Cichan Čarniakievič raskazaŭ pra niaŭdały dośvied udziełu Sajuza piśmieńnikaŭ Barysa Piatroviča ŭ prajekcie, dzie ŭdzielničaŭ i Sajuz piśmieńnikaŭ Mikałaja Čarhinca.
U 1990-ja biełaruskaje hramadstva padzialiłasia. Tady hety padzieł mieŭ ekzistencyjny, palityčny sens. Havorka išła pra vyklučnyja rečy: jakuju supolnaść my ŭtvarajem? Na čym zasnavanyja jaje vartaści, adkul vynikaje jaje zdolnaść da budučyni? Jak jana arhanizuje ŭnutranuju i vonkavuju salidarnaść?
I dramatyzm raźmiežavańnia byŭ apraŭdany, vynikaŭ sa štodzionnaha dośviedu i imaviernaści stanoŭčaha vyniku. Mienskaja viasna, marš svabody, vybary-2001 davali adčuć kalektyŭnuju dziejazdolnaść.
Ciapier možna spračacca, ci heta było pravilna — raspalvać hety padzieł. Utvareńnie paralelnaha hramadstva potym pačali aceńvać i admoŭna. Kidkuju farmuloŭku prapanavaŭ Akudovič: kraina žyvie biez nas.
Pahadžaŭsia z hetym analizam i hruntoŭny Vital Silicki. Jon paraŭnoŭvaŭ Biełaruś z Ukrainaj i zaŭvažyŭ: kali ŭ Kijevie Ruch spryjaŭ kansalidacyi novaj palityčnaj elity vakoł nacyjanalnaha kansensusu, u Minsku BNF na čale z Paźniakom samazabojča braŭ udzieł u abvastreńni supiarečnaściaŭ.
A čas źmianiŭsia, jon źmianiajecca dalej. My, na žal, amal nie majem prystojnaha analizu hetych źmien. Znajści redkija prykłady možna, naprykład, u pieradačy Čałaha «Ekanomika na palcach». U adnym z apošnich vypuskaŭ havorka idzie pra toje, jak «płanavaja ekanomika z elemientami rynku» (farmuloŭka z ese Aleny Rakavaj) zrabiła ź biełarusaŭ uzornych adeptaŭ i rynku, i biznesu, i «pamiarkoŭnaj» dziaržavy.
Hetyja źmieny patrabujuć pilnaści, analizu i ŭdziełu. Što znoŭ i znoŭ praduchilajuć maralna sastarełyja paniaćci ab hramadstvie, palitycy i kultury. Voś i
Čarniakievič zaklikaje: niešta nie padabajecca — sychodźcie. Kab abhruntavać svoj vyvad, Čarniakievič cytuje Kafku, jaki aceńvaŭ pačutaje pa jakaści kavy. A ciapierašni čas patrabuje inšaha. Novych rašeńniaŭ, jakija śviadoma pracujuć sa zvyčnymi schiemami. Śviadomaj pracy z rečaisnaściu zamiž donkichockaha maralisckaha zmahańnia, jakoje množyć frustracyju i resentymient.
Kab raspracavać takija rašeńni, treba najpierš razabracca sa schiemami.
Vielmi daŭno fiłosaf Ryčard Rorci analizavaŭ biahučaje raźvićcio prahresiŭnaj dumki ŭ ZŠA. Jon, jak pryniata ŭ takich vypadkach biezravažna kazać, pradbačyŭ tady Trampa. Jahony vyvad byŭ taki:
levyja zašmat havorać pra kulturu — i maŭčać pra kapitalizm.
Staviać u centr uvahi styhmu, a nie hrošy. U vyniku jany vypuskajuć z-pad uvahi praŭdzivyja prablemy hramadstva.
Rorci ličyŭ siabie paśladoŭnikam amierykanskaj tradycyi prahmatyzmu. Jon zaklikaŭ adcuracca levaj schilnaści da havareńnia i rabić bolšy nacisk na praktyku, na dziejańnie. Jahony zaklik byŭ: rabicie palityku dziejańnia, a nie havareńnia.
Zychodziačy z ese Čarniakieviča, možna heta pierafarmulavać. Časam byvaje, što kiepskuju kavu varta i patryvać. Nie pić jaje zusim, paprasić čaju ci vady. Nie paddacca spakusie čarhovym razam samaśćvierdzicca, a šukać dyjałohu.
Biełaruskaja intelihiencyja tearetyčna mahła b zajmacca pradmietnym analizam, papularyzacyjaj jaho praktyčna značnych vyvadaŭ i refleksijaj ich (nie)prymianieńnia. Ale z 90-ch jana zahrazła ŭ rytaryčnych praktykavańniach pra kiepskuju kavu i biezadkaznym maralizatarstvie.
Z dopisu Čarniakieviča vyvad adzin: u hetym asiarodździ zastajecca šmat snabizmu.
Syšoŭšy praz kiepskuju kavu, šmat možna prapuścić. Čort jaho viedaje, ci jakasnyja napoi pili Ludvih Vithienštajn abo Vili Brant, Maksim Bahdanovič abo Michaś Stralcoŭ.
