«Radyjo Svaboda» drukuje pierakład.
BiełTA/Reuters
— Jakija vašy ŭmovy ŭtrymańnia? Da čaho vy zmahli pryvyknuć?
— Viadoma, umovy ŭtrymańnia ciapier lepšyja, ale ja dakładna viedaju, što jany mohuć pahoršycca ŭ kožny momant. Čałaviek pryvykaje da ŭsiaho, a ŭ biełarusaŭ pryvykańnie da ciažkaściaŭ ličycca nacyjanalnaj asablivaściu!
U peŭnym sensie ja pryzvyčaiŭsia da zatrymańnia, i dni iduć, napoŭnienyja dziejnaściu, jakaja moža padacca zvyčajnamu čałavieku vielmi dziŭnaj. Ja sprabuju adznačać hetyja absurdnyja i trahikamičnyja momanty.
Kali padumać, jość niekatoryja rečy, da jakich prosta nielha pryvyknuć. Naprykład, niemahčymaść atrymać peŭnyja drobiazi, naprykład, kiefir, kołu, banany, maliny, tačyłku dla ałoŭkaŭ… Časam adsutničaje niešta abstraktnaje, čaho ja raniej nie aceńvaŭ i navat nie zaŭvažaŭ. Akramia vidavočnych rečaŭ, jakich, mahčyma, niestaje, samym ciažkim dla mianie było pryvyknuć da adsutnaści ciemry i adzinoty.
Dobra, što my — tyja, chto ŭ takoj ža sytuacyi, jak i ja, — nie pryvykajem da hetaha całkam. Tamu što pryvyknuć da hetaha aznačaje pryniać naviazanuju dumku: vy zasłuhoŭvajecie hetaha, vy złačyncy, i ničoha strašnaha niama ŭ tym, što vy nia možacie zrabić bolšuju častku taho, što mohuć zrabić narmalnyja ludzi. Ale my nia zhodnyja, prosta nie pryvykajem.
— Vy sami juryst. Jakuju rolu vy adyhryvajecie ŭ svajoj ułasnaj sudovaj spravie?
— Na žal, adnaho z maich advakataŭ Siarhieja Zikrackaha pazbavili licenzii. Maju abaronu zabiaśpiečvajuć specyjalisty ŭ kryminalnym kodeksie — Dźmitry Łajeŭski i Jaŭhien Pylčanka — što nie maja specyjalnaść. Juryst Nadzieja Znak dapamahaje abjadnać abaronu, uvažliva stavicca da kožnaj detali spravy, šukaje karysnyja kropli infarmacyi ŭ akijanie dadzienych. Maje advakaty fantastyčnyja! Nazirajučy za spravaj zvonku, lahčej vieści abaronu, zastavacca biesstarońnim i, takim čynam, lepš razumieć, jak možna interpretavać dakumenty ŭ sudzie.
Ale ja nie čužy ŭ svajoj spravie: vy nia možacie sabie ŭjavić, ź jakim entuzijazmam hatovy pracavać advakat, kali ŭpieršyniu za dzieviać miesiacaŭ jon atrymaje mahčymaść zajmacca tym, što lubić, i ŭsio tvajo žyćcio, tvajo dalejšaje žyćcio — bieź pierabolšańnia! — zaležyć ad vyniku.
Ja vielmi ŭvažliva staŭlusia da svajoj spravy. Uvieś čas ciaham miesiaca ja štodnia čytaŭ tečki, rabiŭ natatki, malavaŭ dyjahramy i pakazvaŭ dokazy nieadpaviednaści abvinavačvańnia faktam.
Časam mnie kažuć, što spadziavacca na biesstarońni praces ci navat na pravavuju asnovu spravy — naiŭna. Adnak na praciahu ŭsioj vybarčaj kampanii my ŭvieś čas vykarystoŭvali jurydyčnyja mahčymaści dla abarony svaich pravoŭ, i ja, viadoma, hetym razam taksama ich nie prapušču.
— Ci škadujecie vy, što dałučylisia da kamandy kandydata Viktara Babaryki na prezydenckich vybarach 2020 hodu?
— Ja nie chacieŭ by, kab maje słovy «ja ni pra što nie škaduju» hučali jak bravada, tamu ja pasprabuju patłumačyć prahmatyčna. U žyćci dla taho, kab u našym nastroi, hetym emacyjnym kaktejli, pieravažali zadavalnieńnie i ŭśviedamleńnie taho, što zrabiŭ dobra, a nie škadavańnie i pryhniečanaść, dastatkova dziejničać prystojna i dziela dabra. Hod tamu ja šmat pracavaŭ dziela dabra i na padstavie zakonu. Tamu ŭ mianie čystaje sumleńnie nakont vartaści maich dziejańniaŭ.
Ale adydziem ad emocyj dziela lohiki. Siońnia jak juryst ja viedaju, bo pieražyŭ sam, što adbyłosia i čaho nie adbyłosia padčas vybarčaj kampanii 2020 hodu. Prablemy, ź jakimi my sutyknulisia, byli hlabalnymi, i jany važnyja dla ŭsich členaŭ hramadztva.
Kali metafaryčna zadać sabie pytańnie: ci varta škadavać, što ty pajšoŭ u sklep i vyjaviŭ pažar, ci lepš nikoli nie adčyniać dźviery i žyć u spakojnym niaviedańni? Heta nia lepš, viadoma. Ja pra heta nie škaduju.
— Ci byli vy hatovyja da nastupstvaŭ svajoj anhažavanaści?
— 8 tysiač čałaviek, jakija padpisalisia ŭ traŭni 2020 hodu, kab dałučycca da inicyjatyvy Viktara Babaryki, u tym liku i ja, tearetyčna dapuskali mahčymaść nehatyŭnych nastupstvaŭ. Ale naŭrad ci chto moh pradkazać maštaby i asymetryju represij. Dobraachvotnikaŭ u štabie nielha ličyć kambatantami abo revalucyjanerami. My prosta pryjšli, kab udzielničać u vybarčaj kampanii z dapamohaj zakonnych metadaŭ i srodkaŭ, bo ŭ krainie byli abvieščanyja vybary, i pryniać udzieł moh kožny. Jak i ŭ vypadku z ahniom, schavanym u sklepie, dobra, što my ŭsio vyjavili, i što dalej iluzij niama. Heta dobra, ale nadzvyčaj rasčaroŭvaje jak tych, chto paddaŭsia cisku, tak i tych, chto apynuŭsia ŭ śpirali padzieńnia, chto daŭno ŭžo dasiahnuŭ dna i, zdajecca, praciahvaje padać.
— Jak vy dumajecie, što pavinny zrabić mižnarodnyja subjekty, kab paŭpłyvać na sytuacyju ŭ Biełarusi?
— Užo niekalkich miesiacaŭ u mianie niama dostupu da poŭnaj infarmacyi pra toje, što adbyvajecca ŭ Biełarusi śviecie, tamu ja nie mahu kamentavać, a chutčej zdahadvacca. Mnie zdajecca, što hałoŭnaje pry vybary dziejničać — pamiatać, chto kančatkovy beneficyjar luboj dapamohi, što va ŭsich dziejańniach, jakija pavinny rabić sami biełarusy, jany źjaŭlajucca metaj, a nia srodkam. Jak ni dziŭna, 2021 hod abvieščany hodam nacyjanalnaha adzinstva ŭ Biełarusi. Tak što navat maleńkija kroki da kansensusu, viartańnia da zakonu i da iściny — heta ŭžo šmat. Ja nia viedaju, ci jość sposab pačać kanstruktyŭny dyjaloh, a nie imitacyjny dyjaloh, źmiašany z hvałtam. Ale ja dumaju, što kožny dzień my addalajemsia ad taho miesca, dzie pavinien byŭ pačacca naš šlach da narmalnaści.
