Z-za padtrymki šmatlikimi studentami i vykładčykami Vilenskaha ŭniviersiteta paŭstańnia 1831 hoda rasijski impieratar Mikałaj I skasavaŭ adzinuju vyšejšuju navučalnuju ŭstanovu. Tyja, chto chacieŭ by navučacca navukam, u tym liku architektury, vymušany byli jechać u Pieciarburh, Maskvu, Kijeŭ, Varšavu ci Derpt.
U čas navučańnia maładyja architektary zvyčajna padpracoŭvali na viadomych metraŭ, a paśla nazaŭždy źviazvali svaju prafiesijnuju dziejnaść ź vialikimi haradami pa-za radzimaj.
Na Radzimie ŭłasna i nie było dla kaho i što prajektavać — tut nie było bujnych pramysłovych i handlovych centraŭ, nie było vialikich haradoŭ, a značyć nie było i zakazčykaŭ.
Z bolšaściu zakazaŭ całkam spraŭlalisia pryznačanyja hubiernskija architektara i inžyniery. Prajekty pałacaŭ i chramaŭ zakazvali ci ŭ stalicach impieryi, ci źviartalisia da tych architektaraŭ, kaho ŭ Biełaruś vymusili viarnucca haspadarčyja spravy na baćkoŭskich majontkach.
Viadoma, što dazvolić sabie navučańnie dziaciej va ŭniviersitecie mahli tolki zabiaśpiečanyja ludzi, naprykład kupcy ci siaredniaja šlachta.
Architektar Ściapan Kryčynski i jahonaja Mikoła-Mirlikijskaja carkvaja ŭ styli ruskaha madernu. Fota: Wikimedia Commons
Z takoj siamji pachodziŭ architektar Ściapan Kryčynski, jaki naradziŭsia ŭ majontku Kaskievičy Ašmianskaha pavieta hienierał-majora Sielima (Samojły) Kryčynskaha. Kryčynskija naležali da miascovych kniažackich rodaŭ tatarskaha pachodžańnia i vyznavali isłam.
Ściapan atrymaŭ adukacyju śpiarša ŭ Vilni, a ŭ 1897 hodzie skončyŭ Instytut hramadzianskich inžynieraŭ. Abjechaŭ pałovu Jeŭropy, vyvučaŭ rasijskaje dojlidstva. Ažaniŭsia z dačkoj ruskaha piśmieńnika Hleba Uśpienskaha, Maryjaj, z bratam jakoj vučyŭsia ŭ instytucie.
Cabornaja miačeć ŭ Pieciarburhu. Fota: Wikimedia Commons
Najbolš jaskravy pieryjad tvorčaści Kryčynskaha vypaŭ na pieradvajennyja 1910-ja hady.
Paśla manifiestu 17 krasavika 1905 hoda «Ab svabodzie vieravyznańnia», staličnyja musulmanie zajmieli mahčymaść pabudavać vialikuju miačeć. Da spravy dałučylisia kupcy, vybitnyja pramysłoŭcy i vajskoŭcy mahamietanskaha vieravyznańnia. Vialiki ŭniosak zrabiŭ bucharski emir Sieid Alim-chan. Da prajektavańnia pryciahnuli Kryčynskaha.
Da Pieršaj suśvietnaj vajny pabudavać miačeć nie paśpieli, kab adšukać hrošy na jaje zaviaršeńnie, adkryli płatny ahlad. Kieramičnuju azdobu nie zaviaršyli, bo zavod, jaki jaje vypuskaŭ, pieraklučyŭsia na vypusk snaradaŭ. Miačeć, pabudavanaja pa prajekcie Kryčynskaha, stała najbujniejšaj u jeŭrapiejskaj častcy Rasijskaj impieryi.
Dom Emira Bucharskaha ŭ Pieciarburhu. Fota: «Adkryty horad»
Paralelna Kryčynski atrymaŭ zakaz ad bucharskaha emira na ŭłasny dom u centry Pieciarburha. Dom emira byŭ pabudavany ŭ 1914 hodzie ŭ styli italjanskaha reniesansnaha pałaca.
Niahledziačy na svajo pachodžańnie, Kryčynski taksama sprajektavaŭ niekalki pravasłaŭnych chramaŭ u psieŭdaruskim styli z elemientami madernu, u tym liku Fiodaraŭski sabor i Mikoła-Mirlikijskuju carkvu (uzarvana ŭ 1938-m).
Architektar Tamaš Bahdanovič-Dvaržecki i pomnik Alaksandru III u Maskvie, u stvareńni jakoha jon braŭ udzieł. Fota: Wikimedia Commons
Jašče adnym viadomym architektaram ź biełaruskaj šlachty źjaŭlajecca Tamaš (Fama) Bahdanovič-Dvaržecki, jaki naradziŭsia ŭ 1859 hodzie Viciebsku. Jaho rod pachodziŭ ź mścisłaŭskich bajar. U 1885 hodzie jon skončyŭ Impieratarskuju Akademiju mastactvaŭ, atrymaŭšy vialiki załaty miedal za prajekt «Vialikakniažacki pałac u stalicy», zvańnie kłasnaha mastaka architektury 1-j stupieni i pajezdku za miažu za košt dziaržavy jak piensijanier.
Paśla viartańnia spačatku zajmaŭsia vykładańniem, najbolš značnyja prajekty Bahdanoviča-Dvaržeckaha prypajudajuć na pačatak XX stahodździa.
Spačatku jon adznačyŭsia ŭdziełam u stvareńni pomnika Alaksandru III (źniesieny ŭ 1918) pierad chramam Chrysta Zbaŭca (uzarvany ŭ 1931), jaki budavali bolš za dziesiacihodździe i skončyli tolki ŭ 1912 hodzie. Za hety čas jon paśpieŭ stvaryć niekalki inšych znakavych abjektaŭ.
Kaścioł Najśviaciejšaha Serca Isusa ŭ Samary. Fota: Wikimedia Commons
U 1906 hodzie pa jaho prajekcie byŭ pabudavany pryhožy hatyčny kaścioł Najśviaciejšaha Serca Isusa ŭ Samary.
U jaho architektury paznajucca matyvy najbolš vydatnaha ajčynnaha pomnika ŭ hatyčnym styli — kaścioła Śviatoj Hanny ŭ Vilni.
Paviernutyja viežy i składany aračny dekor kaściołaŭ u Samary i ŭ Babrujsku, pabudavanych biełarusami, vidavočna adsyłajuć da architektury vilenskaha kaścioła Śviatoj Hanny. Fota: Wikimedia Commons
Tyja ž nakładzienyja adna na adnu śpičastyja arki i paviernutyja bokam viežy charakternyja byli taksama dla kaścioła Biezzahannaha Začaćcia Najśviaciejšaj Dzievy Maryi, jaki, jak ličycca, byŭ pabudavany ŭ 1906 hodzie pa prajekcie Stanisłava Šabunieŭskaha. Pra adno i toje ž dumali hienii ź Biełarusi!
Ale hałoŭnaj pracaj žyćcia staŭ kafiedralny kaścioł Biezzahannaha Začaćcia Najśviaciejšaj Dzievy Maryi ŭ Maskvie. Chram u styli cahlanaj nieahotyki budavali dziesiać hadoŭ z 1901 hoda. Apošniaj zrabili aharodžu ŭ 1911 hodzie pad kiraŭnictvam dojlida Lavona Daŭkša ź Vilni, a ŭnutranaje azdableńnie skončyli tolki ŭ 1917 hodzie.
Sabor Biezzahannaha Začaćcia Najśviaciejšaj Dzievy Maryi ŭ Maskvie. Fota: Wikimedia Commons
Za savieckim časam budynak pryjšoŭ u poŭny zaniapad. Jaho adnaŭleńnie jak hałoŭnaha katalickaha chrama Rasii pačałosia ŭ 1990-ja hady vysiłkami Tadevuša Kandrusieviča, tahačasnaha mitrapalita rasijskich katolikaŭ.
Jašče adnoj vialikaj katehoryjaj vychadcaŭ ź Biełarusi, jakija imknulisia atrymać vyšejšuju adukacyju byli asnoŭnyja nasielniki miastečak i haradoŭ — jaŭrei.
Jaŭrei ŭ Rasijskaj impieryi byli maksimalna abmiežavanyja ŭ pravach, nie mieli prava ŭdzielničać u haradskim samakiravańni, pastupać na dziaržaŭnuju słužby, a tyja, chto słužyŭ u vojsku — atrymać aficerskaje zvańnie. Vyšejšaja adukacyja davała adnu ź niešmatlikich mahčymaściej vyrvacca z zahannaha koła halečy i biaspraŭja dy damahčysia pośpiechu ŭ svabodnych prafiesijach. Na adukacyju jaŭreja mahli źbirać hrošy ŭsioj hramadoj. Ale i tut uźnikli abmiežavańni: iŭdziei nie mahli atrymać zvańnia prafiesara, a ŭ 1886 hodzie ŭviedziena haniebnaja pracentnaja norma dla pastupleńnia jaŭrejaŭ u himnazii i ŭniviersitety.
Budynak Azoŭskaha kamiercyjnaha banka na Nieŭskim praśpiekcie ŭ Pieciarburhu, pabudavany pa prajekcie Barysa Hiršoviča. Fota: Wikimedia Commons
Dachodny dom Fuksa na vulicy Paŭstańnia ŭ Pieciarburhu, pabudavany pa prajekcie Iosifa Dałhinava. Fota: Wikimedia Commons
I choć kolkaść jaŭrejaŭ u staličnych univiersitetach była abmiežavanaja 3 pracentami, bolšaść ich pachodzili z «miažy asiełaści», pieravažna Paŭnočna-Zachodniaha kraju, tamu my bačym stolki jaŭrejaŭ-vychadcaŭcaŭ ź Biełarusi ŭ rasijskaj navucy i kultury.
Biełaruskija jaŭrei pieravažna zajmalisia prajektavańniem dachodnych damoŭ i pryvatnych siadzib. Siarod najbolš jaskravych architektaraŭ taho času možna adznačyć mahiloŭcaŭ Abrama Bierlina, Iosifa Dałhinava, Barysa Hiršoviča z Kareličaŭ.
Abram Bierlin i jahony kinateatr na płoščy Mahrabi ŭ Tel-Avivie. Fota: Wikimedia Commons
Abramu Bierlinu paščaściła ŭ 1920-ja hady pierabracca ŭ Paleścinu, dzie jon napoŭnicu realizavaŭ siabie ŭ stylach madernu, kanstruktyvizmu i art-deko.
Nasamreč tym ža zajmałasia i bolšaść dojlidaŭ ź Biełarusi niejaŭrejskaha pachodžańnia, ale nie ŭsie imiony architektaraŭ i ich žyćciovy šlach zachavalisia dahetul. Viadomyja naprykład, imiony viciebčukoŭ Hieorhija Ałtaržeŭskaha i Andreja Bartelsa, hłuščanina Edmunda Judzickaha, minčuka Miečasłava Pijatroviča i inšych.
Dom Pihita, kamunałka ŭ jakoj stała pravobrazam «niadobraj kvatery», apisanaj u ramanie «Majstar i Marharyta» Bułhakavym. Fota: Wikimedia Commons
Dachodny dom Pihita ŭ Maskvie, pabudavany ŭ 1902-1903 hadach architektaram Edmundam Judzickim u styli madern, zajmaje važnaje miesca ŭ ruskaj litaratury. Tut u domie 10 na Vialikaj Sadovaj vulicy u adnym z pakojaŭ kamunalnaj kvatery žyŭ Michaił Bułhakaŭ. Kvatera stała pravobrazam «niadobraj kvatery», apisanaj u ramanie «Majstar i Marharyta». Siońnia ŭ domie muziej piśmieńnika.
Novy pieryjad mahčymaściej dla jaŭrejskaha nasielnictva Biełarusi źjaviŭsia paśla revalucyi, kali ŭsie byłyja abmiežavańni pavodle nacyjanalnaj prynaležnaści (da času) źnikli.
Horad budučyni. Architektura na aporach. Łazar Chidekiel
Horad budučyni. Architektura na aporach. Vid źvierchu. Łazar Chidekiel
Tak, naprykład, braty-avanhardysty Leŭ i Łazar Chidekieli ź Viciebska prajektavali hramadskija budynki, spartyŭnyja kompleksy, kinateatry, karpusy ŭniviersitetaŭ dy škoły dla maładoj savieckaj dziaržavy. Łazar Chidekiel byŭ adnym sa stvaralnikaŭ UNOVIS i ŭvajšoŭ u historyju jak pieršy ŭ śviecie suprematyčny architektar-navatar. Imia Chidekiela ŭ Biełarusi nie zabyli — vosieńniu 2019 hoda tut upieršyniu prajšło ŭručeńnie mižnarodnaj premii jaho imia za inavacyjnyja i ekałahičnyja padychody ŭ architektury.
Kanstruktyvisckaja Narvaŭskaja fabryka-kuchnia ŭ Leninhradzie. Fota: Wikimedia Commons
Kanstruktyvisckaja Vybarhskaja fabryka-kuchnia — pieršaja ŭ Leninhradzie. Fota: Wikimedia Commons
Mnohija ŭradžency Viciebska prajšli praz škołu Marka Šahała. Tak, jahony vučań Iosif Miejerzon sprajektavaŭ ceły šerah avanhardnych fabryk-kuchań, jakija, jak vieryli, u novym savieckim hramadstvie całkam zamieniać nieabchodnaść hatavać doma.
Majsiej Hinzburh za pracaj.
Vydatnym pradstaŭnikom savieckaha avanhardu staŭ Majsiej Hinzburh. Jon naradziŭsia ŭ Minsku, ale dla navučańnia vybraŭ nie Pieciarburh i nie Maskvu, a Paryžskuju akademiju pryhožych mastactvaŭ. Paśla praciahvaŭ vučobu ŭ Tułuzie, Miłanie i Ryzie. Atrymaŭ dypłom inžyniera-budaŭnika ŭ 1917 hodzie.
Konkursny prajekt hałoŭnaha korpusa Biełaruskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta aŭtarstva Majsieja Hinzburha. Fota: Wikimedia Commons
Poŭnuju tvorčuju bijahrafiju adnaho z hałoŭnych tearetykaŭ kanstruktyvizmu niemahčyma źmiaścić u ahladny artykuł. Na jaho rachunku dziasiatki prajektaŭ pa ŭsim SSSR, jašče bolš nierealizavanych. Darečy sprabavaŭ jon siabie i na ŭsiesajuznym konkursie 1926 hoda na prajekt hałoŭnaha korpusa Biełaruskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta ŭ rodnym Miensku. Ale pieramoh prajekt Łaŭrova i Zaparožca.
Prajekt doma Narkamfina ŭ Maskvie. Fota: Wikimedia Commons
Dom Narkamfina paśla restaŭracyi. Fota: «Hinzburh Architekts»
Dom Narkamfina paśla restaŭracyi. Fota: «Hinzburh Architekts»
Ale sapraŭdnym šedeŭram jaho tvorčaść i savieckaha kanstruktyvizmu staŭ maskoŭski dom Narkamfina, pabudavany ŭ 1928—1930 hadach. Hinzburh byŭ praciŭnikam papularnaj tady idei damoŭ-kamuny i realizavaŭ svajo alternatyŭnaje bačańnie ŭ prajekcie. Na domie Narkamfina vykarystany ekśpierymientalnyja płaniroŭka, budaŭničyja materyjały i navat kalarovyja rašeńni. U 2016—2020 hadach dom źviedaŭ vydatnuju restaŭracyju pavodle prajekta majsterni «Hinzburh Architekts», nazvanaj u honar architektara. Jana dazvoliła adnavić aryhinalnuju zadumu aŭtara i stylistyku kanstruktyvizmu.
Aryhinalny prajekt budynka Dziaržhandlu 1925 hoda. Fota: Wikimedia Commons
Sučasny vyhlad budynka Dziaržhandlu. Ciažka pavieryć, što heta nie sučasny ofisny budynak, a pomnik 100-hadovaj daŭniny. Fota: Wikimedia Commons
Vydatnuju karjeru ad aŭtaraŭ eklektyčnych dachodnych damoŭ da maštabnych pomnikaŭ savieckaha kanstruktyvizmu pabudavaŭ i Barys Vielikoŭski z Prapojska (siońnia Słaŭharad). Jahony budynak Dziaržhandlu ŭ Maskvie musiŭ stać 14-paviarchovym chmaračosam, nie horšy za tyja, što budavali na Manchetenie. Ale paśla ideju padrezali da 6 pavierchaŭ zhodna z novymi rehłamientami.
Viestybiul stancyi mietro «Dynama». Fota: Wikimedia Commons
Stancyja mietro «Krapotkinskaja». Fota: Wikimedia Commons
Jakaŭ Lichtenbierh z Bresta atrymaŭ adukacyju ŭ Charkavie i hetamu ž horadu pryśviaciŭ značnuju častku svajho žyćcia. U 1933 hodzie byŭ zaprošany ŭ «Mietraprajekt», dzie pracavaŭ pad kiraŭnictvam vilenskaha jaŭreja Samuiła Kraŭca. U Maskvie jon sprajektavaŭ niekalki stancyj mietro, u tym liku «Dynama» i «Pałac Savietaŭ» (ciapier «Krapotkinskaja»). Apošniaja była adznačana «Hran-pry» na mižnarodnaj vystaŭcy 1937 hoda ŭ Paryžy, a paśla i na vystaŭcy 1958 hoda ŭ Brusieli.
Prychod da ŭłady balšavikoŭ i ichnija raspravy z byłymi carskimi słužboŭcami i aficerami napužali mnohich inšych dojlidaŭ, jaki pabudavali paśpiachovuju karjeru da revalucyi, časta na dziaržaŭnych zakazach.
Ratnyja pałaty ŭ Carskim Siale. Fota: Wikimedia Commons
Vychadziec z Kobryna Siamion Sidarčuk, jaki pa carskim zakazie sprajektavaŭ u Carskim Siale Ratnyja pałaty pad muziej ruskich vojn, bieh ad novaj ułady spačatku ŭ Kijeŭ, a paśla na radzimu, jakaja ciapier akazałasia ŭ miežach Polskaj Respubłki. Tut jon pabudavaŭ nanoŭ nie mienš vydatnuju karjeru, spačatku prajektavaŭ u Kobrynie, paśla byŭ hałoŭnym architektaram u Breście, narešcie pierabraŭsia ŭ Roŭna ŭ susiednim Vałynskim vajavodstvie.
Abielisk na miescy dueli Alaksandra Puškina na Čornaj rečcy. Fota: Wikimedia Commons
Z-za dziŭnaj situacyi, kali šmatlikija tvorcy pachodzili ź Biełarusi, ale ŭ samoj Biełarusi prafiesijnych kadraŭ było vobmal i davodziłasia zaprašać leninhradskich i maskoŭskich aŭtaraŭ, ich losy pastajanna pieraplatalisia. Tak, vychadziec ź Biełarusi architektar Abram Łapiraŭ sprajektavaŭ da 100-hodździa śmierci Puškina, jakoje adznačałasia ŭ 1937 hodzie, abielisk na miescy jahonaj dueli. Skulptaram pomnika vystupiŭ Maćviej Manizier, jaki za niekalki hadoŭ da hetaha stvaryŭ na radzimie Łapirava pomnik Leninu pierad Domam urada.
Ivan Žałtoŭski ŭ 1900-ja hady. Fota: Dziaržaŭny navukova-daśledčy muziej architektury imia Ščusieva
Asabniakom u śpisie staić postać pinskaha šlachcica Ivana Žałtoŭskaha, pra čyj niezvyčajny los my niadaŭna raspaviadali.
Žałtoŭski zdoleŭ da revalucyi zavajavać status hałoŭnaha znaŭca italjanskaj kłasiki, jakuju prapahandavaŭ u svaich zaharadnych viłach i budynkach kłubaŭ. A paśla horača vitaŭ revalucyju, choć avanhardnaha mastactva nie pryniaŭ. Jahonaja zaciataja baraćba za kłasiku narešcie ŭviančałasia pośpiecham, kali savieckaha kiraŭnictva pačało zvaročvać saviecki avanhard.
Konkursny prajekt Pałaca Savietaŭ Ivana Žałtoŭskaha, jaki ŭ 1932 hodzie byŭ hanaravany najvyšejšaj premii
Manifiestam radykalnaha pierahladu staŭleńnia dziaržavy da architektury, a praściej kažučy, namieru hetaj architekturaj kiravać, spraviadliva ŭhledžvajučy ŭ joj instrumient palityki, stali vyniki Usiesajuznaha konkursu na prajekt znakamitaha Pałaca Savietaŭ.
Na Usiesajuzny konkurs na prajekt znakamitaha Pałaca Savietaŭ Žałtoŭski pradstaviŭ adrazu dva prajekty, u adnym ź jakich jon vystupaŭ u jakaści aŭtara. Premiju atrymaŭ «upryhožany» varyjant Žałtoŭskaha — heta byŭ jasny sihnał ab tym, jakaja architektura vyklikaje razumieńnie ŭ partyjna-dziaržaŭnaj viarchuški. Adnačasova architektar byŭ udastojeny zvańnia zasłužanaha dziejača navuki i mastactva RSFSR.
Dom na Machavoj u Maskvie staŭ «ćvikom u trunu kanstruktyvizmu» i adznačyŭ pačatak novaha stylu. Fota: Wikimedia Commons
Ale ambicyjny pałac Savietaŭ tak nikoli i nie pabudavali.
Pieršym pomnikam novaha stylu, stvoranym Žałtoŭskim, staŭ dom na Machavoj, jaki byŭ pabudavany ŭ 1934 hodzie i mieŭ manumientalny ordarny fasad, pazyčany ŭ paładyjanskaj Łodžyi del Kapitania. Viaśnin nazvaŭ dom «ćvikom u trunu kanstruktyvizmu», jaki nieabchodna vydrać.
Žałtoŭski staŭ stavaralnikam novaha impierskaha stylu dla savieckaj dziaržavy — tak zvanaha «stalinskaha ampiru».
Žyły dom supracoŭnikaŭ NKUS na Smalenskaj płoščy ŭ Maskvie. Fota: Wikimedia Commons
Paśla razburalnaj dla Biełarusi vajny mienavita vučni Žałtoŭskaha, słavutyja dojlidy Baršč i Paruśnikaŭ, stvarali ansambl praśpiekta Stalina ŭ razburanym Minsku. Hetak akademik architektury Žałtoŭski spryčyniŭsia da budaŭnictva ŭ rodnym krai.
Taksama Žałtoŭski adzin ź niešmatlikich rasijskich dojlidaŭ, pra jakich dakładna viadoma, što jon ličyŭ siabie biełarusam, choć dla ŭsich byŭ palakam.
Haścinica «Ukraina» — apošniaja stalinskaja vysotka ŭ Maskvie. Fota: Wikimedia Commons
Darečy małodšy brat užo zhadanaha vyšej Hieorhija Ałtaržeŭskaha, Viačasłaŭ, jaki naradziŭsia ŭ Maskvie, dzie słužyŭ jahony baćka, sprajektavaŭ apošniuju stalinskuju vysotku — haścinicu «Ukraina» na Kutuzaŭskim praśpiekcie.
Možna zaŭvažyć, što bolšaść asob, jakija pracavali ŭ Rasii, pachodzili z Mahiloŭskaj, Viciebskaj, radziej Minskaj hubierniaŭ. Heta tłumačycca zbolšaha terytaryjalnym raźmiaščeńniem hetych rehijonaŭ bližej da Pieciarburha i Maskvy. Žychary zachodnich hubierniaŭ nakiroŭvalisia vučycca ŭ Prybałtyku ci Polšču, dzie i zastavalisia. Pra ich nam viadoma jašče mienš. U pryncypie za stahodździe mała što źmianiłasia, biełarusy z uschodu krainy jeździać na zarobki ŭ Rasiju, na zachadzie — ŭ Polšču.
Spravakavanaja carskaj palitykaj situacyja, kali na vialikim abšary Biełaruska-Litoŭskich hubierniaŭ adsutničali vyšejšyja navučalnyja ŭstanovy, a taksama ekanamičnaja adstałaść kraju i palityčnyja represii suprać miascovaj katalickaj arystakratyi pryviali da vymyvańnia ź Biełarusi tvorčych i navukovych siłaŭ na karyść Rasii. Mietrapolija vysmoktvała tvorčyja siły z pravincyj, pamnažajučy svajo bahaćcio.
Architekturnaja adukacyja ŭ Biełarusi adradziłasia tolki ŭ 1946 hodzie, ale nazvać jaje nacyjanalnaj dosyć ciažka — až da 1980-ch u krainie panavali architektary z Rasii i Ukrainy, jakich u Biełaruś raźmiarkoŭvali paśla zakančeńnia ŭniviersiteta. Siońniašniaja palityka biełaruskich uładaŭ znoŭ prymušaje dojlidaŭ šukać lepšaj doli pa-za miežami Radzimy.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
Łukašenka žyvie ŭ sapraŭdnym mahnackim pałacy
Ivan Žałtoŭski — biełaruski šlachcic, jaki stvaryŭ «stalinski ampir»
Chto i jak źniščaje histaryčny Brest — rasśledavańnie
Architekturnyja tvory aŭtara bieła-čyrvonaha-biełaha ściaha pryznanyja Suśvietnaj spadčynaj JUNIESKA
