Z 12 červienia pačynajecca pryjom zajaŭ u pieršyja biełaruskija kłasy Harodni. Z hetaj nahody namieśnik staršyni Haradzienskaj abłasnoj HA TBM Aleś Kroj, jaki šmat hadoŭ kuryruje papularyzacyju biełaruskaha navučańnia ŭ Harodni, źviartajecca da baćkoŭ.
— U hetym hodzie, upieršyniu ŭ XXI-m stahodździ dziaržavaj byŭ jurydyčna zarehistravany Nacyjanalny ŭniviersitet imia Niła Hileviča, dzie pradmiety buduć vykładacca najpierš pa-biełarusku. A ci dastatkova vučniaŭ na Haradzienšynie vučycca na rodnaj movie, kab praciahvać navučańnie pa-biełarusku ŭ hetaj VNU?
— Tolki ŭ Haradzienskaj vobłaści ŭ biełaruskich kłasach ruskamoŭnych škoł navučajecca kala tysiačy dziaciej, prynamsi paru hadoŭ nazad upraŭleńnie adukacyi davała takuju infarmacyju. Siońnia ŭžo tolki ŭ abłasnym centry — bolš 60 dziaciej. Dla 23 tysiač ludziej, jakija štodnia havorać doma pa-biełarusku i 120 tys haradziencaŭ, jakija pryznali biełaruskuju movu rodnaj (pierapis nasielnictva 2009 hoda), ličba nievialikaja, ale jana pastupova pavialičvajecca ŭ horadzie i dziakujučy našym papularyzataram ad TBM na školnych baćkoŭskich schodach. Na Haradzienščynie (u Haradzienskaj vobłaści) biełaruskuju movu rodnaj pryznaje bolšaja častka nasielnictva. Ale miechanizmy vyciaśnieńnia biełaruskaj movy, zakładzienyja napačatku 90-ch hadoŭ minułaha stahodździa pa iniercyi dziejničajuć i siońnia. Tym nie mienš, štohod na Haradzienščynie stvarajucca novyja biełaruskija kłasy. Amal paŭtara dziasiatka tysiač vučniaŭ vučacca ŭ biełaruskich škołach Haradzienskaj vobłaści, navat kali častka ź ich tolki farmalna ličycca biełaruskimi, vučniaŭ dla nacyjanalnaha biełaruskaha ŭniviersitetu pakul dastatkova šmat. A jašče jość piać inšych abłaściej Biełarusi!
Raniej praciahvać navučańnie na rodnaj movie ŭ dvaccać pieršym stahodździ ŭ Biełarusi nie było nijakaj mahčymaści, za vyklučeńniem niekalkich śpiecyjalnaściej fiłałahičnaha, histaryčnaha i žurnalisckaha profilu. I vy viedajecie čamu. Paśla šmatlikich hadoŭ ciažkaj pracy respublikanskaha TBM i adstojvańnia prava biełarusaŭ na lubuju adukacyju na rodnaj movie Tavarystva biełaruskaj movy damahłosia dziaržaŭnaj rehistracyi biełaruskaj VNU imia Niła Hileviča. Tamu, mahčyma, praz hod-dva, vypuskniki siarednich škoł zmohuć vučycca tam i atrymoŭvać adukacyju pa-biełarusku pa roznych sučasnych śpiecyjalnaściach. Vierahodna i dziaržaŭnyja VNU buduć vymušany praź niejki termin pašyrać navučańnie na rodnaj movie. Pavinna być kankurencyja VNU i siarod biełaruskamoŭnych.
— Vy, jak były nastaŭnik i siabra TBM, jaki kuryravaŭ papularyzacyju biełaruskaha navučańnia ŭ horadzie, adkažycie na prostaje pytańnie: U jakija škoły Harodni varta addavać vučyć dziaciej, kab jany dobra zasvoili ŭsiu školnuju prahramu pa-biełarusku i mahli ŭ nastupnyja hady lohka pastupić u Biełaruski Nacyjanalny ŭniviersitet imia Niła Hileviča?
— Viedajecie, napačatku 90-ch hadoŭ minułaha stahodździa kab adkazać na hetaje pytańnie varta było b padumać, bo kala 80% škoł Harodni byli biełaruskija. Siońnia, paśla nievykanańnia inicyjatarami refierendumu jaho vynikaŭ ab roŭnaści ruskaj i biełaruskaj movaŭ ja mahu pakul nazvać tolki 2 škoły ŭ Harodni, jakich my razam z baćkami damahlisia kala 8 hadoŭ nazad. Škoła №32 u Leninskim rajonie (Dzieviatoŭka) i škoła №34 u Kastryčnickim rajonie (Višniaviec). Tam jość biełaruskija kłasy, dobryja nastaŭniki, mietadyčnaja baza i spryjańnie administracyj hetych škoł da pavieličeńnia kolkaści biełaruskich kłasaŭ. Čaho nie chapaje? Rekłamy ŭ dziaržaŭnych ŚMI, na sajtach i telebačańni, jašče bolšaj aktyŭnaści administracyj navučalnych ustanoŭ i prostych nastaŭnikaŭ. Novy biełaruski kłas — heta novyja hadziny dla nastaŭnikaŭ škoł-adsiul i vyšejšy zarobak. U hetych škołach jość vykładčyki biełaruskaj movy, dziasiatki vučniaŭ jakich byli ŭdzielnikami i pieramožcami rajonnych, abłasnych i respublikanskich alimpijad. Dastatkova nazvać adnu takuju nastaŭnicu škoły №32 — Bušejka Zoju Alaksandraŭnu! A jość i šmat inšych!
Niezabyvajma taksama, što pakul my abrali elemienty finskaj adukacyjnaj sistemy, adnoj ź lepšych u śviecie, dzie elitarnych škoł faktyčna niama.
— Spadar Aleś, dajcie kali łaska kantakty hetych škoł i adździełaŭ adukacyi!— Kali łaska!SŠ№32 («Dzieviatoŭka», vuł.Limoža,11)Telefon sakratara škoły №32: 78-56-01
Zavuč pačatkovaj škoły №32: Pracoŭny teł.78-56-08 (Bahdanovič Valancina Ivanaŭna)
E-mail: [email protected]
Leninski adździeł adukacyi: 72-10-65
SŠ№34
(«Višniaviec», vuł. Indurskaja šaša, 14)
Telefon sakratara škoły №34: 33-20-98 (8033 668-33-43 mab.teł.)
E-mail: [email protected]
Zavuč pačatkovaj škoły №34: Karpuk Taćciana Michajłaŭna, p.t. 31-40-45.
Je-mail: [email protected]
Kastryčnicki adździeł adukacyi: 69-71-12, 69-71-10 (Adamovič Alena Vacłavaŭna),
69-71-17 (Ipatava Taćciana Anatoljeŭna)
Adździeł adukacyi Hrodzienskaha harvykankama: 72-04-02
Telefon načalnika adździeła adukacyi harvykankama: 72-05-58(Siemančyk Andrej Antonavič)
— Viadoma, što ŭ Harodni dziakujučy aktyŭnym baćkam i ahitacyjnaj pracy TBM pastupova raście kolkaść žadajučych vučycca pa-biełarusku ŭ sadkach i škołach. Što Vy chočacie naprykancy skazać baćkam, jakija nie hatovy zahlanuć u budučyniu na hadoŭ 10-15 napierad?
— Kali Vy sapraŭdy chočacie kab Vašyja dzietki praz 10-15 hadoŭ viedali naroŭni z ruskaj i biełaruskuju movu i zmahli lohka pastupić u Biełaruski nacyjanalny univiersitet, Vy majecie realnuju mahčymaść heta zrabić, napisaŭšy siońnia zajavu ŭ pieršy biełaruski kłas.
Daminavańnia niejkaj adnoj movy luboha susieda ŭžo nie budzie, a rodnuju movu budzie soramna nie viedać!
U Harodni taksama ŭ kožnym rajonie pracujuć sadki, dzie jość biełaruskija hrupy.
Leninski rajon: d/s №45 (2 biełaruskija hrupy, kala vuł. Horkaha, na vuł. Suchambajeva, 5, teł.43-72-28, Kušniruk Ludmiła Ivanaŭna — zahadčyca sadka). Zaraz farmujecca novaja adnaŭzrostavaja hrupa z 20 čałaviek, 6 čałaviek z sadka pajšli ŭ škołu. Druhaja biełaruskaja hrupa roznaŭzrostavaja farmujecca na 15 čałaviek.
Kastryčnicki rajon: d/s №65 (1-ja hrupa, vuł.Repina,7, teł.53-08-97, Preckajła Alena Siamionaŭna-zahadčyca sadka). Sfarmavana ŭ 2017h. hrupa z 22 čałaviek.
— Spadar Aleś, skažycie, a pobač SŠ№32 i SŠ№ 34 jość biełaruskija hrupy ŭ dziciačych sadkach?
— U traŭni hetaha hoda ŭ Haradzienski TBM źviarnulisia baćki, kab da leta nastupnaha (2019 hod) my dapamahli im stvaryć biełaruskuju hrupu ŭ rajonie SŠ№32. My źviarnulisia ŭ Leninski adździeł adukacyi daškolnaha vychavańnia (Rekieć Natalla Piatroŭna, teł. 72-10-65) kab daviedacca ŭ jakim sadku mikrarajona Dzieviatoŭka budzie najlepšaja mahčymaść adkryć novuju biełaruskuju hrupu. Ale, kali baćki nie buduć «spać u šapku» i buduć bolš aktyŭnymi, to i pytańnie z adkryćciom novaj hrupy budzie chutčej vyrašana ahulnymi namahańniami.
Treba brać prykład ad našych prodkaŭ, jakija byli bolš aktyŭnymi i pieršymi ŭ śviecie 400 hadoŭ nazad nadrukavali Bukvar na rodnaj movie, a Bibliju nadrukavali pieršymi va Ŭschodniaj Jeŭropie, pa hetych knihach vučylisia čytać i pisać šmat hadoŭ nie tolki dzieci.
U šmatlikich haradach Biełarusi, dzie baćki praciahvajuć prajaŭlać aktyŭnaść, ich dzieci ŭžo vučacca ŭ biełaruskich sadkach i kłasach. Darečy, siońnia maładyja baćki, addajučy dziaciej u biełaruskija kłasy, stali bačyć bolš akreślenuju budučyniu i dziakujučy zarehistravanamu Nacyjanalnamu ŭniviersitetu ŭ horadzie Miensku.
Tamu jašče raz ščyra zaprašajem: haradziency, pišam zajavy ŭ biełaruskija kłasy, zakančvajem škołu i pastupajem u Nacyjanalny ŭniviersitet imia Niła Hileviča.
Našy kantakty:
Telefony Haradzienskaj abłasnoj arhanizacyi TBM: 8029-943 -58-09 (škoły, Kroj Alaksandr), MTS-285-93-07 (škoły, Budnik Ivan), MTS -786-59-89 (sadki, Parfionienka Vitaŭt). Eł.pošta: [email protected]
