Pancielajmon Panamarenka i prajekt Połackaj vobłaści ŭ składzie RSFSR
U pieršaj pałovie XX stahodździa aktyŭna źmianialisia miežy novastvoranaj biełaruskaj dziaržavy, a jaje isnavańniu časta ŭźnikali pahrozy z boku bujniejšych susiedziaŭ. Najbolš važnaj padziejaj stała razarvańnie Biełarusi pamiž Savieckaj dziaržavaj i Polskaj Respublikaj pavodle Ryžskaha mirnaha dahavora.
Niahledziačy na pieršapačatkovyja polskija prajekty ab stvareńni fiederacyi, jany nie byli realizavanyja. Karystajučysia svaimi źniešniepalityčnymi intaresami, savieckaje kiraŭnictva raździmała «biełaruskaje pytańnie» ŭ Polščy. Šmat u čym uzbujnieńnie BSSR i praviadzieńnie aktyŭnaj biełarusizacyi adbyvałasia na zło susiedu, kab pieraciahnuć na svoj bok mierkavańnie biełarusaŭ na «kresach uschodnich».
Łaźnie-pračačny kambinat u Połacku, pabudavany ŭ 1936 hodzie. Budynak z nadpisam «łaźnia» ŭ dareformavaj biełaruskaj arfahrafii zachavaŭsia dahetul
Abvieščanaja ŭ šyrokich etnahrafičnych miežach Savieckaja Biełaruś za dva tydni była skaročana da 6 pavietaŭ, straciŭšy i Połack. U čas pieršaha ŭzbujnieńnia ŭ 1924 hodzie horad razam z bolšaj častkaj Viciebskaj hubierni, niahledziačy na supraciŭleńni hubiernskich uładaŭ, viarnuŭsia da Biełarusi.
Da 1930 hoda Biełaruś była padzielena na akruhi, centram adnoj ź jakich staŭ i Połack. Zatym usie rajony byli padparadkavany niepasredna respublikanskim uładam. Narešcie na miažy z Polščaj byŭ stvorany šerah pamiežnych akruh, u tym liku i Połackaja.
Vyšejšaje partyjnaje kiraŭnictva SSSR ź siaredziny 1930-ch hadoŭ pravodziła palityku «nabližeńnia orhanaŭ ułady da miescaŭ». U jaje ramkach pačaŭsia praces razbujnieńnia abłaściej u Rasii.
Biełaruskaja SSR na karcie 1939 hoda
Pieršyja ž biełaruskija vobłaści byli stvorany davoli pozna, u 1938 hodzie, paśla amal dziesiacihodździa niepasrednaha padparadkavańnia rajonaŭ centru respubliki. U 1939 hodzie z dałučeńniem Zachodniaj Biełarusi na miescy polskich vajavodstvaŭ paŭstaŭ jašče šerah abłaściej.
Drabnieńnie starych abłaściej farmalna było vyklikana pieradačaj častki terytoryi Biełaruskaj SSR u skład Polščy.
Karty BSSR paśla dałučeńnia Zachodniaj Biełarusi
27 lipienia 1944 hoda ŭrad SSSR i Polski kamitet nacyjanalnaha vyzvaleńnia padpisali pahadnieńnie ab saviecka-polskaj miažy, pryznaŭšy jaje pa «linii Kiorzana» z adstupleńniem ad jaje na karyść Polščy častki terytoryj, raźmieščanych na ŭschod ad hetaj linii da raki Zachodni Buh, i častki terytoryi Biełaviežskaj puščy.
U vyniku ŭ skład Polščy adyšli 17 rajonaŭ Biełastockaj i 3 rajony Bresckaj abłaściej. Terytoryja BSSR skaraciłasia z davajennych 225,7 da 207,6 tys. km². Zachavańnie častki Biełastockaj vobłaści ŭ składzie Biełarusi vyklikała nieabchodnaść pierahledzieć miežy abłaściej na zachadzie respubliki, zaadno pieramalavali i ŭschodnija vobłaści dziela patrebaŭ razburanaj vajnoj haspadarki.
25 žniŭnia 1944 h. Biuro CK KP(b)B pryniało rašeńnie ab utvareńni Babrujskaj, Hrodzienskaj i Połackaj abłaściej. Pa ŭspaminach biełaruskaha kiraŭnika Pancielajmona Panamarenki, ideja stvareńnia ŭ BSSR novych abłaściej z centrami ŭ Babrujsku, Hrodnie i Połacku na apieratyŭnych napramkach časoŭ dźviuch suśvietnych vojnaŭ i polska-savieckaj vajny naležała Stalinu.
Hładki ŭ skaročanym vykładzie padručnikaŭ praces nasamreč chavaje pad saboj vialikuju palityčnuju hulniu siarod partyjnaha kiraŭnictva. Najbolš jaskrava heta možna pabačyć pa historyi stvareńnia Połackaj vobłaści.
Ukaz «Ab utvareńni Babrujskaj, Hrodzienskaj i Połackaj abłaściej u składzie Biełaruskaj SSR» ad 20 vieraśnia 1944 hoda.
U 1978 hodzie sam Pancielajmon Panamarenka ŭ intervju viadomamu historyku Hieorhiju Kumaniovu raspavioŭ svaju viersiju hetych padziej, jakija supravadžali stvareńnie Połackaj vobłaści.
«U žniŭni 1944 hoda, prykładna praź miesiac paśla vyzvaleńnia Minska ad niamiecka-fašysckich zachopnikaŭ, patelefanavaŭ H. M. Malankoŭ i paviedamiŭ mnie, što jość ukazańnie ab utvareńni Połackaj vobłaści z centram u Połacku i što sakrataryjat CK skłaŭ z hetaj nahody prajekt rašeńnia, jaki jon choča ŭzhadnić z CK KP(b) Biełarusi.
Ja adkazaŭ, što Centralny Kamitet Kampartyi Biełarusi, jak mnie dumajecca, nie budzie piarečyć i padtrymaje prapanovu ab utvareńni Połackaj vobłaści.
«Tak, ale vy pavinny mieć na ŭvazie, — skazaŭ Malankoŭ, — što Połackaja vobłaść budzie ŭtvorana ŭ składzie RSFSR i takim čynam Połack i adpaviednyja rajony adyduć z BSSR u RSFSR».
Heta było dla mianie nastolki niečakanym, što ŭ pieršyja chviliny ja nie znajšoŭ, što adkazać. Kab vyklučyć mahčymaść piarečańniaŭ, Malankoŭ dadaŭ: «Nie dumajecie ž vy, što Połackaj vobłaści ŭ Rasijskaj Fiederacyi budzie horš, čym u składzie BSSR?»
Ja adkazaŭ, što, viadoma, hetaha nie dumaju, ale jość pryčyny dla piarečańniaŭ suprać takoha rašeńnia i ja chaču ich abdumać, abmierkavać z tavaryšami i zatym paviedamić našaje rašeńnie.
Na heta Malankoŭ adkazaŭ: «Abmiarkoŭvać nie varta, vyjazdžajcie ŭ Maskvu».
Pryjechaŭšy ŭ Maskvu, ja daviedaŭsia, što prajekt pastanovy ab utvareńni Połackaj vobłaści ŭ składzie RSFSR (akramia Malankova ŭ padrychtoŭcy jaho aktyŭny ŭdzieł prymaŭ M. S. Chruščoŭ), niahledziačy na hutarku, užo adpraŭleny ŭ Palitbiuro CK VKP(b).
Uviečary 14 žniŭnia ja byŭ vyklikany da Stalina….»
U Stalina ŭ toj viečar, pavodle Panamarenki, členy Palitbiuro abmiarkoŭvali prapanovu pa ŭtvareńni novych abłaściej u Biełarusi — Baranavickaj, Babrujskaj, Maładziečanskaj i Połackaj. Malankoŭ paviedamiŭ usim, što biełaruski kiraŭnik piarečyć suprać pieradačy Połackaj vobłaści ŭ skład RSFSR.
«Čamu? Vy ličycie Połack spradviečnym biełaruskim horadam?» — spytaŭ Stalin, źviartajučysia da mianie.
Strymlivajučy, jak kožny raz, unutranaje chvalavańnie, ale źniešnie spakojna, ja pačaŭ vykładać pradumanyja mnoj matyvy. Najpierš padkreśliŭ, što Połacak pryniata ličyć staražytnym biełaruskim horadam. Ale heta možna asprečvać, pakolki Połack isnavaŭ zadoŭha da taho času, kali z-za histaryčnych pryčyn ad adzinaha mahutnaha stvała, jaki nazyvaŭsia Ruśsiu, pajšli try haliny: ruskaja, ukrainskaja i biełaruskaja. Takim čynam, kali Połack nazyvajuć staražytnym ruskim horadam — heta taksama pravilna. Krajnaść u hetych tłumačeńniach addaje abo nacyjanalizmam, abo vialikadziaržaŭnym šavinizmam. Adnak va ŭsie časy histaryčnaha isnavańnia Biełarusi Połack byŭ u jaje składzie, u tym liku i 25 hadoŭ isnavańnia Savieckaj Biełarusi.
Zrazumieła, praciahvaŭ ja, heta nie hałoŭny dovad za pakidańnie jaho ŭ składzie BSSR. Adnak ža jon patrabuje, kab pierachod Połacka ŭ skład RSFSR byŭ palityčna rastłumačany. Heta pieršaje.
— Što ž druhoje? — spytaŭ Stalin, jaki ŭvažliva słuchaŭ.
— Druhoje, — adznačyŭ ja, — heta toje, što Połack u śviadomaści biełarusaŭ, asabliva intelihiencyi, źjaŭlajecca staradaŭnim centram biełaruskaj kultury. Tam naradziŭsia i vyras adzin z najbujniejšych biełaruskich aśvietnikaŭ Skaryna, pieršy doktar miedycyny, mabyć, nie tolki ŭ Biełarusi, ale i ŭ Rasii. Jon taksama pierakładčyk šmatlikich knih, u tym liku Biblii, na biełaruskuju movu, jakaja, zrešty, tady, bolš za 400 hadoŭ tamu, mała ci amal nie adroźnivałasia ad ruskaj movy. Z Połacka, — dadaŭ ja, — pachodziać mnohija najviadomyja dziejačy kultury Biełarusi, u tym liku niamała viadomych sučasnych piśmieńnikaŭ. Heta važnaja, choć taksama nie hałoŭnaja akaličnaść.
— Kali ž vy skažacie hałoŭnaje? — spytaŭ, uśmichajučysia, Stalin.
Razburany vajnoj Połack z samalota. Na piarednim płanie Dom aficeraŭ. Fota: Wikimedia Commons
— Hałoŭnaje, pa-mojmu, — skazaŭ ja naprykancy, — zaklučajecca ŭ nastupnym. Skančajecca pieramožna dla Savieckaha Sajuza Vialikaja Ajčynnaja vajna. U joj narody ŭsiaho Savieckaha Sajuza panieśli vializnyja straty, vializnyja achviary. Vorah ahanizuje, i mahutnaść SSSR uzrastaje nie tolki ŭ terytaryjalnym, ale i ŭ palityčnym staŭleńni.
Najciažejšyja achviary na frantach, u partyzanskaj i padpolnaj baraćbie panios i biełaruski narod.
I voś da zakančeńnia vajny Biełaruś terytaryjalna i pa nasielnictvie skaračajecca za košt adychodu šerahu rajonaŭ i h. Połacka da RSFSR. Mnie zdajecca, što heta nie budzie narodam zrazumieła i šmat kaho pakryŭdzić. Tym bolš, što heta budzie asacyjavacca z tym, što na zachadzie Biełastockaja vobłaść i častka Biełaviežskaj puščy, jak viadoma, mohuć adyści da Polščy.
Akramia taho, napiaredadni vajny niekatoryja rajony, jakija znachodzilisia ŭ składzie BSSR z dnia zasnavańnia respubliki, byli pa biassprečnych mierkavańniach pieradadzieny Savieckaj Litvie. Tamu, mnie zdajecca, nie varta Połackuju vobłaść, jakaja ŭtvarajecca, pieradavać u skład Rasijskaj Fiederacyi, choć sama Połackaja vobłaść ad hetaha ničoha nie straciła b».
Stalin nachmuryŭsia, nastupiła ciažkaja paŭza, usie maŭčali i čakali jaho rašeńnia. Narešcie jon padniaŭsia, pavolna prajšoŭ tudy i nazad vakoł stała, potym spyniŭsia i skazaŭ: «Dobra, skončym z hetym pytańniem. Połackuju vobłaść treba ŭtvaryć, ale ŭ składzie Biełarusi. Narod dobry i kryŭdzić jaho, sapraŭdy, nie varta.
Paśla hetaha zahavaryli ŭsie. I mahło zdacca, što pa dadzienym pytańni ŭsio dumali sapraŭdy hetak ža. Adzin Malankoŭ, hałoŭny inicyjatar prajekta, byŭ zasmučany i zmročny, choć usie vykazanyja mnoju mierkavańni ja jašče padrabiaźniej vykłaŭ jamu pierad pasiadžeńniem. Drenna chavaŭ prykraść i M. S. Chruščoŭ.»
Rajony Biełarusi, jakija musili adyści da Rasii. Karta BSSR 1944 hoda adlustroŭvaje pramiežkavuju situajucyju: novyja vobłaści ŭžo ŭtvorany, ale Biełastockaja vobłaść jašče aficyjna nie pieradadziena Polščy. «Linija Kiorzana», pa jakoj projdzie miaža, namalavana pakul što ałoŭkam
Doŭhi čas nijakich paćviardžeńniaŭ heta historyja nie mieła, a ŭspaminy Panamarenki, dzie jon «abaraniŭ Połackuju vobłaść ad damahańniaŭ Maskvy», usprymalisia jak jahonaja sproba zastacca ŭ pamiaci biełarusaŭ u pazityŭnym vobrazie «źbiralnika biełaruskich ziemlaŭ».
Naprykład, isnuje padobnaja historyja, dzie Panamarenka damohsia zachavańnia ŭ składzie Biełaruskaj SSR Zachodniaha Paleśsia, na jakoje pretendavała Ukrainskaja SSR z Chruščovym na čale.
Ź inšaha boku, ŭtvareńnie novych abłaściej u toj čas sapraŭdy zakranała i miežy savieckich respublik. Naprykład, pry stvareńni Pskoŭskaj vobłaści ŭ jaje skład byli ŭklučany častki terytoryj Łatvii i Estonii.
Rajony Kalininskaj vobłaści RSFSR, jakija płanavali ŭklučyć u Połackuju vobłaść. Karta 1937 hoda
Sumnievy ŭ tym, što isnavaŭ prajekt pieradačy Połackaj vobłaści ŭ skład RSFSR, źniaŭ dakumient, adšukany rasijskim historykam biełaruskaha pachodžańnia Juryjem Barysionkam. U Archivie Prezidenta Rasijskaj Fiederacyi jon vyjaviŭ prajekty pastanovy CK VKP(b) «Ab utvareńni ŭ składzie RSFSR Połackaj vobłaści» i adpaviednaha ŭkaza Prezidyuma Viarchoŭnaj Rady SSSR.
17 lipienia 1944 h. hetyja dakumienty, padpisanyja Hieorhijem Malankovym, Andejem Andrejevym, Alaksandram Ščarbakovym, Andrejem Ždanavym, byli pradstaŭleny Stalinu. Aproč čatyroch padpisantaŭ, ideju padtrymali taksama tavaryšy Mołataŭ, Kahanovič, Varašyłaŭ i Mikajan.
Vobłaść mierkavałasia stvaryć za košt razuzbujnieńnia Viciebskaj i Vilejskaj abłaściej BSSR i Kalininskaj vobłaści RSFSR. U prajekcie ŭkaza pryvodzilisia i dakładnyja hieahrafičnyja pamiery rehijona:
«U skład Połackaj vobłaści ŭklučyć horad Połack, Vietrynski, Drysienski, Aśviejski, Połacki, Rasonski i Ušacki rajony, vyłučyŭšy ich sa składu Viciebskaj vobłaści Biełaruskaj SSR; Brasłaŭski, Vidzaŭski, Dzisienski, Miorski, Pliski i Šarkaŭščynski rajony, vyłučyŭšy ich sa składu Vilejskaj vobłaści Biełaruskaj SSR; horad Vialikija Łuki, Vielikałucki, Idrycki, Kuńjinski, Łaknianski, Nievielski, Nova-Sakolnicki, Akciabrski, Płoskašski, Pustoškinski, Siebiežski i Taropiecki rajony, vyłučyŭšy ich sa składu Kalininskaj vobłaści RSFSR».
Heta byŭ dastatkova bujny rehijon, u skład jakoha ŭvachodzili dva harady abłasnoha padparadkavańnia — Połack i Vialikija Łuki, 23 sielskija rajony, 422 sielsaviety, 10 haradoŭ rajonnaha padparadkavańnia, 5 pracoŭnych pasiołkaŭ. Da akupacyi tut pražyvała 1 139 600 čałaviek nasielnictva, miełasia 48 MTS i 2 599 kałhasaŭ.
Prykładnyja abrysy Połackaj vobłaści, nakładzienyja na sučasnuju kartu OSM
U papiery na imia Stalina padkreślivałasia, što «Połackaja vobłaść budzie pieravažna sielskahaspadarčaj vobłaściu zbožžavaha i žyviołahadoŭčaha kirunku».
Pavodle jakoha pryncypu ŭtvaraŭsia rehijon, absalutna nie zrazumieła. Atrymlivaŭsia sapraŭdny Vaviłon — vobłaść składałasia b z terytoryj BSSR, jakija prajšli praź intensiŭnuju biełarusizacyju, terytoryj ź vialikaj dolaj katolikaŭ i palakaŭ, jakija byli ŭ składzie Polskaj Respubliki da 1939 i nie viedali biełarusizacyi, i z čysta ruskich rajonaŭ.
Barysionak bačyŭ čysta ekanamična-haspadarčuju łohiku ŭ takim padziele: novaja vobłaść stvarałasia ŭzdoŭž čyhunki Bałahoje-Siadlec, na jakoj Połack, Vialikija Łuki i Tarapiec byli tut najvažniejšymi stancyjami. Vobłaść u składzie RSFSR uzdoŭž čyhunki była vielmi važnaja dla Ždanava, jaki mieŭ patrebu ŭ resursach dla Leninhrada ŭ paślabłakadny pieryjad.
Ale rola Panamarenki ŭ hetaj historyi zusim nie takaja, jak jon sam malavaŭ. U pradstaŭleńni Stalinu ad 17 lipienia jasna havorycca:
«Sakratar CK KP(b) Biełarusi tav. Panamarenka i sakratar Kalininskaha abkama VKP(b) tav. Bajcoŭ zhodny z prapanovaj ab utvareńni Połackaj vobłaści ŭ składzie rajonaŭ, ukazanych u prajekcie pastanovy CK VKP(b)».
Ale nie havorycca ŭ składzie jakoj respubliki.
Mahčyma, što tut byŭ i niejki chitry zamysieł Panamarenki. Jon dobra razumieŭ transpartnuju spravu, bo byŭ skončyŭ Maskoŭski instytut inžynieraŭ transpartu i byŭ dypłamavanym śpiecyjalistam u halinie čyhunačnaha transpartu. Hetyja viedy mahli dapamahčy jamu arhumientavać nieabchodnaść stvaryć takuju vialikuju vobłaść, a paśla pierakanać pravadyra ŭ tym, što ŭ składzie Biełaruskaj SSR joj budzie nie horš, čym u RSFSR. Tak da Biełarusi mahli być dałučany kolišnija Siebiežski i Nievielski paviety — etnična biełaruskija terytoryi.
Ale kali ŭsie inšyja byli nastrojenyja na toje, kab stvaryć vobłaść u składzie Rasii, to čamu ž hetaha nie adbyłosia i Połack zastaŭsia ŭ Biełarusi?
Vidać heta było vynikam palityčnych hulniaŭ. Barysionak ličyć, što z dałučeńniem Połackaj vobłaści da RSFSR savieckija ŭłady mahli pierajhrać na karyść Biełarusi pytańnie Vilenskaha kraju, jaki ŭ 1939 hodzie addali Litvie.
Sapraŭdy, ideałahičnaja nienadziejnaść Litvy vyjaviłasia ŭ čas vajny i mocna nie spadabałasia savieckamu kiraŭnictvu. Ad Łatvii i Estonii, čyj antysaviecki supraciŭ taksama byŭ mocnym, užo paśpieli adarvać kavałki terytoryj.
Ź inšaha boku, u vypadku Łatvii i Estonii toje byli asobnyja vołaści, u toj čas jak Vilnia była stalicaj — takoje «pakarańnie» savieckaj respubliki vyhladaje niepraŭdapadobnym.
Ale takija razvahi mahli mieć miesca ŭ toj čas. Vilnia jakraz była vyzvalena ad niemcaŭ 13 lipienia 1944-ha, za niekalki dzion da sustrečy ŭ Stalina pa pytańni Połackaj vobłaści. Ale karty pieramiašali źniešniepalityčnyja hulni.
Za dva dni da pierachodu Čyrvonaj armii cieraz Buh, 15 lipienia, Stalinu pastupiŭ list za podpisam lidarki polskich kamunistaŭ Vandy Vasileŭskaj i kiraŭnika Krajovaj rady narodnaj Edvarda Asubki-Maraŭskaha ab pieradačy budučaj «narodnaj Polščy» bolšaj častki Biełastockaj vobłaści BSSR razam z samim Biełastokam.
Pancielajmon Panamarenka na Narodnym schodzie Zachodniaj Biełarusi
U BSSR zadoŭha da hetaha viedali pra płany savieckaha kiraŭnictva ab miažy pa «linii Kiorzana», tamu nieadnojčy vykazvalisia suprać, niachaj i zavelumavana.
Ułasna Panamarenka, staršynia SNK BSSR, na VI siesii Viarchoŭnaha Savieta BSSR pieršaha sklikańnia, jakaja prachodziła 21—24 sakavika 1944 hoda, zajaviŭ u svaim vystupie, što «…miežy, ustalavanyja ŭ 1939 h., spraviadlivyja jak u histaryčnych, tak i ŭ etnahrafičnych adnosinach, adpaviadajuć intaresam jak Polščy, tak i Biełaruskaj Savieckaj Sacyjalistyčnaj Respubliki i intaresam siabroŭskich dobrasusiedskich adnosin polskaj i biełaruskaj dziaržaŭ».
Staršynia Prezidyuma Viarchoŭnaha Savieta BSSR Ničypar Natalevič źviarnuŭsia z prośbaj da Viarchoŭnaha Savieta «razhledzieć hetaje pytańnie» i prapanavaŭ «prasić Sajuzny ŭrad pry vyznačeńni dziaržaŭnych miežaŭ pamiž Savieckim Sajuzam i Polščaj uličyć całkam zakonnaje i spraviadlivaje žadańnie biełaruskaha naroda ŭźjadnać biełaruskija ziemli ŭ adzinuju Biełaruskuju Savieckuju dziaržavu».
Z ulikam hetaha najbolš vierahodnaj pryčynaj uźniknieńnia «połackaha prajekta» było žadańnie savieckaha kiraŭnictva minimizavać supraciŭ BSSR ŭ płanie pieradačy Biełastoččyny — za biełarusaŭ užo ŭsio było vyrašana.
Prykładnyja miežy Połackaj vobłaści, jakaja musiła adyści RSFSR. Karta SSSR 1976 hoda
Heta paćviardžajecca i inšaj akaličnaściu. 27 lipienia 1944 h. pytańnie ab pieradačy častki terytoryi BSSR Polščy ŭ Maskvie było pryncypova vyrašana padpisańniem damoŭlenaści pamiž Uradam SSSR i Polskim kamitetam nacyjanalnaha vyzvaleńnia.
Kiraŭnictva Biełarusi nie čyniła pieraškodaŭ hetamu i nijak nie vykazvałasia suprać. Nieabchodnaść u stvareńni Połackaj vobłaści ŭ składzie RSFSR niečakana adpała.
Była jašče i čysta ideałahičnaja pryčyna pakinuć Połack za BSSR.
Savieckija naratyvy datyčna biełaruskaha naroda šmat u čym hruntavalisia na ideałohii darevalucyjnaha «zachodnierusizmu». U traktoŭcy hetaj ideałohii simvałami terytoryi «biełaruskaha plemieni» byli harady Vilnia, Połack i Smalensk. Smalensk adabrali ŭ skład RSFSR, Vilniu pieradali Litvie. Pieradača jašče i Połacka sa składu Biełarusi razburyła b hetuju ideałahičnuju suviaź.
Biełaruskaja SSR u 1945 hodzie, užo paśla kančatkovaj pieradačy Biełastockaj vobłaści Polščy
Ciapier, u novych realijach, Panamarenku daviałosia abhruntoŭvać metazhodnaść zachavańnia Połacka ŭžo ŭ składzie BSSR. Mienavita ŭ hety čas stała aktualnaj daviedka ab nacyjanalnym składzie nasielnictva paŭnočnych rajonaŭ Viciebskaj vobłaści.
14 žniŭnia biełaruski kiraŭnik sapraŭdy byŭ u kabiniecie Stalina i, vierahodna, vykłaŭ svaje arhumienty, ale sprava była ŭžo vyrašana. Jahonyja ŭspaminy pra toj dzień niedakładnyja. Naprykład, Chruščova, jaki byccam by «drenna chavaŭ prykraść» ad taho, što Połackaja vobłaść zastałasia za BSSR, uvohule nie było.
Užo 22 žniŭnia na rasijskaj častcy «połackaha prajekta» była stvorana Vielikałuckaja vobłaść z 19 rajonaŭ.
U vieraśni 1944 h. CK KP(b)B nakiravaŭ u CK VKP(b) prapanovy pa arhanizacyi ŭ składzie respubliki troch novych abłaściej — Babrujskaj, Hrodzienskaj i Połackaj. Vobłaści byli stvorany Pastanovaj Prezidyuma Viarchoŭnaha Savieta BSSR i Ukazam Prezidyuma Viarchoŭnaha Savieta SSSR ad 20 vieraśnia 1944 hoda.
Połackaja vobłaść była ŭtvorana praktyčna z tych ža biełaruskich rajonaŭ, što byli ŭ rasijskim «połackim prajekcie»: da 12 jaho rajonaŭ dabavili jašče 3 sa składu Vilejskaj vobłaści: Dokšycki, Duniłavicki i Hłybocki, a taksama Kurapolski sielsaviet Pastaŭskaha rajona.
Abkam i abłvykankam u Połacku ŭznačalili paplečniki Panamarenki pa partyzanskim ruchu Jakim Žylanin i Uładzimir Łabanok.
Biełaruś u čarhovy raz ledź nie stała achviaraj padkilimnych hulniaŭ savieckich uładaŭ, dla jakich ideałahičnaja i palityčnaja vyhada stajała vyšej za intaresy luboha naroda.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
Dzievianiškaŭski vystup. Jak jon źjaviŭsia na karcie?
Debiełarusizacyja. Čamu Smalenščyna nie viarnułasia ŭ Biełaruś?
