Fota Viktoryi Adzisonavaj, «Novaja hazieta»
— Spynili dziejańnie vašaj advakackaj licenzii. Jakija pačućci ŭ vas? Ci byli hatovyja da hetaha?
— Było pryniataje rašeńnie kvalifikacyjnaj kamisii ab hetym, ale nie ahučyli, ź jakoha terminu spyniajecca dziejańnie majoj licenzii. Tamu farmalna ja pakul advakat. Ale ž, miarkuju, niedzie na nastupnym tydni adbudziecca pasiedžańnie kamisii, jakaja vyklučyć mianie z kalehii advakataŭ. Uvohule, dumaju, što kožny advakat sa žniŭnia 2020 hoda, jaki ŭdzielničaŭ u spravach takoha kštałtu, dumaŭ, što naŭradci jaho praniasie i znachodziŭsia ŭ peŭnym čakańni. Sam ja zaŭsiody kazaŭ: na kožnaha jość materyjał, jaki ŭ luby momant možna vykarystać. I napeŭna moj čas nastupiŭ tut i ciapier.
— Jaki materyjał? Kampramat?
— Nie. Niejkija nakoplenyja materyjały, jakija, mahčyma, paćviardžajuć parušeńni z majho boku. My ž usie žyvyja ludzi, usie možam pamylacca. Ale pytańnie ŭ tym, jak aceńvać pamyłki. Možna, naprykład, pamylicca ŭ afarmleńni dakumientaŭ ci napisańni daty. Ale ci dastatkova hetaha dla vyklučeńnia z advakataŭ? Ci paciahnuli hetyja dziejańni niejkija nastupstvy? U dadzienym vypadku nastupstvaŭ nie było nijakich, ale ž rašeńnie pryniali.
— Jak vy sami dla siabie farmulujucie, za što vas pazbaŭlajuć licenzii?
— Hety momant niajasny da kanca. Roznaje mahčyma. U tym liku, mahčyma, za aktyŭny ŭdzieł u jakaści abaroncy ŭ niekatorych rezanansnych spravach.
— A siońnia biełaruski advakat uvohule moža paźbiehnuć losu, jaki napatkaŭ vas, Mačałava, Zikrackaha i mnohich inšych?
— Nichto nie zastrachavany, bo pamyłki dapuskajuć usie.
— Što budziecie rabić dalej?
— Pracavać i jašče raz pracavać. Ruki nie apuskaju: jurystam zastaŭsia, dypłom jurfaka BDU nichto nie zabiraŭ. Budu zajmacca jurydyčnaj dziejnaściu.
— Ci dumajecie, što vam moža pahražać niejki kryminalny pieraśled?
— Prablema ŭ tym, što kožny čałaviek vykonvaje niejkija dziejańni. I pytańnie, jak ich traktujuć. Luboje dziejańnie moža być pryznanaje jak zakonnym, tak i niezakonnym absalutna. Tłumaču. Znachodžańnie ŭ miescy, dzie ździajśniajecca złačynstva, čałaviekam, jaki da złačynstva nie maje dačynieńnia, stavić jaho ŭ šerah padazravanych pa kryminalnaj spravie. Śledstva vyśvietlić, kali čałaviek nie vinavaty, ale za čas u statusie padazravanaha čałaviek moža zhubić pracu, mahčyma, siamju, siabroŭ. Pry hetym nie budzie vinavatym — prosta akazaŭsia nie ŭ toj čas nie ŭ tym miescy. Navat śviedkam nie byŭ. U hetym vialikaja prablema: jak tolki čałaviek atrymlivaje status padazravanaha, jon traplaje ŭ bazu asob, jakich pryciahvali da kryminalnaj adkaznaści, pra heta stanovicca viadoma siamji, hramadskaści. I adrazu składvajecca ŭražańnie, što čałaviek u čymści vinavaty, choć heta i nie tak. Takim čynam absalutna luby čałaviek moža trapić pad udar. My ž viedajem, što pa padziejach žniŭnia-vieraśnia 2020 hoda zaviedzienyja spravy pa faktu hrupavych dziejańniaŭ, jakija hruba parušajuć hramadski paradak. A pa hetych spravach možna pryciahvać padazravanymi ŭsich žycharoŭ Minska. I heta budzie absalutna zakonna! Bo znachodzilisia niedzie pobač, bo adlustroŭvajecca miescaznachodžańnie praz mabilnyja bilinhi. Tamu kožny z nas patencyjna maje šaniec stać padazravanym pa kryminalnaj spravie.
— Vy baiciesia turmy?
— Ja 17 hadoŭ jurydyčnaj dziejnaści kožny dzień chadziŭ u SIZA. Ja ŭžo svoj termin tam adbyŭ, pryčym dobraachvotna.
— Nie płanujecie źjazdžać ź Biełarusi?
— Adjezd z krainy, dzie ty vyras, dzie tvaja siamja, dzie mahiły prodkaŭ — składanaje i emacyjna ciažkaje rašeńnie. Kali budzie pramaja pahroza biaśpieki — mahčyma. Pakul nie płanuju.
— Šmat kamu hety hod daŭsia vielmi niaprosta, u tym liku i psichałahična. Jak vy trymalisia?
— Heta było ciažka. Ale ja zajmajusia bieham. Niavažna, jaki stres ciaham dnia, niavažna, što adbyvałasia — kali ŭviečary prabiehčy ad 5 da 10 kiłamietraŭ, patracić hadzinku, to całkam emacyjna pierazahružaješsia. Śpiš jak niemaŭla paśla, ranicaj u boj jak z čystaha lista. Rekamienduju rehularny bieh i zdarovaje charčavańnie. Schudniejecie, adčujecie palohku, vialikaja kolkaść enierhii źjaŭlajecca. Heta natchniaje i dapamahaje z novymi siłami pracavać, niahledziačy ni na što.
— Jak žonka reahuje na vašuju prafiesiju ŭ suviazi z padziejami ŭ krainie?
— Žonka nie advakat, ale juryst. Jana reahuje niejak bolš spakojna. Bolš chvalujecca mama. Pieražyvaje za mianie, kazała: moža nie treba, moža nie varta? Ale ž ja patłumačyŭ joj: heta ž maja praca, ja nie mahu admović čałavieku, jaki źviartajecca da mianie pa dapamohu. I mama źmiryłasia z hetym.
— U advakackim asiarodździ jakaja atmaśfiera? Vy ŭsie kalehi ci ŭ pieršuju čarhu kankurenty?
— Heta ciopłyja tavaryskija stasunki, advakat advakatu nie kankurent, i nikoli im nie budzie. Bo heta supołka, meta jakoj maksimalna efiektyŭna akazać dapamohu. Lubomu, chto źvierniecca.
— Kali zatrymali Znaka i Saleja, pra što havaryli pamiž saboju advakaty?
— Było niezrazumieła, što adbyvajecca i da čaho ŭsio pryjdzie. Nichto nie dumaŭ, što budzie takaja transfarmacyja, što buduć tak źmianiacca zakony. Nichto nie čakaŭ. Ale na žal, tak adbyłoja i, napeŭna, ŭ novaj advakatury Biełarusi mnie miesca nie znajšłosia.
— Dla čaho siońnia ŭ Biełarusi ŭvohule advakat? Niaredka ŭražańnie, što prysud užo napisany zahadzia.
— Advakat vielmi važny. Zrazumiejcie: kožny čałaviek, jak praviła, adekvatny, razvažlivy i razumny. Jon sam moža znajści vychad amal ź luboj situacyi. Ale ŭ stresie paśla zatrymańnia jon nie moža skancentravacca, vybrać pravilny nakirunak. Plus niedachop infarmacyi. I zadača advakata, akramia jurydyčnaj dapamohi, pryvieści klijenta ŭ raŭnavahu. U stan, kali klijent zmoža piśmienna i łahična razvažać, kab pryniać razumnaje rašeńnie. Takim čynam, advakat, pa-pieršaje, kampiensuje niedachop infarmacyi, pa-druhoje, pryvodzić čałavieka ŭ adekvatny stan, i ŭžo pa-treciaje, tolki moža štości parekamiendavać. Rašeńnie ŭ lubym vypadku prymaje klijent, heta jaho adkaznaść.
— Ci moža advakat u Biełarusi paŭpłyvać na prysud? Asabliva ŭ palityčnych spravach?
— Kaniečnie. U luboj spravie moža i ŭpłyvaje.
— Sprava žurnalistak Biełsata ci sprava «ab nul pramile»: nie vyhladała, što prysud byŭ vyniesieny zahadzia?
— Advakat nie moža kamientavać spravy, u jakich jon nie ŭdzielničaŭ.
— Prakamientujcie prysud pa spravie Niaronskaha, u jakoj vy ŭdzielničali (aŭtara jutub-kanała «Słuck dla žiźni» asudzili na 3 hady kałonii— NN).
— Tam dobryja šancy ŭ abskardžvańni.
— Dumajecie, niešta źmienicca?
— Čamu nie? Usio kali-niebudź źmianiajecca.
— Pytańnie, jakoje, napeŭna chvaluje kožnaha biełarusa. Čamu advakaty tak doraha biaruć za svaje pasłuhi? 200-300 rubloŭ za dzień pracy advakata — dla mnohich heta pałova miesiačnaha zarobku.
— Nasamreč heta jašče nie takija vialikija hrošy. Šmat advakataŭ biaruć u 2-3 razy bolš. Kali niama hrošaj, budzie advakat «pa pryznačeńni», jaho pasłuhi kampiensujucca ź biudžeta (u vypadku abvinavaŭčaha prysuda hety hrošy paśla spahaniajuć z asudžanaha - NN). Ja nie baču tut prablemy.
Fota Viktoryi Adzisonavaj, «Novaja hazieta»
— Raskažycie, kali łaska, pra svaju siamju i svoj šlach u advakaturu.
— Moj baćka skončyŭ matematyčny fakultet BDU i jašče ŭ 1970-ja staŭ prahramistam. Maci ŭsio žyćcio pracavała dyśpietčaram u elektrasietkach.
A ja spačatku rychtavaŭsia pastupać na chimičny fakultet. Ale ŭ peŭny momant pieradumaŭ. Tak syjšlisia abstaviny, što maje pohlady kardynamalna źmianilisia. Była historyja nie ŭ našaj siamji, ale z našymi blizkimi, kali čałaviek trapiŭ u biadu, patrabavałasia dapamoha. I znajści kvalifikavanuju dapamohu akazałasia vielmi ciažka.
Nu i plus mnie padabajecca Dastajeŭski: «Złačynstva i pakarańnie». Paśla univiersiteta ja nie dumaŭ pracavać advakatam — pracavaŭ u banku. Ale vyrašyŭ, što advakackaja dziejnaść mnie blizkaja, bo chaciełasia abaraniać ludziej, adstojvać ich pravy i intaresy. U vyniku prapracavaŭ 17 hadoŭ u advakatury. Dziakuj maim kaleham, što akazali mnie taki davier i prysvoili hety status. Nu a ciapier, adpaviedna, praca advakatam skončanaja.
— Vašyja pieršyja časy pracy advakatam? Što było samym ciažkim?
— Usio było ciažkim, nieznajomym. Kali idzieš u prafiesiju, to pahladziš kino pra advakataŭ i dumaješ, što možna zajści ŭ kabiniet śledčaha, skazać niekalki fraz i čałavieka vyzvalajuć. U Biełarusi tak nie pracuje, tut treba šmat pracavać, kab damahčysia vyzvaleńnia čałavieka.
— Čaho baicca advakat?
— Zhubić licenziju, napeŭna.
— Atrymlivajecca, u vas sama strašnaje ŭžo zdaryłasia?
— Nie, ja nikoli nie bajaŭsia. U prafiesijnym płanie ja bajaŭsia spynicca i zahraznuć, pakrycca ćvillu. Byvaje, kali praca stanovicca rucinaj, źnikaje ruch napierad. Heta najstrašniejšaje dla mianie. A toje, što adbyłosia zaraz — dadatkovaja matyvacyja, kab ruchacca dalej. Ja navat udziačny, što tak adbyłosia. Heta mahčymaść vyjści z zony kamforta i źmianić svajo žyćcio. Śviet — jon ža ahromnisty.
— U Biełarusi śviet trochi zvužajecca.
— Ale ž śviet nie abmiažoŭvajecca Biełaruśsiu. Ścivami džobsami i andžalinami džoli nie naradžajucca, imi stanoviacca.
— Naradžajucca prezidentami, jak my viedajem.
— Nie, taksama stanoviacca.
— Što b vy pažadali ludziam, jakija hetym letam buduć pastupać na jurydyčnyja fakultety?
— Ja b skazaŭ: vučycca, vučycca i jašče raz vučycca. U maładoha čałavieka šmat pierśpiektyŭ, dzie jon moža realizavacca. Voś kab vam prapanavali žyć u piačory, u šałašy, na drevie ci ŭ technałahičnym domie? Adkažycie!
— Kaniečnie, u domie.
— Absalutna dakładna. Jość vybar. Ale čamu ludzi pry najaŭnaści vybaru vybirajuć zusim inšaje? Možna apraŭdvać siabie, što voś, kab tam žyć, treba šmat što zrabić… Kab čahości damahčysia, treba vyjści z zony kamfortu, prykłaści vysiłki. Toje ž i ŭ našaj moładzi. Navošta vučycca ŭ Biełarusi na jurfaku, kali možna vučycca ŭ Amierycy? Francyi? Kanadzie? Heta mahčyma. Tak, treba viedać movu, jość inšyja składanaści, ale heta realna. A kali za studenta vyrašajuć, kudy pastupać, mama z tatam, to jamu budzie biez roźnicy, dzie i jak vučycca. Jon nie budzie hareć žadańniem vučycca ŭ Harvardzie. U hetym samaja vialikaja prablema. Tamu i ŭzrovień niaščaścia biełarusaŭ vielmi vysoki.
