Andrej Čyvuryn na redaktury «Lihi Śmiechu». Fota: ligasmeha.com
«Naša Niva»: Jak čałavieku, jaki lepiej za ŭsio raźbirajecca ŭ humary, žyć u časy, kali nie da žartaŭ?
Andrej Čyvuryn: Tak prosta i nie adkažaš. Jak minimum tamu, što staŭleńnie da humaru ŭ pieršyja dni vajny i zaraz — roznyja rečy. Napačatku ŭvarvańnia było nie da žartaŭ: mahli chiba sabie dazvolić niejki satyryčny kamientar, kab skinuć napružańnie. Zaraz humar viarnuŭsia va ŭžytak, ale dastatkova žorstki i skiravany vyklučna suprać voraha. Pobytavyja žartački taksama možna raz-poraz pačuć, ale jany spadarožničajuć lubomu žyćciu, što b ni adbyvałasia navokał.
Humar jak srodak prapahandy? Mnie nie padabajecca hetaje słova ŭ dačynieńni da krainy, što abaraniajecca ad ahresii. U adnosinach da Rasii — tak, spraviadliva. «Pramyŭku mazhoŭ» praz zabaŭlalnyja pieradačy mahli nazirać na prykładzie taho ž KVZ z 2014 hoda. Ale z našaho boku heta srodak adbivać napady. Dziva, ale hetaja zbroja nasamreč bje baluča: kali ź ciabie rahočuć na fonie paraz na froncie, rujnavańni płanaŭ pa chutkim zachopie terytoryj, heta demaralizuje.
«NN»: Čuŭ, što padziei 24 lutaha raskałoli śviet humarystaŭ nastolki, što spyniŭ isnavańnie navat čat kavezešnikaŭ, dzie ludzi siabravali ažno z 1990-ch…
AČ: Zaśviedčyŭ kałaps adnosinaŭ praz ułasny dośvied.
Vielmi mocna pamyliŭsia ŭ acenkach adekvatnaści pradstaŭnikoŭ hetaj supołki — prynamsi, bolšaj jaje častki. Viedali adno adnaho kryšku mieniej, čym viečnaść. Ale ŭ składany čas, kali patrabavałasia zrabić vybar, jany pavieryli nie siabru — realnamu śviedku padziej, a nieznajomym prapahandystam z teleekrana.
Padtrymka albo apraŭdańnie vajny, jakaja nie maje anijakaj łohiki — hieapalityčnaj, bytavoj, histaryčnaj, — vyciahnuła na śviet božy sapraŭdnaje nutro tych dobrych dy viasiołych ludziej, jakija zaŭsiody kazali: «Brat, tolki paklič, my zaŭsiody pryjdziem na dapamohu».
Andrej Čyvuryn i Alaksandr Maślakoŭ. Fota: segodnya.ua
Kaniešnie, zastalisia siabry, jakija zachavali čałaviečaje abličča: vykazvajuć antyvajennuju pazicyju, padtrymlivajuć u pryvatnych razmovach. Niekatoryja navat publična vykazvajucca, čym vyklikajuć nie tolki zachapleńnie ale i tryvohu za ich budučyniu ŭ tatalitarnaj krainie. Ale heta adzinki na fonie dziasiatkaŭ i sotniaŭ tych, chto ŭklučyŭ durnia — časam, navat ahresiŭnaha durnia, — kali da nas pahrukałasia biada…
U pieršyja dni vajny kazaŭ tym, chto zavitvaŭ va Ukrainu: «Ty ž sam tut byŭ, chadziŭ pa Kraščaciku, łasavaŭsia stravami na Majdanie. Dzie ty bačyŭ pryhniot ruskamoŭnych albo nacyzm u dziejańniach tutejšych ludziej?» U adkaz mury maŭčańnia. Adpiski ŭ sacsietkach. Bany.
Składana adšukać u hetym žyćci bolš žorstkuju pravierku na čałaviečnaść, čym vajna. Jana biez paŭtanoŭ vyjaŭlaje, chto jość hierojem, a chto niahodnikam. Bo, pahadzisia, tolki niahodniki zdolnyja asprečvać tezisy «zabivać ludziej — heta drenna», «zabivać ludziej — heta biesčałaviečna», «zabivać ludziej nichto nie maje prava»…
«NN»: Ale ž takija apanienty padčas pikirovak apielujuć tezisam «Dzie ž vy byli hetyja vosiem hadoŭ?!»
AČ: A ja adkažu! Uvieś hety čas my, mirny tutejšy lud, nazirali, jak ruskija vojski zajšli na terytoryju Danieckaj dy Łuhanskaj abłaściej dy sa zbrojaj u rukach pačali ŭstaloŭvać svaje paradki pad devizam «Nas tut niama». I jany karystalisia mienavita tym, što ŭkraincy nie chacieli lić kroŭ. Kali ž teror z zachopnictvam dapoŭnilisia zabojstvami, tady i raspačałasia vajna, bo miascovym žycharam treba było baranić siabie, blizkich, svajo žytło dy ziamlu.
Ale, ščyra kažučy, užo ŭsio roŭna, pačuje maje arhumienty niechta z taho boku ci nie. Nie maje roźnicy, kolki čałaviek u Rasii siońnia nanoŭ pasiabrujuć sa svaimi mazhami i raptam zrazumiejuć usiu žudaść situacyi. Heta nie paŭpłyvaje na płyń padziej, bo tyja ž ludzi biaskonca doŭha mahli na kuchniach krytykavać režym, razvažać, jaki Pucin m**ak, ale kali raspačałasia vajna jany ścišylisia i zrabili vyhlad, što ničoha nie adbyłosia.
«NN»: Vy zaśviedčyli try hienieracyi biełarusaŭ u humary. Pieršy skład zbornaj BDU bačyli supiernikam, kali sami vystupali za charkaŭski CHAI. Paśla dźvie čempijonskija iteracyi BDU i aryhinałaŭ z «ČP» redahavali ŭ Maskvie. A paru hadoŭ tamu sudziejničali pieramozie «Dvuch kapitanaŭ-1955» u debiutnym siezonie ŭkrainskaj «Lihi Śmiechu». Jak kožnaja z hetych hienieracyj paviała siabie paśla pačatku vajny?
AČ: Skažu tak: u mianie da biełarusaŭ najmienš pretenzij. Jany, badaj, lepš za ŭsich razumiejuć, što adbyvajecca va Ukrainie. Nie ŭličvaju, zrazumieła, šyzikaŭ kštałtu Andreja Mukavozčyka — tych, chto pajechaŭ dacham jačše da vajny, navat nie razhladajem. Ale ŭ cełym tvaje ziemlaki pakazali siabie całkam adekvatna i hodna.
Redaktary vyšejšaj lihi KVZ: ukrainiec Andrej Čyvuryn i biełarus Leanid Kupryda. Fota: volga.news
Nazyvać proźviščy, napeŭna, nie varta, bo vy ž «ekstremisty», tak? A značyć, cerbiery režymu hety artykuł pračytajuć i paśla mohuć sapsavać žyćcio tym, chto zastajecca na radzimie. Kažu «režym», bo ŭsprymaju situacyju ŭ Biełarusi jak dyktaturu i kryŭduju, što ŭ 2020-m vy nie zdoleli skarystacca momantam dy jaje źniščyć.
NN: Ale ž susiedziaŭ u vajnie vy vinavacicie?
AČ: Maju dvajakaje staŭleńnie. Ale nie da ludziej — da dziaržavy. Hladzi, režym daŭ terytoryju rasijanam dla raźmiaščeńnia žaŭnieraŭ, artyleryi. Adtul u naš bok laciać rakiety, zabivajuć mirnych žycharoŭ, rujnujuć budynki. I kožny raz paśla hetaha ŭ efiry źjaŭlajecca ździŭleny tvar Łukašenki: «A što takoje? My ž nie majem dačynieńnia da vajny!» Pry hetym napružańnie ciaham čatyroch miesiacaŭ tolki raście: ci atakujuć z taho boku miažu, ci pojdzie vajskovy nastup, ci paljecca tam kroŭ…
Ludzi ź Biełarusi — inšaja sprava. Jany publična, moža, i nie vykazvajucca, bo z pryčyn biaśpieki addajuć pieravahu pryvatnym paviedamleńniam. Ale ich u miljony razoŭ bolš, čym dopisaŭ z Rasii. I takija tendencyi, dumaju, spraviadliva prajecyravać i na krainy ŭ cełym.
Andrej Čyvuryn i zorny skład kamandy KVZ BDU. Fota: hari.ru
Cikava, što sotni talenavitych biełarusaŭ zastalisia ŭ Maskvie pracavać i pieratvarylisia ŭ zakładnikaŭ situacyi. Jany zvyčajna dasyłajuć apraŭdańni: «Ty ž razumieješ, varta tolki viaknuć — i mianie zakryjuć. A tut siamja, praca, pierśpiektyvy, tolki ŭsio pajšło ŭ rost». Adkazvaju adnolkava: «Kaniešnie, usio razumieju. Heta prablemy surjoznyja. Nie toje, što tut: ci vyžyvieš paśla čarhovaj bambardziroŭki, ci nakryje napramki ŭ rodnaj chacie». Roznyja vybary, ci nie tak? Tamu, kali viartacca da pytańnia, ja abvinavačvaju tych, chto maŭčyć.
«NN»: Nu voś vy pryhadali ciozku Mukavozčyka, jaki, naadvarot, nie zamaŭkaje…
AČ: Nie nadta pilna sačyŭ za jaho žyćciom, ale, nakolki razumieju, jon u zaŭziatyja prapahandysty padaŭsia? Čaroŭna, prosta čaroŭna! Tak i chočacca zaciahnuć: «Jakim ty byŭ, takim ty i zastaŭsia»…
Andrej kaliści byŭ niebłahim chłopcam. Ale jašče ŭ kavezešnyja časy zajmieŭ niejkija dziŭnyja ambicyi, što pryviali jaho da svarak absalutna z usimi humarystyčnymi supołkami dy ruchami. Paśla čaho i źnik z haryzontu, bo da jaho i da dziŭnych pracesaŭ, što ŭ im adbyvalisia, narod straciŭ cikavaść.
A paśla pryjšoŭ 2020-y, kali nie tolki ŭkraincy, ale, badaj, usia Jeŭropa sačyła za vašym zmahańniem z dyktaturaj. I voś tut — chop! — niejak praskočyŭ u navinach znajomy tvar, jaki ŭžo prymaściŭsia ŭ pieršym radzie na niejkim praŭładnym vystupie i addana hladzić haspadaru ŭ vočy, navat jazyk na bok vysunuŭ. Nu, z taboj usio zrazumieła, dumaju — znajšoŭ svajo miesca…
Prapahandyst Andrej Mukavozčyk atrymlivaje dziaržaŭnuju ŭznaharodu ad Alaksandra Łukašenki. Skrynšot: ctv.by
I viedaješ, tady voś jašče pra što padumaŭ. Z historyi my viedajem znakamitych vajskoŭcaŭ, hienijalnych vučonych, talenavitych artystaŭ, mudrych dziaržaŭnych dziejačoŭ. Miljony ludziej samych niezvyčajnych prafiesij, jakija prasłavili svaje krainy. Ale ci nazavieš ty chacia b adnaho prapahandysta, jakim by praz stahodździ hanaryłasia peŭnaja dziaržava ci dziakavała za niejkija ŭčynki? Heta šlach u nikudy — zadavalnieńnie eha čałavieka, jaki nie realizavaŭsia ŭ žyćci. Zadavalniaje być ruparam, jaki tyrčyć z rota zusim inšaha čałavieka? Nu, tady nie kryŭduj na słova «prapahandon»!
«NN»: Davajcie pahamanim pra bolš pryjemnych asob. Naprykład, pra Uładzimira Zialenskaha, ź jakim vy doŭhi čas pracavali pobač…
AČ: Heta fienamienalnaja historyja, ciaham jakoj my čarhovy raz daviali śvietu: na tutašnim demakratyčnym čarnaziomie moža adbycca što zaŭhodna. Komik dy akcior na čale dziaržavy ŭ postsavieckaj prastory? Dy nikoli ŭ žyćci! Adnak, bačyš, Ukraina uziała za prykładu jeŭrapiejskija dy amierykanskija ŭzory demakratyi.
Ščyra skažu, kali zrazumieŭ, što Zialenski surjozna rychtujecca pajści ŭ palityku, pastaviŭsia da hetaha analityčna-fiłasofski. Navat krytyčna u niečym: maŭlaŭ, navošta heta paśpiachovamu čałavieku z naładžanym žyćciom, prybytkovym dy paśpiachovym biznesam? Ale kali raspačałasia pieradvybarnaja honka — i čałavieka, jakoha ja viedaju z usich bakoŭ, pačali palivać z haŭnamiotaŭ, — to niespraviadlivaść začapiła. Tamu i sam hałasavaŭ za jaho, i spadziavaŭsia na astatnich hramadzian krainy.
Jak pakazaŭ čas, my nie pamylilisia. Bo kali ŭličyć, kolki vyklikaŭ vypała na jaho kadencyju i jak jon prablemy vyrašaŭ, to vidavočna: lepiej za Zialenskaha prezidenta ŭ niezaležnaj Ukrainie nie było. Heta chłopiec sa stalovymi jajcami.
Voś tabie realnaja historyja. Ja žyvu pad Kijevam — i kali ŭ pieršyja dni vajny ludzi nie viedali, što rabić, da mianie padyšoŭ susied. «Nu što, — kaža. — Źjechaŭ tvoj Vałodźka?! Užo, bajuć, u Amierycy siadzić!» I heta byŭ zrez dumak pa ŭsioj respublicy. Ludzi dumali, što prezident kinuŭ Ukrainu dla ŭłasnaj biaśpieki. Ale kali źjaviŭsia videazvarot z Bankavaj, dzie ŭsie kiraŭniki nie prosta prysutničali, a abaviazvalisia trymacca razam z narodam, panika źnikła.
Jaje zamiaścili davier i praha dapamahać — u tym, kab źjadnać nacyju, sabrać u mahutny kułak resursy, arhanizavacca ŭ abarončyja hrupy. Biznes zamiest taho, kab źbiehčy, pačaŭ pracavać na krainu. Dyjaspary zamiežnyja «pračnulisia». I takim čynam adzin čałaviek u sapraŭdy strašnyja časiny kansalidavaŭ cełuju nacyju.
Jaho hałoŭnaja jakaść — nievierahodnaja pracazdolnaść. Heta čałaviek-enierdžajzier. Jość adčuvańnie, što jon nikoli nie adpačyvaje: tak było i ŭ tele— dy kinabiznesie, tak jość i ŭ vajenny čas. A jašče ŭ jaho jość stryžań. Vova… oj, vybačcie, Uładzimir Alaksandravič nikoli nie złamajecca, jaki b tam mocny cisk nie byŭ.
«NN»: Isnuje mierkavańnie, što svaboda słova skančvajecca tam, dzie ŭłada kryŭdzicca na humar. U Biełarusi nielha kpić z Łukašenki ŭžo hod 15. Padajecca, apošni siezon «Lihi Śmiechu» taksama byŭ «rafinavanym» u hetaj vobłaści…
AČ: Takoje adčuvańnie mahło skłaścisia, ale ŭ jaho zusim inšaja «chimija» pry paraŭnańni ź biełaruskim prykładam. Pa-pieršaje, nie mahu skazać, što ŭ «Lizie Śmiechu» nie było humaru pra Vałodziu paśla jaho pieramohi na vybarach. Pa-druhoje, pobač z kamplimientarna-siabroŭskim charaktaram žartaŭ išoŭ humar žorstki, krytyčny — redaktarskaj hrupaj imknulisia hety bałans trymać. Narešcie, zdaralisia vypadki, kali Zialenski kryŭdziŭsia na žarty. Ale, da jaho hodnaści, chutka adychodziŭ i ŭsprymaŭ jak niešta, nierazryŭna źviazanaje z novaj pasadaj.
Tut voś jašče jakaja reč. Zamaŭlać raniej kavezešnikam, a zaraz «lihaśmiešnikam» kankretny humar — biessensoŭnaja štuka. Kali jany pačujuć patrabavańnie «Napišycie žart pra Zialenskaha», to adrazu ŭpaduć u stupar, bo zabłakujecca mozh. Narmalnyja adekvatnyja humarysty jakasny materyjał takimi nienaturalnymi mietadami nie vydajuć.
Uładzimir Zialenski i Andrej Čyvuryn padčas supracy na «Lizie Śmiechu». Fota: pravda.com.ua
Plus varta trymać u hałavie roznaść realij. U KVZ prynosili šmat palityčnaha humaru, ale nie ŭvieś išoŭ na ekrany. Pry hetym redaktura — darečy, biełarus Leanid Kupryda i ŭkrainiec Andrej Čyvuryn — prapuskała ŭsio śmiešnaje, niezaležna ad stupieni «žorstkaści». A voś dalej užo kiraŭnik prajekta Alaksandr Maślakoŭ ŭzvažvaŭ, kamu dazvolić pra palityku žartavać, a kamu — nie.
U «Lizie Śmiechu» situacyja inšaja: čałaviek, jaki vioŭ pieradaču, staŭ prezidentam. Bolšaść udzielnikaŭ kamand była ź im na «ty», familjarna pavodziła siabie ŭ stasunkach, była, jak kažuć, «na rełaksie», kali ź Zialenskim supracoŭničała. Kali Uładzimir pajšoŭ na adkazny post, staŭleńnie nie źmianiłasia — jon pa-raniejšamu zastavaŭsia «svaim».
I tamu «svajho» niechta braŭsia «mačyć» tolki za spravu. U astatnich vypadkach humarysty razumieli: čałavieku ciažka, jon pracuje na adkaznaj pasadzie da taho ž jašče i z unutranym supracivam zmahajecca. Tamu Vałodziu i nie čapali, kali jon nie davaŭ nahody.
Jak padajecca, jaje niama i zaraz, bo siońnia ŭsia Ukraina hanarycca svaim prezidentam. Spadziajusia, chutka pryjdzie dzień, kali i biełaruski narod zmoža tak skazać pra svajho kiraŭnika.
Čytajcie taksama:
«Biełaruski bataljon bjecca hodna!» Ekskluziŭnaja hutarka z repierkaj Alyona Alyona
Šou z Buzavaj na BT ciapier budzie nazyvacca «Faktar-baj». Jak Ejsmant źbirajecca abyści franšyzu?
