U Hrodnie ŭ knižnaj sieryi «Haradzienskaja Biblijateka» pabačyła śviet kniha daśledčyka Alaksandra Radziuka «Pad skipietram Rasiejskaj impieryi: represiŭnaja palityka caryzmu na ziemlach Biełarusi ŭ kancy 18 — pieršaj pałovie 19 st.»
Aŭtar prasačyŭ evalucyju represiŭnaj palityki, jakuju viała rasijskaja ŭłada suprać žycharoŭ Biełarusi i Litvy, vyznačyŭ admietnaści hetaj palityki, a taksama jaje nastupstvy.
Represii adyhryvali istotnuju rolu ŭ sistemie mierapryjemstvaŭ dziaržaŭnaha charaktaru, jakija ŭžyvała Rasija ŭ dačynieńni da biełaruska-litoŭskaha rehijonu ŭ kancy XVIII-pieršaj pałovie XIX st. Pačynajučy z samych svaich pieršych rasparadžeńniaŭ pa akupacyi biełaruskich ziemlaŭ Rasiejskaj impieryjaj, novyja ŭłady dali zrazumieć, što lubyja prajavy niezadavolenaści ci niepadparadkavańnia buduć žorstka pakaranyja. I ŭ dalejšym, na praciahu ŭsiaho XIX st. represiŭny składnik źjaŭlaŭsia važnym elemientam impierskaj palityki. Pry hetym, carskija ŭłady aktyŭna karystalisia mietadami i srodkami, jakija pry inšych abstavinach imi nie ŭžyvalisia. Analiz źmiestu, mietadaŭ i metaŭ sankt-pieciarburhskaha dvara vyjaŭlaje peŭnyja anałohii z toj palitykaj, jakuju pravodzili bujnyja dziaržavy-mietrapolii ŭ dačynieńni da svaich kałonij. Adpaviednym było i staŭleńnie impierskich uładaŭ da miascovaha, biełaruskaha i litoŭskaha, nasielnictva jak da «tuziemcaŭ».
Asnoŭnaj metaj represij było zadušeńnie nacyjanalna-vyzvalenčaha ruchu i pakarańnie datyčnych da jaho asob dziela niedapuščeńnia paŭtareńnia padobnych uzdymaŭ. Represiŭny składnik rasijskaj palityki na peŭny čas stanovicca vyznačalnym u našym rehijonie. Mienavita ź jaho dapamohaj impierskija ŭłady imknulisia ažyćciavić karennyja pieraŭtvareńni, nakiravanyja na ni vielavańnie ŭsich admietnaściej kraju i kančatkovuju jaho intehracyju ŭ skład tak zvanaha «ruskaha śvietu».
Niahledziačy na sotni vydadzienych ukazaŭ, vykarystańnie šmattysiačnaha vajskovaha i cyvilnaha aparataŭ kiravańnia, vielizarnyja hrašovyja vydatki i stvareńnie ideałahičnaha padmurka svajoj dziejnaści, rasiejskim uładam tak i nie ŭdałosia da kanca papiaredzić abo spynić naradžeńnie i raźvićcio biełaruskaha nacyjanalnaha ruchu. Zatoje byli skalečany tysiačy losaŭ, padvierhłasia rabunku ci rujnavańniu kulturnaja spadčyna biełaruskich ziemlaŭ, hvałtoŭna źmieniena sacyjalna-palityčnaja i relihijnaja situacyja ŭ rehijonie. Advarotnym bokam carskich represij stała farmavańnie areołu pakutnika, jaki, zmahajučysia za svabodu ajčyny, achviaruje svajoj majomaściu, svabodaj i navat žyćciom.
Kniha budzie cikavaja ŭsim, chto cikavicca historyjaj Biełarusi. U Miensku knihu možna nabyć u «Akademknizie», a taksama na knižnym kirmašy «Śviet knih» u Arena-sici.
***
Alaksandr Radziuk — historyk, kandydat histaryčnych navuk, z 2008 h. supracoŭnik Hrodzienskaha dziaržaŭnaha ahrarnaha ŭniviersiteta. U śfieru jaho navukovych intaresaŭ uvachodzić vyvučeńnie nacyjanalna-vyzvalenčaha ruchu ŭ Biełarusi ŭ XIX st., represiŭnaj palityki caryzmu ŭ paznačany pieryjad.
