Ekshumacyja pareštkaŭ Źmitraka Biaduli ŭ Kazachstanie, fota Juryja Kamisarava, bellitmuseum.by
U Miensk z kazachskaha Ŭralsku pryvieźli pareštki piśmieńnika Źmitraka Biaduli. Jon pamior 3 listapada 1941 hoda ŭ evakuacyi i byŭ pachavany na haradzkich mohiłkach. Dzie i kali adbudziecca pierapachavańnie na radzimie, pakul nieviadoma, piša «Radyjo Svaboda».
Syn Źmitraka Biaduli Jafim Płaŭnik i staršynia Fondu Maryi Mahdaleny Radzivił i člen Kansultacyjnaha savieta pa pytańniach biełarusaŭ za miažoj pry MZS Biełarusi Alaksandr Sapieha
U ekshumacyi i dastaŭcy pareštkaŭ zadziejničali kala 40 čałaviek
Pareštki Źmitraka Biaduli dastavili z Kazachstanu ŭ Miensk pozna ŭviečary 26 lutaha. Staršynia Fondu Maryi Mahdaleny Radzivił Alaksandar Sapieha adrazu paviedamiŭ, što ŭ suviazi z dalikatnaściu pytańnia raskaža nia ŭsio. Jon pakazaŭ zdymki z pracedury ekshumacyi z uralskich mohiłak.
«Padmurak pomnika byŭ vykanany ŭ formie kryža, sam pomnik znachodziŭsia ŭ davoli drennym stanie. Ale była pastaŭlena zadača zachavać šyldy, litary z nadmahilla i pryvieźci ŭ Biełaruś, pieradać potym u filijał Muzeju historyi biełaruskaj litaratury — «Biełaruskuju chatku».
Padčas ekshumacyi pravasłaŭny śviatar adpraviŭ nabaženstva. Pareštki treba było źmiaścić u cynkavuju trunu, zdabyć jakuju było vialikaj prablemaj — ale takija patrabavańni avijakampanii. Kazachskija ŭłady išli nam nasustrač va ŭsim i dapamahali ŭ vyrašeńni ŭsich prablem. Usiaho ŭ pracedury ekshumacyi i dastaŭki prachu ŭ Biełaruś było zadziejničana kala 40 čałaviek», — raskazaŭ Alaksandar Sapieha.
Paśla ekshumacyi ŭ carkvie na mohiłkach praviali panichidu. Fota Juryja Kamisarava, bellitmuseum.by
«Pieravieźci prach baćki na radzimu ŭdałosia ź siomaj sproby»
Syn piśmieńnika Jaŭchim Płaŭnik uspaminaje, jak 78 hadoŭ tamu ŭ Kazachstanie chavaŭ baćku. Tady jamu było 8 hadoŭ, ale jon dobra pamiataje toje pachavańnie:
«Chavaŭ baćku ŭvieś biełaruski teatar imia Jakuba Kołasa, jaki tady byŭ na hastrolach ŭ Kazachstanie. Ja dobra pamiataju pastament, abciahnuty čyrvonaj tkaninaj, jak ja karaskaŭsia na toj pastament, kab raźvitacca z baćkam, pamiataju samo pachavańnie na mohiłkach… Było šeść sprobaŭ pieravieści prach baćki ŭ Biełaruś, ničoha nie atrymlivałasia, tolki ź siomaha razu nam udałosia heta zrabić», — z udziačnaściu kaža syn Źmitraka Biaduli Jaŭchim Płaŭnik.
«Pierapachavajuć Biadulu na terytoryi Miensku, u vielmi hodnym miescy»
Dyrektar Litaraturnaha muzeja Michaił Rybakoŭ, syn Źmitraka Biaduli Jaŭchim Płaŭnik, staršynia Fondu Maryi Mahdaleny Radzivił Alaksandar Sapieha, časovy pavierany ŭ spravach Biełarusi ŭ Švejcaryi Pavieł Macukievič
Alaksandar Sapieha padkreślivaje, što tut jość dva etapy — viartańnie i pierapachavańnie. Pieršy vykanany. Ciapier prapacoŭvajucca ŭsie varyjanty i scenary, vyznačajecca miesca pierapachavańnia. Ale pakul dakładnaje miesca i času nie nazvaŭ.
«Zapeŭnivaju, što pierapachavany Biadula budzie na terytoryi horadu Miensku, u vielmi hodnym miescy», — kaža spadar Sapieha.
Dyrektar Dziaržaŭnaha muzeju historyi biełaruskaj litaratury Michaił Rybakoŭ kaža, što choć viartańniem prachu zajmałasia hramadzkaść, entuzijasty, dziaržava taksama dałučajecca da hetaha.
«Viartać pamiać — sprava samoj hramadzkaści. Viaducca pieramovy i ź Mienharvykankamam, i ź Ministerstvam kultury. Uražańni, što dziaržava nie prymaje ŭdzieł, pamyłkovyja: takija surjoznyja spravy vyrašajucca razam, ale robiacca cicha», — dadaje Alaksandar Sapieha.
Dyrektar Litaraturnaha muzeju Michaił Rybakoŭ skazaŭ, što ciapier u ekspazycyi jość kala 80 ekspanataŭ, źviazanych sa Źmitrakom Biadulem, i muzej hatovy pryniać rečy i dakumenty, pryviezienyja z Uralsku.
