Kotčynskaja kadryl u vioscy Vialikija Aziorki Mastoŭskaha rajona. Fota Paŭła Kuźmina/veski.sb.by
Minkult na hetym tydni pryniaŭ u śpis niemateryjalnaj spadčyny «Stravy z dranaj bulby» (praściej havoračy — draniki) i ŭsich bambanuła.
U mianie pretenzii da našaj sistemy niemateryjalnaj spadčyny farmujucca daŭno. I «bambanuła» ŭ mianie značna raniej za draniki, u 2020 hodzie, kali ŭ śpis pryniali Kotčynskuju kadryl z Haradzienščyny.
U mianie ni ŭ jakim razie niama nijakich pretenzij da hetaj kadryli. Ja całkam padtrymlivaju jaje adradžeńnie, uniasieńnie ŭ śpis, a ludzi, jakija jaje adnaŭlajuć, — vialikija małajcy. Prablema hłybiej.
Pasprabuju karacieńka. Na prykładzie kadryli.
Dla čaho patrebny «Śpis niemateryjalnych kaštoŭnaściej»?
1) kab mieć śpis niemateryjalnych kaštoŭnaściej (banalna);
2) mieć apisańnie i fiksacyju hetych kaštoŭnaściej (kudy stupać, jak padskokvać, što padpiavać);
3) kab mieć śpis vybranych (brendziravać);
4) kab stymulavać adnaŭleńnie hetych kaštoŭnaściej (kab ludzi na rajonie pačali toj taniec vykarystoŭvać).
Nu i voś majo ścipłaje mierkavańnie.
1. Dosyć dziŭnaja łohika źbirać śpis isnujučych pradmietaŭ praz zajaŭki. Usio-tki niemateryjalnyja kaštoŭnaści — heta čaściej za ŭsio niejkija źjavy, jakija farmujucca zdaŭna. Jany ŭžo jość. Ci efiektyŭna źbirać u śpis hetyja źjavy pa zajaŭnym pryncypie?
To-bok vy možacie padrychtavać paŭsotni śpiecyjalistaŭ i za abmiežavany čas sabrać śpis 90% niemateryjalnych praktyk pa Biełarusi. Ale zamiest hetaha vy robicie pryjomny punkt, kudy zaprašajecie ludziej prynosić svaje praktyki. Pryčym matyvacyja rabić heta — dosyć sprečnaja.
I tut zrazumieła, što niemahčyma ŭsie niemateryjalnyja źjavy sabrać za raz. Bo substancyja składanaja. Ale bolš pravilna addać hetuju spravu prafiesijanałam.
2. Pra fiksacyju. Tut toje ž samaje. Na rajonie moža zachavacca ŭnikalnaja niemateryjalnaja źjava, ale miascovy rabotnik kultury žyvie ad 9 maja da 3 lipienia i znać ničoha nie znaje pra tradycyju. A ŭ susiednim rajonie ambitny kultrabotnik fiksuje i padaje choć by što, kab zaśviacicca. I ŭ Radzie musiać pracavać z tym, što dojdzie. A fiksuje źjavu jon nieprafiesijna. I dosyć časta nie bačyć dyjamientaŭ siarod šabłonnych rečaŭ.
Farmavać śpis i pravodzić fiksacyju łahičniej śpiecyjalistam. I nie z pazicyi pasiŭnych «pryjomščykaŭ», ale z aktyŭnaj pazicyi źbiralnikaŭ.
3. Patrapić u śpis vybranych. Tut vielmi składanaje pytańnie i šmat niuansaŭ. Adznaču tolki adzin — znachodžańnie ŭ śpisie daje brendziravańnie.
I na rajonnym uzroŭni heta nibyta pracuje. Pryjazdžajecie vy ŭ niejkuju viosku i tam nibyta miž spravaj kažuć, što ich abrad uniesieny ŭ dziaržśpis. Nu i ŭsie pačynać šmatznačna pierahladacca i prycmokvać jazykami.
Ale na samoj spravie ŭsio heta sprečna:
— narmalnaje brendziravańnie praduktu značna łahičniej rabić z dapamohaj narmalnych pijarščykaŭ, a nie praź Minkult;
— brendziravańnie praduktu z boku dziaržavy łahičniej rabić praz publičny i pafasny konkurs, a nie praz mutnyja kryteryi dziaržśpisu;
— brendziravańnie praź Minkult čaściej za ŭsio aznačaje kaniec brendziravańnia, bo ŭžo ŭsiaho damahlisia, dalej ruchacca niama kudy;
— nu i nahadaju, što pakul u adnym rajonie cmokajuć jazykami, u inšym rajonie zahinajecca niejki napraŭdu kaštoŭny abrad, bo tam prosta niama prabiŭnoha kultrabotnika.
4. Stymulacyja adnaŭleńnia. Samym zahannym źjaŭlajecca ŭjaŭleńnie, što ŭniasieńnie ŭ Śpis adnaŭlaje praktyku vykarystańnia niejkaha abradu ci tanca.
Voś z kadryllu. Tam charošy čałaviek zapisaŭ ad starych ludziej taniec «Kadryl», sabraŭ dziaciej, navučyŭ ich tancavać hetuju kadryl. I heta było zafiksavana jak adnaŭleńnie tradycyi. Ale ž heta nie tak! Hetyja dzieci vyrastuć, raźbiahucca i ŭsio, kaniec tradycyi. Dzieci ahułam nie mohuć być zachavalnikami tradycyi! Heta prafanacyja.
Ahułam, sapraŭdnyja niemateryjalnyja kaštoŭnaści nie žyvuć u Damach kultury, jany musiać žyć u supolnaściach. Heta pryncypova.
Adnaŭlać kaštoŭnasnyja praktyki ŭ supolnaściach — heta składanaja navuka i vialikaja idejnaja hulnia. Dadavańnie ŭ śpis tut ničoha nie vyrašaje.
Mianie «bambanuła» na hetaj temie, bo ja ŭ 2020 hodzie jašče aktyŭna ŭdzielničaŭ u šyrokim ruchu pa arhanizacyi tancavalnych supolnaściaŭ u Biełarusi. I heta napraŭdu było farmavańniem novaj źjavy na asnovie tradycyi. Ludzi ŭ roznych haradach sapraŭdy pačali tancavać krakaviaki i polki. I my doŭha dumali, jak uvieści ŭ praktyku tyja ž kadryli, bo heta składany taniec.
I voś heta jość toj vopyt, jaki treba vyvučać, kab zrazumieć, jak pracavać ź niemateryjalnaj spadčynaj u Biełarusi. Ale dzie tam chto analizavaŭ. Zaraz pazanosim u śpis i adspravazdačymsia.
Niejak tak. U dyskusii vakoł dranikaŭ prahučaŭ arhumient, što sistema ŭniasieńnia ŭ śpis — heta adzinaja žyvaja substancyja ŭ Minkulcie, dzie ludzi niešta robiać, starajucca i zmahajucca. I heta tak. I ciapier, moža, heta najlepšaje z taho, što moža być.
Ale ŭ realnaści: ciapierašni śpis jość śpisam ambicyj ludziej, choć jon nie musić im być.
U toj ža čas ludziej u hetym śpisie i niama, chacia musili b być. Bo niemateryjalnyja kaštoŭnaści — heta ŭ pieršuju čarhu ludzi.
Padajecca, u Japonii tak i robiać. Tam u śpis unosiać ludziej. Piersanalna. I heta daje materyjalnyja bonusy.
Čytajcie taksama:
Dranikam nadali status historyka-kulturnaj kaštoŭnaści
