Navošta mianiać piensijnuju sistemu? Hetaja ž pakul što nibyta pracuje
Ciapier u Biełarusi dziejničaje raźmierkavalnaja sistema naličeńnia piensij: kožny rabotnik pieraličvaje adnolkavy adsotak ad svajho zarobku ŭ FSAN, ale hetyja hrošy iduć nie na jaho piensiju, a na piensiju tych, chto atrymlivaje jaje ciapier (a jašče na siońniašnija dapamohi i balničnyja).
Adsiul pieršaja prablema ciapierašniaj sistemy: uraŭniłaŭka. Navat kali pracaŭnik nie «napracavaŭ» sabie na piensiju abo dapamohu, jon usio roŭna atrymaje jaje ŭ minimalnym pamiery. A voś u tych, chto vielmi šmat pracavaŭ i dobra atrymlivaŭ, budzie nievysokaja ŭ paraŭnańni ź minułym zarobkam piensija. Nie ŭsich zadavalniaje taki raskład.
Druhaja prablema: piensijanieraŭ u krainie stanovicca ŭsio bolš, a pracazdolnaha nasielnictva — mienš, tamu što naradžalnaść tolki padaje. Užo ciapier kožny čaćviorty žychar Biełarusi — piensijanier, i kali ničoha z hetaj statystykaj nie rabić, to niezrazumieła, adkul potym daviadziecca brać piensii dla tych, kamu siońnia 20-30 hadoŭ. Bo ŭsio paharšajecca tym, što ŭžo ciapier Fond sacabarony štohod idzie ŭ minus i biare hrošy ź biudžetu, kab usim stavała na piensii i dapamohi.
Možna zahadzia daviedacca pra svaju piensiju?
Dla bolšaści biełarusaŭ pamier ich piensij stanovicca adkryćciom, bo padličyć jaho zahadzia prosta niemahčyma. Dy i zrazumieć, jak pracuje piensijnaja sistema, — toj jašče kvest.
Takija prablemy zakranuli praktyčna ŭsie krainy, i mnohija z časam stali pierachodzić na źmiešanuju sistemu naličeńnia piensii, kali kožny rabotnik unosić hrošy ŭ ahulny kacioł i paralelna źbiraje na piensiju sabie. U luboj krainie z vysokimi piensijami dziejničaje mienavita takaja sistema.
— Jość dva napramki refarmavańnia piensijnaj sistemy: pavyšeńnie piensijnaha ŭzrostu i strukturnyja źmieny. Pavyšeńnie piensijnaha ŭzrostu ŭ nas užo prajšło, ale, jak pakazvajuć daśledavańni ekśpiertaŭ BEROC, hetaha niedastatkova. Dla źnižeńnia nahruzki na FSAN mahčymaje dalejšaje pavyšeńnie piensijnaha ŭzrostu dla žančyn (mužčynam pavyšać niemetazhodna, tamu što z-za istotnaj roźnicy ŭ praciahłaści žyćcia jany da jaje nie dažyvuć). Druhi napramak u vyhladzie ŭviadzieńnia nazapašvalnaj piensii pačynaje dziejničać jak raz z kastryčnika hetaha hoda, — kaža Anastasija Łuzhina. — U Biełarusi heta miakkaja reforma, tamu što ŭsio robicca na dobraachvotnaj asnovie. Heta adnaznačna važnyja i patrebnyja źmieny, ale jość dźvie ryzyki. Pieršaja — rabić heta treba było našmat raniej, kali FSAN byŭ praficytnym. A ciapier i biez taho deficytny Fond sacabarony budzie hublać jašče bolšyja hrošy za košt taho, što pracadaŭcy pieranakirujuć častku srodkaŭ na asabistyja rachunki rabotnikaŭ. Druhaja ryzyka — ciapier nie najlepšy čas dla našaj ekanomiki, kab uvodzić takija źmieny. Padaje VUP, adnosna vysokaja inflacyja, źnižajucca realnyja dachody nasielnictva. Usio heta nie najlepšym sposabam adabjecca na papularnaści takoj reformy, bo jana dobraachvotnaja. A va ŭmovach raźmierkavalnaj piensijnaj sistemy ludzi ŭpeŭnienyja, što piensiju im abaviazanaja davać dziaržava.
Što za prahrama «3+3» i jak jana budzie pracavać?
Sutnaść u tym, što ad siońnia kožny rabotnik maje prava (ale nie abaviazany) samastojna adličvać da 10% svajho zarobku na farmavańnie svajoj piensii. Hetyja hrošy nie pojduć u ahulny kacioł, a stanuć vyklučna vašym dadatkam da piensii.
Kali ścisła, vyhladać heta budzie tak: kožny rabotnik pry žadańni adličvaje da 10% zarobku na svaju dadatkovuju piensiju. Kali rabotnik vyrašyŭ skarystacca takoj mahčymaściu, jaho najmalnik abaviazany budzie taksama pieravodzić hrošy na piensijny rachunak rabotnika. Ale najmalnik moža dadać da vašych nakapleńniaŭ nie bolš za 3% i pry hetym nie bolš, čym vy nazapašvajecie sami.
Naprykład, vy chočacie štomiesiac źbirać na piensiju 4% ad zarobku — u hetym vypadku na vaš nazapašvalny rachunak kožny miesiac budzie iści 7% ad zarobku (4% ad vas i maksimalnyja 3% ad najmalnika). Kali vy vyrašycie płacić 2%, to najmalnik taksama zapłacić 2%. Kali vy chočacie płacić 3%, najmalnik taksama vypłacić 3% (adsiul i nazva «3+3»).
U vyniku maksimalnaja častka, jakaja moža pastupać na nazapašvalnuju piensiju rabotnika za miesiac, — heta 13% ad jaho zarobku. Pry hetym nahruzka dla najmalnika nie pavinna pavialičycca: dadatkovyja pracenty buduć vyličvać z abaviazkovych strachavych uznosaŭ za rabotnika (jany składajuć 28%).
Pa dasiahnieńni piensijnaha ŭzrostu rabotnik u dadatak da asnoŭnaj piensii atrymlivaje jašče i nazapašanuju na praciahu 5 abo 10 hadoŭ (na vybar). Da hetaha momantu hrošy buduć zachoŭvacca na rachunku dziaržaŭnaj strachavoj kampanii «Stravita».
Źbirać pa novaj sistemie zmoža kožny rabotnik?
Nie. Kab prymianić taki miechanizm, da piensii pa ŭzroście vam pavinna zastavacca nie mienš za 3 hady.
Akramia taho, u prahramie nie zmohuć udzielničać indyvidualnyja pradprymalniki i samazaniatyja, milicyjaniery i vajskoŭcy, rabotniki, pracadaŭcy jakich znachodziacca ŭ stadyi sanacyi, likvidacyi abo bankructva, a taksama biespracoŭnyja hramadzianie.
U Rasii takuju sistemu ŭžo ŭvodzili, ale jana pravaliłasia. U nas takoha nie budzie?
Rasija ŭžo sprabavała ŭvieści nazapašvalnuju piensijnuju sistemu. Z 2002 pa 2014 hod piensijnyja ŭznosy padzialali na častki: 16% ad zarobku rabotnika išło ŭ ahulny piensijny kacioł, jašče minimum 6% sychodziła na indyvidualny piensijny rachunak čałavieka. Adnak, u adroźnieńnie ad našaj sistemy, jana była abaviazkovaj, a nie dobraachvotnaj.
Nieŭzabavie stała zrazumieła, što biudžet nie spraŭlajecca z takoj nahruzkaj, tamu što častka dachodaŭ, jakija raniej išli ŭ ahulny fond, najmalniki pieranakiravali na indyvidualnyja nazapašvalnyja rachunki rabotnikaŭ. U vyniku sistemu zamarozili, pakul nichto ŭ abaviazkovym paradku na svaju piensiju źbirać nie pavinien.
— Stvarać takuju sistemu — heta vielmi vydatna, ale jana moža spraŭna pracavać pry najaŭnaści raźvitoha fondavaha rynku i mahčymaści pryciahnuć dadatkovyja resursy ŭ biudžet u pieryjad pierachodu da piensijnaj sistemy z nazapašvalnym elemientam. Varta ŭličvać, što piensijnyja nazapašvańni nie lažać miortvym hruzam usie hetyja hady, a ŭkładvajucca ŭ finansavyja instrumienty, — kaža ekśpiert.
Što lepš: strachavańnie piensii abo rachunak u banku?
Jak układ, tak i piensijnyja nazapašvańni ŭ vypadku vašaj śmierci dastanucca spadčyńnikam. Ź plusaŭ nazapašvalnaj sistemy — na sumu vašych nazapašvańniaŭ možna atrymać padatkovy vylik (a značyć, zekanomić na padatkach). Bankaŭski ŭkład takoj pieravahi nie daje, zatoje daje bolš abarony ad inflacyi.
— Adkładvać na svaju piensiju kožnamu čałavieku treba abaviazkova. Pytańnie ŭ tym, jak heta rabić najbolš efiektyŭna. Kali vy vyrašycie źbirać na piensiju pa sistemie 3+3 i adkryjecie rachunak u «Stravicie», to norma dachodnaści dla takoha rachunku budzie na ŭzroŭni staŭki refinansavańnia plus bonus, pamier jakoha ŭstaloŭvajecca pa ŭzhadnieńni ź Minfinam. Siońnia staŭka refinansavańnia — 12%, a hadavaja inflacyja — 18%, heta značyć, kali bonus składzie mienš za 6%, to za hod nazapašvańni mohuć skaracicca ŭ realnym vyražeńni. Mahčyma, dachodnaść nazapašvańniaŭ buduć staracca vyraŭnavać z uzroŭniem inflacyi, ale ab prymnažeńni źbieražeńniaŭ kazać składana. Opcyja źbierahać hrošy ŭ inšaj valucie ŭ sistemie nie praduhledžanaja, a doŭhaterminovyja źbieražeńni ŭ nacyjanalnaj valucie biełarusy ŭ bolšaści svajoj nie praktykujuć. Tak što va ŭmovach niestabilnaj ekanamičnaj situacyi i vysokich ryzyk budzie prablematyčna pavysić matyvacyju da doŭhaterminovych źbieražeńniaŭ u rublach.
Zrešty, źbirać na piensiju možna nie tolki takim sposabam. U Biełarusi i raniej možna było zajmacca piensijnym strachavańniem i z dapamohaj dźviuch kampanij: «Pryjorłajf» (dački «Pryjorbanka») abo «Stravita».
A voś zachoŭvać usio ŭ dalarach — heta zusim nie vyjście sa stanovišča, adznačaje ekśpiert.
— Fizična vy hetymi hrašyma vałodajecie, ale nie varta zabyvać, što inflacyja charakternaja nie tolki dla ekanomiki Biełarusi, ale i dla inšych krain. Ciapier heta asabliva dobra vidać pa inflacyi ŭ ZŠA i Jeŭrazonie, jakaja pieravysiła 8% hadavych. Tamu doŭhaterminovyja ŭkładańni» pad matrac — heta daloka nie najlepšy varyjant nazapasić sabie na piensiju. Adnosna nadziejny sposab kali nie zarabić, to chacia b nie stracić na inflacyi — heta bankaŭskija depazity. Pracenty pa rublovych depazitach amal zaŭsiody pieravyšajuć inflacyju, pa valucie — znachodziacca prykładna na ŭzroŭni inflacyi. Pry hetym treba razumieć, što čym vyšejšy pracent pa ŭkładzie, tym bolš na jaho moža być nakładziena abmiežavańniaŭ. U ideale svaje źbieražeńni treba dyviersifikavać: zachoŭvać u roznych valutach i ŭ roznych finansavych instrumientach (na bankaŭskim układzie, u kaštoŭnych papierach i hetak dalej), — raić Anastasija Łuzhina.
