Siarhiej Kaśpiarovič uznačalvaje hałoŭnaje ŭpraŭleńnie prafiesijnaj adukacyi Ministerstva adukacyi.
Prafiesijnaja adukacyja — heta ŭsio, što datyčyć viedaŭ pa-za škołaj, viedaŭ, jakija źviazanyja z navučańniem budučaj prafiesii: prafiesijna-techničnaja, siarednie-śpiecyjalnaja adukacyja, vyšejšaja, pierapadrychtoŭka, pavyšeńnie kvalifikacyi dy inšaje.
Upraŭleńnie farmiruje dziaržaŭnuju palityku ŭ hetych kirunkach, kantraluje jakaść i raspracoŭvaje padychody da ŭdaskanaleńnia sistemy adukacyi, pačynajučy ad abjomaŭ padrychtoŭki da prafiesijnaha ŭładkavańnia studentaŭ i farmiravańnia vykładčyckaha składu.
Kaśpiarovič adkazaŭ na pytańni «Našaj Nivy» pra vyšejšuju adukacyju, a taksama anansavaŭ šerah istotnych źmienaŭ.
«NN»: Najpierš, nas cikavić, nad jakimi reformami viedamstva pracuje ciapier?
S. Kaśpiarovič: Z asnoŭnaha, napeŭna, heta ŭkaranieńnie sučasnych mietadaŭ adukacyi, ličbavych technałohij. Pytańni pavyšeńnia kvalifikacyi vykładčykaŭ, udaskanaleńnie sistemy pryjomu ŭ VNU. Słovam, pracujem nad aktualnym.
«NN»: Za apošnija hady našyja ŭniviersitety nahadavali tysiačy ekanamist-jurystaŭ i juryst-ekanamistaŭ, jakija nie viedajuć, kudy im z tym dypłomam prytknucca. Tendencyja zachavajecca?
S. Kaśpiarovič: U 1990-ja sapraŭdy byŭ taki bum: u techničnych univiersitetach adkryvalisia ekanamičnyja śpiecyjalnaści, u «kłasičnych» — jurydyčnyja.
Heta ŭsio rabiłasia advolna, pa adčuvańni — tady źmianiałasia struktura ekanomiki, patrebny byli takija ludzi. Ciapier ža u nas pracuje elektronnaja sistema «Zamova», kudy pracadaŭcy ŭnosiać prahnoznuju patrebu ŭ kadrach.
I siońnia realnaść takaja, što dadatkovaja patreba ŭ novych ekanamistach — niekalki dziasiatkaŭ čałaviek na hod!
Bolš nie treba, bo pracadaŭca moža brać ich nie tolki z univiersiteckaj łavy: na rynku bahata kadraŭ, jakija atrymali adukacyju raniej, isnuje pracoŭnaja mihracyja ź firmy ŭ firmu. A ŭ krainie pad 20 VNU, jakija ich rychtujuć. Treba heta? Napeŭna nie, heta nieefiektyŭna.
Tamu, pa-pieršaje, z hetaha hodu my skaračajem nabory va ŭsich niaprofilnych VNU. Heta nie zakranie rehijanalnyja ŭniviersitety, jakija rychtujuć śpiecyjalistaŭ kankretna dla svajho rehijonu. Ale ŭ stalicy stolki ekanamistaŭ i jurystaŭ nam nie treba. Heta budzie adbyvacca pastupova — sioleta biudžetny pryjom skaročany pa ekanamičnych i jurydyčnych śpiecyjalnaściach na 10%.
Taksama pryjomy skarociacca na šerah humanitarnych śpiecyjalnaściaŭ: žurnalistyka, historyka-fiłasofski błok, mižnarodnyja adnosiny. Pa technika-technałahičnych śpiecyjalnaściach skaračeńniaŭ nie budzie, pa IT navat dadajem nabor — rychtavali kala 6000 čałaviek, ciapier budzie jašče plus 300 niedzie.
Čamu skaračajem pryjom pa humanitarnych śpiecyjalnaściach? My hladzim u sistemu «Zamova» i nie bačym patreby. Kaniečnie, fiłołah — heta pieradusim nastaŭnik, historyk — nastaŭnik. Patrebny i historyki-navukoŭcy, kab zajmacca daśledavańni i ŭdzielničać u farmiravańni dziaržaŭnaj ideałohii i palityki.
Ale ich treba nie šmat, jany i nie vykryštalizoŭvajucca adrazu paśla ŭniviersiteta, na heta treba čas.
Žurnalistaŭ, jak tych ekanamistaŭ, taksama niekalki dziasiatkaŭ čałaviek na hod treba, adzin BDU heta prahłynie. Možna było b prosta zakryć paru fakultetaŭ, ale tady nie budzie asiarodku, dzie zmohuć «varycca» pierśpiektyŭnyja historyki, fiłosafy i žurnalisty.
Zrešty, ciapier treba rychtavać mižpradmietnikaŭ. Čysty humanitaryj, čysty technik, z majho hledzišča — heta pieražytak minuŭščyny.
Pamylajecca toj, chto ŭ dziacinstvie kaža «voś — heta humanitaryj, a hety — technar, treba ich skiravać, kab nie pakutavali». Heta ž niapravilna.
Siońnia i nastaŭniku biełaruskaj movy patrebny IT-kampietencyi, chacia jašče 5-10 hadoŭ tamu pra heta asabliva nie dumali. Ciapier my bačym zadaču farmiravać śpiecyjalistaŭ źmiašanych, na styku śpiecyjalnaściaŭ.
Naprykład, inžynier — jamu treba «soft skills»? Kaniečnie, jak ža jamu tady pracavać u sučasnaj kamandzie? A potym, kali jamu spatrebicca ŭmieńnie kiravać?
My hetyja zadačy bačym i ŭmacoŭvajem u prahramach. Tamu nie maje racyi toj, chto paprakaje nas sastarełymi płanami: maŭlaŭ, śpiecyjalnaści tyja ž. Heta nazvy tyja ž!
Źmiest mianiajecca — uvodziacca novyja dyscypliny, a sastarełyja vyvodziacca. Chacia nazva i taja ž samaja, śpiecyjalisty vychodziać inšyja.
«NN»: Časta hučyć padobnaja krytyka ad studentaŭ: «Pryjšoŭ dzied, pierakazaŭ nam stary padručnik, a potym užo my jamu hetaje tryźnieńnie pierakazvajem». Što rabić sa sastarełymi mietodykami?
S. Kaśpiarovič: Heta zadača rektaraŭ, dekanaŭ, zahadčykaŭ kafiedr — analizavać mietodyki vykładańnia, mianiać ich na sučasnyja, kali treba, aptymizoŭvać vučebny praces.
Tych, chto vykarystoŭvaje sastarełuju sistemu lekcyj i sieminaraŭ, varta pastupova zamianiać na pieradavych vykładčykaŭ, jakija vyrystoŭvajuć sučasnyja padychody: dziełavyja hulni, vyjaznyja zaniatki, dyjałohavyja formy i inšaje. Takich vykładčykaŭ, nasamreč, chapaje. Treba ich stymulavać i matyvavać, kab jany ciahnuli za saboj inšych.
Sučasny vykładčyk — heta nie retranślatar, jaki ŭziaŭ knižku i pieradaŭ tekst studentu. Jon — hienieratar viedaŭ, jon musić adkryvać niešta novaje, a potym i svaje viedy, i viedy, jakija hienierujucca pa śpiecyjalnaści kalehami i zamiežnymi daśledčykami, pieradavać studentam.
Znoŭ ža, sistema nie naradžajecca chutka, u zamiežnych fłahmanaŭ — stahodździ historyi. A našym univiersitetam kolki? Pry hetym my žyli i pracavali ŭ inšych umovach, my žyli ŭ Sajuzie. Šmat čaho z tych časoŭ jašče vykarystoŭvajecca, kali kazać pra mietodyki, ale čas idzie. I ciapier inicyjatyva sychodzić navat nie ad nas, a ad tych samych maładych vykładčykaŭ.
Uvohule, u nas jość atłas pierśpiektyŭnych prafiesij z ulikam tendencyj u suśvietnaj ekanomicy. Niešta tam moža padacca śmiešnym, ale faktyčna siońnia śpiecyjalistaŭ pa zapatrabavanych u budučyni prafiesijach nie rychtujuć nie tolki ŭ nas, ale i nidzie ŭ śviecie. Bo niama vykładčykaŭ, naprykład, pa śpiecyjalnaści «architektar žyvych budaŭničych sistem».
I nam treba hladzieć napierad, rychtavać takich vykładčykaŭ u siabie — chaj jany iduć u mahistraturu, aśpiranturu, zajmajucca navukovymi daśledavańniami pa temie, abmieńvajucca dośviedam z zamiežžam, i z časam ź ich vyrastuć madernovyja vykładčyki.
«NN»: A ci nie zdajecca vam metazhodnym razbaŭlać akademičnyja kadry va ŭniviersitetach prafiesijanałami z kankretnaj haliny? U jakaści vuzkaha prykłada pryviadu trojku lidaraŭ siarod internet-ŚMI: TUT.by, Anłajnier i «Naša Niva». Ale kolki čałaviek z hetych vydańniaŭ vykładajuć u Instytucie žurnalistyki? I tak amal va ŭsich śfierach.
S. Kaśpiarovič: Kali kazać pra fakultet žurnalistyki, to ŭ BDU pravodzicca surjoznaja acenka jaho raboty ahułam. I novaje kiraŭnictva atrymaje rekamiendacyi pryciahvać da raboty sapraŭdnych prafiesijanałaŭ i dziejsnych śpiecyjalistaŭ da vučebnaha pracesu.
Ale my nie chočam žorstka rehulavać padbor kadraŭ, tut treba, kab kiraŭnictva ŭniviersitetaŭ samo ŭsio razumieła.
I kali havorka pra razbaŭleńnie akademičnych kadraŭ praktykami, to heta nie toje kab metazhodna — heta patrebna! I my rehulujem hetyja pracesy, dajem adpaviednyja rekamiendacyi, kab praktyka-aryjentavanaja padrychtoŭka była i pahłyblałasia, kab pryciahvalisia ludzi z realnaha siektaru.
Ale nie kožnamu dadziena vykładać, zrazumiejcie. Čałaviek moža być bliskučym praktykam, abo navukoŭcam, ale ŭ aŭdytoryi jon nie zmoža pieradać svaje viedy. Tut zadača dekana — pahladzieć, ci moža jon vykładać, ci ŭmieje? Jość varyjanty, kali čałavieka možna navučyć, pavysić jaho kvalifikacyju, ale byvaje, što i nie.
Taksama my finansujem stažyroŭki vykładčykaŭ za miažoj, pačynajem pryciahvać zamiežnych śpiecyjalistaŭ z takich krain, jak Hiermanija, Rasija, Japonija, Kareja dy inšych.
Pakul što havorka idzie, pieradusim, pra techničnyja śpiecyjalnaści. Skažam, niama asablivaha sensu pryciahvać historyka z Brytanii, a voś zaprasić niemca ŭ techničny ŭniviersitet — heta karysna. I na takich zaniatkach abaviazkova prysutničaje i vykładčycki skład.
«NN»: Vy kazali pra skaračeńnie naboraŭ, ale ci nie pašyrycca z časam hetaja tendencyja na sami ŭniviersitety?
S. Kaśpiarovič: My pravodzim analiz takich ryzykaŭ, na siońnia kolkaść univiersitetaŭ — 51 — adpaviadaje aptymalnaj, ale źmianšajecca kolkaść kafiedr.
Nie vyklučana, što ź ciaham času asobnyja ŭniviersitety stanuć niemetazhodnymi i zakryjucca praz toje, što nie budzie abituryjentaŭ ci vykładčyckich kadraŭ.
Znoŭ ža, siarod taho 51 univiersiteta čatyry — Minsielhasprada, čatyry — miedycynskija i hetak dalej. Univiersalnych nie tak i šmat, kali adniać profilnyja.
Pakul vidavočnych pretendentaŭ na «vylet» ź liku VNU niama, ale ja dumaju, što ŭ vypadku zaniapadu ŭniviersitety pieraprafilujucca i buduć akazvać dadatkovyja adukacyjnyja pasłuhi.
Bo pryncyp budučyni nastupny — adukacyja cieraz usio žyćcio, lifelong learning. Siońnia nie treba piać vyšejšych adukacyj, chopić i adnoj.
A dalej — kali łaska: praz kursy, samaadukacyju, pierapadrychtoŭku mianiaj svaju prafiesijnuju trajektoryju. I niekatoryja ŭniviersitety, vidać, z ulikam imklivaha raźvićcia śvietu i technałohij, mohuć pieraŭtvarycca ŭ struktury pa pierapadrychtoŭcy i dadatkovaj adukacyi darosłych.
«NN»: Siońnia składvajecca situacyja, kali pry isnych prachadnych bałach va ŭniviersitet moža pastupić i žuk i žaba. Na niekatorych śpiecyjalnaściach konkurs adsutničaje ŭvohule. Ci nie ličycie vy, što takim čynam devalvujecca sam instytut vyšejšaj adukacyi?
S. Kaśpiarovič: Vy kažacie pra prestyž. Vyšejšaja adukacyja dla abranych u lubym vypadku, bo jość konkurs. Sapraŭdy, na asobnyja śpiecyjalnaści, u asobnych univiersitetach, u asobnyja hady konkurs moža adsutničać.
Ale prestyž — heta nie mahčymaść pastupić u VNU adnoj tolki intelektualnaj elicie.
Sprava ŭ tym, što abituryjenty abirajuć roznyja trajektoryi — voś ciapier kinulisia za IT. Ale našaja zadača taksama ŭ tym, kab raźvivalisia i śfiery, naprykład, źviazanyja i ź lasnoj, sielskaj haspadarkami, mašynabudavańniem… chacia tam, mahčyma, mienšyja zarobki. Nie ŭsia intelektualnaja elita choča iści tudy pracavać, jak zaachvočvać tady ludziej da pastupleńnia?
Ale i pamyłkova dumać, što 15 bałaŭ na CT — heta 15% ad zasvojenaha za 11 hod školnaha navučańnia, to bok — dvojka. U nas rejtynhavaja sistema, zadańni roznyja: jość vielmi ciažkija, alimpijadnaha ŭzroŭniu, jakija vykonvajuć adzinki i atrymlivajuć 100 bałaŭ, ale bolšaść zadańniaŭ takija, jakija vykonvajuć mnohija.
I potym pry vyličeńni ahulnaj sumy ałharytm padliku naličvaje čałavieku 20 bałaŭ, chacia jon vykanaŭ, umoŭna, pad pałovu testa. Tak pabudavanaja sistema ciapier i, mahčyma, jana sapraŭdy nie daje dakładnaj karciny viedaŭ, jakuju možna było b suadnieści z paśpiachovaściu ŭ škole.
I z 2019 hodu my płanujem pierajści na bolš zrazumiełuju sistemu, kali bał na CT — naprykład, 70 — budzie adpaviadać 7 bałam u škole.
Testavańnie budzie nie rejtynhavym, a pakazvać absalutny ŭzrovień — dolu vykananych zadańniaŭ. Adpaviedna, i prachadny bał pavysicca. Da skalki? Ja pakul nie mahu skazać, mo i da ŭsich 50.
Ale znoŭ ža — nie fakt, što čałaviek, jaki prajšoŭ paroh, pastupić. Moža, jon abiare takuju śpiecyjalnaść, dzie prajhraje kankurencyju?
«NN»: Z hetym zrazumieła. Ładna, kali b tyja vypadkovyja studenty z 15 bałami vylatali, kali ich vypadkovaść stanovicca vidavočnaj dla vykładčykaŭ. I havorka nie pra adzinkavych śpiecyjalistaŭ lasnoj haspadarki, a pra adnosna prestyžnyja śpiecyjalnaści płatnaj formy. Ale va ŭniviersitetach isnujuć niehałosnyja zabarony adličvać studentaŭ-płatnikaŭ, jakoje b dno jany nie prabivali ŭ čas vučoby.
S. Kaśpiarovič: Situacyi, jakija vy apisvajecie, sapraŭdy destruktyŭnyja. Ad imia Minadukacyi skažu, što my takich zahadaŭ — «ciahnuć za vušy dvoječnikaŭ» — nie dasyłajem. U nas jość praviły atestacyi: try dvojki — adličeńnie, kamisiju nie pierazdaŭ — adličeńnie.
Takija praktyki nieabchodna vykaraniać, prablemu treba vyrašać z kiraŭnictvam kožnaha asobna ŭziataha VNU. Pra vypadki zapluščvańnia vačej treba paviedamlać nam — patrebny sihnały ad studentaŭ, baćkoŭ.
Ale, pa ščyraści, siarod zvarotaŭ da nas zbolšaha narakańni na inšaje — što, maŭlaŭ, niespraviadliva adličyli.
Zrešty, spraviadlivaść tut ustanović rynak: chacieŭ čałaviek dypłom, niedzie davaŭ słabinu ŭniviersitet… to absalutna jasna, što budzie dalej — takoha vypusknika nie voźmuć na rabotu. I ja pierakanany, što treba adličvać i biudžetnikaŭ, i płatnikaŭ, kali jany nie ŭ stanie zasvoić prahramu.
«NN»: A jak być z zavyšanymi školnymi atestatami?
S. Kaśpiarovič: Kali kazać pa pastupleńnie, to tut rola atestata nie takaja značnaja — usiaho 1/4, jašče 3/4 — heta ŭsio ž CT. Ciapier da samoj škoły…
My prapracoŭvajem varyjant, kali nie ŭsie zmohuć atrymlivać atestat — takim daroha budzie va ŭstanovy praftechadukacyi, dzie jany zmohuć dašlifavać svaje ahulnyja viedy i atrymać śpiecyjalnaść, va ŭniviersitet adrazu jany pastupić nie zmohuć.
My taksama chočam, kab školniki nie pamylalisia z vybaram prafiesii — raspracoŭvajecca i budzie naładžanaja sistema prafiesijnaj aryjentacyi, kali ŭ čas vučoby školnik zmoža prymieryć na siabie peŭnyja prafiesii z darosłaha žyćcia.
«NN»: A kolki pavinien zarablać univiersitecki vykładčyk?
S. Kaśpiarovič: Jak minimum bolš, čym u siarednim pa halinie, dla jakoj jon rychtuje kadry. Dla niekatorych kirunkaŭ ciažka vyznačyć, naprykład, u matematycy. Ale, kali my kažam pra śpiecyjalista, jaki vykładaje prafiesijnyja dyscypliny, to tut aryjencir taki — zarobak pa halinie. Inačaj jon prosta sydzie, bo ekanomika adkrytaja.
Tut užo kožny rektar pracuje pa mahčymaści: jość hnutkija nadbaŭki, premii, dapłata za navukovuju dziejnaść, kuratarstva i hetak dalej. Ale, znoŭ ža, jak i ŭ inšych śfierach — raści zarobki mohuć tolki adpaviedna z ekanomikaj.
«NN»: Vy zhadali navukovyja publikacyi, navukovuju dziejnaść. Ale byvajuć situacyi, kali za navuku vydajuć antynavuku, dla stvareńnia bačnaści hetych samych navukovych pracesaŭ i atrymańnia nadbavak.
S. Kaśpiarovič: Tut užo nie zusim maja kampietencyja, my nie leziem u źmiastoŭny bok navuki, my čynoŭniki. Jość navukovaja supolnaść, jana i ŭtvaraje kantrolnaje sita. Pad navukovymi publikacyjami ja najpierš razumieju surjoznyja raboty, sa skopusaŭskim cytavańniem. [Skopus — refieratyŭnaja baza z mahčymaściu adsočvańnia navukovaj cytavanaści publikacyj — red].
«NN»: Vierniemsia trochi da studentaŭ. Tendecyi apošniaha času takija, što adčuvalny pracent vypusknikoŭ biełaruskich škoł pastupaje za miažu. Ładna, pry hetym, kab jany pastupali ŭ Łazanu ci Oksfard. Ale jany iduć u šarahovyja ŭniviersitety Polščy, Litvy i Rasii, jakija naŭrad ci jakasna adroźnivajucca ad našych. U čym vy bačycie pryčynu?
S. Kaśpiarovič: Pieršaje — heta niedastatkovy, napeŭna, prestyž ajčynnaj adukacyi ŭ masavaj śviadomaści.
Ale, darujcie, chiba heta vypuskniki rasijskich VNU stvaryli Wargaming i EPAM? Chiba vypuskniki polskich i litoŭskich univiersitetatŭ pracavali nad Vajbieram u biełaruskich ofisach?
Ja dumaju, što tut sprava ŭ adčuvańni, što «zamiežža nas uratuje».
Nie kankretna nas, a asobna ŭziataha čałavieka, jaki prymaje rašeńnie pajechać tudy ŭ aby-jaki ŭniviersitet nie dla taho, kab potym viarnucca i stać kankurentam tutejšamu vypuskniku — jany prosta ličać, što tam lepš uładkujucca, chočuć tam žyć. Heta ŭžo pytańnie nie sa śfiery adukacyi.
Taksama isnuje dumka, što biełaruskija dypłomy nie pryznajucca, ale heta tryźnieńnie. Biełaruś — siabra ŭsich mižnarodnych pracesaŭ ab pryznańni dypłomaŭ.
Kaniečnie, pry pryniaćci na kankretnuju pasadu asobny pracadaŭca ŭ jakoj Ispanii moža paličyć, što taki dypłom jamu nie pasuje.
Ale hetaksama jon moža paličyć pra dypłom luboj krainy, heta jaho prava.
Kali ž my kažam pra Litvu i Polšču, to jany sapraŭdy pravodziać hłybokuju rabotu pa pryciahnieńni našych abituryjentaŭ, u tym liku na biaspłatnuju formu adukacyi.
«NN»: A jak tam u nas sprava z realizacyja darožnaj karty Bałonskaha pracesa?
S. Kaśpiarovič: Ahułam darožnaja karta realizujecca. Termin byŭ dva hady, my dałučylisia da hetaj hrupy krain sorak vośmymi — paźniej za ŭsich, — u astatnich było kudy bolej času na realizacyju pryncypaŭ, pačynajučy z mabilnaści, akademičnych svabodaŭ i hetak dalej.
U mai, na Paryžskaj kanfierencyi ministraŭ adukacyi budzie pryniata acenka našych dziejańniaŭ.
Z kułuarnych kantaktaŭ možna mierkavać, što jana budzie stanoŭčaj. Niejki punkty nam sapraŭdy vykanać ciažka.
Naprykład, raźmierkavańnie: ciapier jano ŭ nas pa ŭsich biudžetnych śpiecyjalnaściach. Mahčyma, u pierśpiektyvie budzie tak, što abaviazkovym raźmierkavańnie zastaniecca zbolšaha dla nastaŭnikaŭ i miedykaŭ, prapracoŭvajecca taksama varyjant, kali raźmierkavańniem zmohuć skarystacca płatniki — tady im budzie nadadzieny status maładoha śpiecyjalista z usimi ilhotami. Ale treba sychodzić z patrebaŭ ekanomiki i dumać nie tolki nad biezumoŭnym vykanańniem pałažeńnia, ale i nad zachavańniem taho pazityŭnaha, što my majem.
Naprykład, ja liču, što fundamientalnyja elemienty adukacyi — heta plus.
Toj samy Lifelong education — kali my rychtujem vuzkaha śpiecyjalista, to jak jon dalej budzie navučacca? Ci zmoža lohka źmianić śfieru dziejnaści?
U nas tut takoje bačańnie, što fundamientalnaja adukacyja — heta nie minus.
«NN»: Časta hučać paproki, što ŭ niezaležnaj krainie sistema vyšejšaj adukacyi niedastatkova biełarusizavanaja. U pryvatnaści, historyk Aleh Trusaŭ zarehistravaŭ «Nacyjanalny ŭniviersitet imia N. Hileviča», kab pasprabavać źmianić situacyju. Hetaja ž tema niejak padymałasia i padčas sustrečy z Łukašenkam.
S. Kaśpiarovič: Adznaču, što ŭ nas asobnyja śpiecyjalnaści vykładajucca pa-biełarusku całkam.
Ale ŭniviersitet pieradusim paklikany padrychtavać čałavieka dla pracy. Voś na anhłamoŭnuju adukacyju popyt jość, pieradusim heta IT, i my pavialičvajem kolkaść hadzin vykładańnia pa-anhlijsku na asobnych śpiecyjalnaściach, i budziem pavialičvać i dalej, asabliva ŭ mahistratury i aśpirantury.
A što ź biełaruskamoŭnymi inžynierami, jany patrebny pracadaŭcam? Ź imi hatovyja pracavać? Tak, heta našaja nacyjanalnaja mova, jaje treba rašuča ŭvodzić u paŭsiadzionnaść, za hetym usio paciahniecca.
Ja nie dumaju, što nam patreby asobny ŭniviersitet, my i ŭ najaŭnym 51-m moža abučać hrupy pa-biełarusku.
«NN»: Zdajecca, toj ža Trusaŭ bačyć raźviazku ahučanaha vami pytańnia inačaj. Jon spraviadliva dumaje, što, kali z univiersitetaŭ buduć prychodzić biełaruskamoŭnyja śpiecyjalisty, to pracadaŭca budzie pracavać ź imi. Mova tut — heta elemient samapavahi, bo hałoŭnaje, kaniečnie, heta kampietencyi.
S. Kaśpiarovič: Taki padychod taksama maje prava na žyćcio.
Kaniečnie, kali buduć tolki takija śpiecyjalisty, to tolki ich i buduć brać. Možna pajści i takim šlacham, ale nam bačycca šlach bolej evalucyjny.
Mnie zdajeccca, treba pačynać jašče z sadka, u płanie farmiravańnia ŭ moładzi praktyki ŭžyvańnia movy, pryščeplivańnia razumieńnia, čamu heta važna.
Što kankretna my možam rabić? Kali budzie hrupa z 15-20 čałaviek školnikaŭ, abituryjentaŭ, jakija źbiarucca i zajaviać, što my chočam vučycca pa-biełarusku, pa luboj śpiecyjalnaści, to my pojdziem nasustrač i stvorym im hrupu. Nijakich prablem! Vučebny płan pierakładajecca na biełaruskuju movu — heta samaje prostaje. Vučebnyja prahramy zrobiać vykładčyki, my padbiarem takich, u jakim niama prablem z movaj. I hrupy buduć. Nie ŭ asobnym univiersitecie, a ŭ BDUIRy, naprykład, buduć, choć dzie. Chaj studenty vyrašajuć.
«NN»: Prykancy chaciełasia b zakranuć jašče takuju temu: ciapier idzie havorka pra stvareńnie IT-krainy, IT-ekanomiki. Ale jak možna budavać IT-krainu, kali bolšaść pracazdolnaha nasielnictva pracuje fizična i na sastarełych pradpryjemstvach, z sastarełymi kampietencyjami? Jak adukacyjnyja instytuty mohuć intehravać takich ludziej u sučasnaść?
S. Kaśpiarovič: Tema hetaja šyrokaja, davajcie adrazu vyviedziem za dužki prahramistaŭ — my ich rychtujem, zdajecca, niabłaha. Kaniečnie, nie tolki ŭ ramkach raźvićcia IT-krainy, ale i ŭ ramkach zdarovaha sensu treba pryščepvać IT-kampietencyi ŭsim śpiecyjalistam, pačynajučy z nastaŭnikaŭ.
Kažučy pra ŭžo zaniatych u ekanomicy ludziej, adznaču kursy pavyšeńnia kvalifikacyi i pierapadrychtoŭku.
Kali heta prosty rabočy, jaki adčuvaje, što jahony zdolnaściaŭ brakuje, ci nie moža znajści novuju rabotu, to ŭžo siońnia jon moža pieravučycca na bazie kaledžaŭ i PTV, dzie jamu, nibyta pryščepkami, uvodziacca sučasnyja kamietencyi. Kaniečnie, stać niejkim prajekciroŭščykam jon nie zmoža, ale žyćcio sabie sprościć, atrymaje viedy pra pryncypy raboty kampjutara, architekturu prahram.
Kali my kažam pra śpiecyjalistaŭ z vyšejšaj adukacyjaj, jakija ŭžo «sastareli» dla sučasnaha śvietu, to tut taksama jość proćma adukacyjnych prahram pavyšeńnia kvalifikacyi i pierapadrychtoŭki. Heta i prahramy na bazie ŭniviersitetaŭ, i pryvatnyja firmy. Raniej byli aktualnyja kursy cyrulnikaŭ i vizažystaŭ, ale ŭžo prahladajucca tendencyi adukacyi bolš vysokaj, tak skažam.
Tut treba mianiać myśleńnie ludziej. Bo ciapier jak? Čałavieku 35-40 hod i jon pačynaje dumać, što jamu ŭžo ničoha nie treba mianiać, što jon i tak dapracuje da piensii.
A za miažoj zapatrabavanyja fakultety treciaha ŭzrostu, kudy ludzi spakojna prychodziać i zasvojvajuć novyja śpiecyjalnaści. Navat nie abaviazkova z dypłomami.
I my taksama hatovyja da takoha, u nas jość kadry i baza. Treba ludziej tudy nakiravać, kab jany razumieli, što heta važna. A jany, bačyš, nie iduć, navat pry nizkich zarobkach u asobnych śfierach. Što tady treba? Kab pracadaŭca ich prymušaŭ? Hetym pavinna zajmacca nie sistema adukacyi, pavinny pracavać inšyja matyvatary.
Zrešty, siońnia i ŭ internecie tysiačy kursaŭ, biaspłatnych, adznaču. Słuchaj choć lekcyi Oksfarda — chto nie daje?
Niechta kaža, što heta naš mientalitet. Ale ja niazhodny, bo hramadstva mianiajecca. Tyja matyvatary, jaki ruchali ludziej, taksama mianiajucca. U savieckim časie była ŭraŭniłaŭka — kudy čałavieku nie idzi, paŭsiul budzie prykładna adnoje i toje ž.
Ciapier ža masa mahčymaściaŭ dla karjernaha rostu, dla pierachodu sa śfieru ŭ śfieru.
Upeŭnieny, z časam hetaje razumieńnie, što treba biaskonca samaŭdaskanalvacca, ukaranicca i ŭ našym hramadstvie. Ja baču ŭ hetym zadaču sacyjalna-humanitarnych dyscyplin — zapuścić hety ruchavik matyvacyi na ŭsio žyćcio.
Chaj hramadstvu ŭ hetym dapamohuć i ŚMI, bo zadača ministerstva ŭsio ž — heta zadavolvać takija patreby, a nie stvarać.
