparcyjnaj systemy. Mandaty ŭ šmatmandatnaj vybarčaj akruzie, jakich u krainie 14 (stolki, kolki i administracyjnych adzinak — krajoŭ), raźmiarkoŭvajucca pamiž partyjami, jakija nabrali nia mienš za 5 adsotkaŭ hałasoŭ u dadzienaj akruzie. Kolkaść mandataŭ u dadzienaj akruzie vyznačajecca paśla vybaraŭ, u zaležnaści ad kolkaści padadzienych hałasoŭ (ahułam kažučy, čym vyšejšaja prysutnaść vybarcaŭ u dadzienaj akruzie, tym bolš mandataŭ akazvajecca ŭ joj dla padziełu). Mandaty dla partyj naličvajucca pry dapamozie admysłovaj arytmetyčnaj pracedury, zvanaj metadam Ondta. Hety metad daje pieravahi mocnym partyjam, jakija nabrali značna bolš hałasoŭ za supiernikaŭ.
Papiarednija vybary ŭ 2006 hodzie zakončylisia palityčnym patam, kali levyja (sacyjał‑demakraty i kamunisty) zdabyli 100 mandataŭ, dakładna stolki ž, kolki Hramadzianska‑demakratyčnaja partyja (ODS), Chryścijanska‑demakratyčnaja unija‑Čechasłavackaja narodnaja partyja (KDU‑CSL) i Partyja zialonych, jakija potym stvaryli ŭrad pad kiraŭnictvam Mirka Tapałanka.
Levym udałosia pravieści votum niedavieru ŭradu Tapałanka ŭ sakaviku 2009‑ha. Daterminovyja vybary byli pryznačanyja na červień 2009‑ha, ale sud, u vyniku skarhi adnaho z deputataŭ, skasavaŭ zakon, jaki hetyja vybary pryznačyŭ. «Techničny ŭrad» Jana Fišera, jaki pryjšoŭ paśla Mirka Tapałanka i mieŭsia kiravać Čechijaj da daterminovych vybaraŭ, datryvaŭ da sioletnich vybaraŭ, jakija adbyvajucca ŭ narmalny, akreśleny kanstutucyjaj termin.
Chto moža vyjhrać vybary 2010?
U vybarach biaruć udzieł 27 partyj i ruchaŭ, jakija razam vystavili krychu bolš za 5 tysiač kandydataŭ (na adzin mandat prypadaje 25 pretendentaŭ).
Apytańni hramadzkaj dumki pakazvajuć, što vybary vyjhrajuć sacyjał‑demakraty Iržy Paroŭbka (ČSSD), a miescy ŭ parlamence harantavanyja taksama partyi ODS i kamunistam (KSČM). Heta try najbolšyja, «tradycyjnyja» partyi, da jakich čechi ŭžo pryzvyčailisia i jakija šmat kamu ŭ krainie ŭžo abrydli.
Pavodle apytańniaŭ, miescy ŭ parlamencie atrymaje i zusim novaja českaja partyja, TOP09, jakuju arhanizavaŭ były ministar zamiežnych spravaŭ Čechii Karł Švarcenberh. (Karł Švarcenberh, jaki byŭ ministram zamiežnych spravaŭ Čechii, kali kraina staršyniavała ŭ Eŭrasajuzie, naviedaŭ z aficyjnym vizytam i Miensk. Pra svajo bačańnie biełaruskaj sytuacyi Švarcenberh raspavioŭ letaś u interviju biełaruskaj słužbie Radyjo Svaboda).
«Abiacaju vam piva za 2 krony i siamidzionny vikend»
Camym jarkim akcentam sioletnich parlamenckich vybaraŭ stałasia vybarčaja «antykampanija», to bok, vybarčaja prapahanda, jakaja dyskredytuje palityčnych supiernikaŭ. Na vulicach českich haradoŭ raptam źjavilisia ahromnistyja plakaty, na jakich Iržy Paroŭbek, lider najbolš papularnaj partyi ČSSD, abiacaje niečuvanyja rečy, kali jahonaja partyja pryjdzie da ŭłady: «Ja viarnu vam Ełvisa», «Skasuju ranišniaje pachmielle», «Skasuju ranišniaje ŭstavańnie», «Abiacaju vam ŭikend daŭžejšy na piać dzion», «Abiacaju vam praz try hady piva za 2 krony».
Usie viedajuć, što plakaty zakazali palityčnyja supierniki sacyjał‑demakrataŭ z ODS, jakija nia nadta kab adniekvalisia ad hetaha. Čechi ŭvolu paśmiajalisia z takich palityčnych chochmaŭ, a tamu sacyjał‑demakraty, parazvažaŭšy, što im lepiej akupicca — šukać spraviadlivaści ŭ sudzie ci ahryznucca tym samym sposabam — vyrašyli adkazać antyprapahandaj u bok ODS. Na vulicach źjavilisia plakaty, na jakich, pobač z vyjavaj Mirka Tapałanka i jahonych partyjnych kalehaŭ, staić nadpis: «My ŭ ničym nie vinavatyja. Heta vy nas vybrali».
Vielmi złosny prykład palityčnaj antyprapahandy źjaviŭsia ŭ formie videa ŭ internecie. U hetym roliku dźvie viadomyja postaci českaha teatru i kino z małodšaha pakaleńnia, Marta Isava i Iržy Madł, tłumačać, čamu nielha hałasavać za levych i jak pierakanać babulaŭ i dziadulaŭ na vioscy i ŭ małych miastečkach, kab jany hetaha nie rabili. Tut, zrazumieła, pryhadvajecca vieršyk H.Łabadzienki, u jakim małady biełaruski paet raiŭ unuku schavać babulin pašpart pierad vybarami. Parady Isavaj i Madła taksama možna ŭsprymać u humarystyčnym klučy, ale jany, tak by mović, nastolki cyničnyja i maralna nienarmatyŭnyja, što my nie navažylisia dać navat spasyłku na hetaje videa na YouTube, nia kažučy ŭžo pra toje, kab pastavić jaho na naš sajt.
U jakaści suciašeńnia prapanujem vam vybarčy rolik partyi TOP09 Karła Švarcenberha, jaki źjaŭlajecca prykładam hustoŭnaj i daścipnaj palityčnaj prapahandy, zroblenaj na najvyšejšym mastackim uzroŭni.
