Niadaŭna polskija ŭłady abviaścili pra reformu školnaj adukacyi.
Ciapier polskija dzieci iduć u škołu u 6—7 hadoŭ pa vybary baćkoŭ.
Najbližejšaja da miesca žycharstva dziciaci škoła abaviazana pryniać dzicia pa zajavie baćkoŭ, ale, kali jość žadańnie, to dzicia moža vučycca i ŭ inšaj škole.
Pieršyja 3 hady dzieci zajmajucca z adnym nastaŭnikam pa ŭsich pradmietach, akramia zamiežnaj movy, muzyki, infarmatyki, fizkultury i niekatorych inšych pradmietaŭ.
Anhlijskaja jak zamiežnaja abaviazkovaja dla vyvučeńnia, da jaje mohuć dadavacca inšyja — niamieckaja, rasiejskaja, kitajskaja, francuzskaja i t. d. Pieršy etap navučańnia — pačatkovaja škoła — zajmaŭ 6 hod.
U Polščy dzieci abaviazanyja vučycca da 18 hod. Paśla pačatkovaj škoły dzieci pa vynikach ekzamienaŭ + pa vynikach pa asobnych pradmietach iduć u licei, dzie adbyvajecca śpiecyjalizacyja pa kirunkach. Chto nie moža abo nie choča iści ŭ licej, maje alternatyvu — technikum.
Va ŭsich škołach krainy kolkaść hadzin pa roznych pradmietach adnolkavaja. Vyrašaje heta Ministerstva adukacyi. Ale jość jašče dyrektarskija hadziny. Heta značyć, što dyrektar vyrašaje, na jaki pradmiet dać dadatkovyja hadziny. Zaćviardžaje heta piednarada i rada baćkoŭ.
Ciapierašniaja reforma pakidaje ŭsie hetyja opcyi, ale praduhledžvaje admovu ad naboru ŭ himnazii, padaŭžaje navučańnie ŭ bazavaj škole da 8 hadoŭ i padaŭžaje navučeńnie ŭ licejach da 4 hod.
Što datyčycca kolkaści hadzin, adviedzienych na vyvučeńnie tych ci inšych pradmietaŭ, to, naprykład, matematycy i fizkultury na praciahu 4—8 kłasaŭ addajecca pa 4 hadziny na tydzień, infarmatycy — pa 1 hadzinie na tydzień, fiziku buduć vyvučać pa 2 hadziny na tydzień u 7 i 8 kłasie, pieršuju zamiežnuju movu — pa 3 hadziny na tydzień da 8 kłasa, prytym što z 7-ha kłasa moža dadacca pa 2 hadziny na vyvučeńnie druhoj zamiežnaj movy i h.d.
Prapanavanaja ŭradam reforma vyklikała ŭ Polščy niezadavolenaść mnohich baćkoŭ i šmattysiačnyja pratesty nastaŭnikaŭ.
Što ž naściarožvaje polskuju hramadskaść u prapanavanych uradam źmienach u adukacyi? Dapamahčy razabracca ŭ hetym «Naša Niva» paprasiła biełarusaŭ, jakija žyvuć u Polščy. Alina Vaŭraniuk, nastaŭnica biełaruskaj movy ŭ škole №4 Biełastoku i aŭtarka padručnika pa biełaruskaj movie dla pačatkoŭcaŭ, svajo rezka admoŭnaje staŭleńnie da reformy tłumačyć tak: «Hałoŭnaje, hetuju reformu robiać i ŭvodziać zanadta chutka.
Jana nie pradumanaja, jaje robiać biez kansultacyi sa śpiecyjalistami, prafiesijanałami, praktyčna biez papiaredniaj padrychtoŭki. Ludzi, adkaznyja za stvareńnie bazavaj prahramy (podstawa programowa), rabili jaje chutka, nie paśpieŭšy abdumacca, nie ŭsie ź ich kampietentnyja dla takoj pracy. Pakul sutnaść reformy — viartańnie da raniejšaha: bazavaja vaśmihodka i siarednija čatyrochhadovyja škoły. Mnie asabista heta nie padabajecca. Tak padrychtavanaja reforma ničoha nie palepšyć, ja ŭpeŭniena. Šmat nastaŭnikaŭ stracić pracu. Małyja dzieci buduć razam ź vialikimi vučycca da viečara ŭ pierapoŭnienych škołach. Na maju rabotu jana, dumaju, nie paŭpłyvaje. Chacia nie viedaju jašče, ci budzie ŭ našaj škole ŭ vieraśni siomy kłas, a praz hod i vośmy. Niama pakul rašeńniaŭ. Nie viedaju, kolki ŭrokaŭ biełaruskaj movy budzie ŭ kožnym z kłasaŭ. Chutka, niepradumana, aby-jak, kab tolki pa-inšamu. Ja suprać takich źmien».
Što datyčna taho, jak źmienicca vykładańnie biełaruskaj movy, jak movy nacyjanalnaj mienšaści, to kankretyki pakul niama, havoryć spn. Alina: «Da hetaj pary było tak: u pačatkovaj škole, to bok u 1—6 kłasach, jana vykładałasia pa 3 hadziny na tydzień u kožnym kłasie, a ŭ 5 kłasie — čatyry hadziny. U 6 kłasie dadatkova minimum 30 hadzin na navučalny hod advodziłasia na «Historyju i kulturu Biełarusi». U himnazii, u kłasach 1—3-ch było pa 3 hadziny na tydzień biełaruskaj movy, u 2-m kłasie — 4 hadziny, i toje ž samaje ŭ licei pa 3 hadziny, a ŭ 2 kłasie — 4 hadziny. Jak budzie ź vieraśnia, pakul nieviadoma, jašče nie vyrašana. Čakajem infarmacyju».
Biełaruskaja piśmieńnica Śviatłana Kurs žyvie ŭ Varšavie. Jak maci školnika, jana dobra raźbirajecca ŭ niuansach siaredniaj adukacyi i taksama stavicca da reformy z naściarohaj: «Polskaja adukacyja ŭ cełym hruntoŭnaja, zasnavanaja na kłasičnych padstavach — vyvučajucca historyja cyvilizacyj, relihij, mifałohija narodaŭ śvietu, hieahrafija palityčnaja i ekanamičnaja, hramadskija navuki, roznyja vidy mastactvaŭ — teatr, muzyka, vyjaŭlenčyja, abstraktnyja mastactvy. Uzrovień navučańnia dakładnych i pryrodaznaŭčych navuk vysoki. Jak i abstalavanaść škoł. Ź minusaŭ nazavu zavialikuju abaronienaść nastaŭnika praz h.zv. «Kartu nastaŭnika». Niaŭdałaha piedahoha byvaje ciažka adsunuć ad spravy. Zatoje nastaŭnikaŭ nie vykarystoŭvajuć śvietapohladna. Nijakaj indaktrynacyi, nichto ich nie zmušaje lehitymizavać psieŭdavybary i pramyvać vučnioŭskija hałovy. U najlepšych varšaŭskich škołach vučać ludzi, jakija pavodle padrychtoŭki i maštabu asoby całkam nadajucca na prafiesaraŭ univiersitetaŭ.
Reforma vyklikała maju naściarohu, ja jaje nie ŭchvalaju z nastupnych pryčyn: 1. Himnaziju płanujuć złučyć z pačatkovaj škołaj. Heta aznačaje, što karapuzy-šaścihodki i junactva da 13—14 hadoŭ buduć u adnoj prastory. Heta adkryvaje darohu patałahizacyi adnych i infantylizacyi druhich. 2. Reformy takoha kštałtu nie robiacca za hod. Minimum piać hod pierachodnaha pieryjadu nieabchodnyja — arhanizacyjnyja pytańni, padručniki, nastaŭnickija losy, sami razumiejecie. 3. Biadniejšyja adzinki miascovaha samakiravańnia, jakija ledź utrymlivajuć škoły, ciapier paniasuć vializnyja straty, jakaść adukacyi ŭpadzie, źjavicca šmat biespracoŭnych. 4. U himnazijach dzieci ŭžo mieli śpiecyjalizacyju, było vidno, kaho da čaho ciahnie, im dzialili kłasy i kirunki pavodle «predyspazycyi». Što ciapier? 5. Reforma kiepskaja dla zdolnych vučniaŭ z kiepskich rajonaŭ: raniej jany mahli zmycca ŭ dobruju himnaziju i atrymać inšy žyćciovy bekhraŭnd i start. Ciapier — nie. Taksama i tyja, kaho ŭ rodnaj škole ckavali i mučyli. Moj syn praskočyŭ praz reformu — jon užo ŭ licei. Adnak mnie škada inšych baćkoŭ: tych, čyje dzieci trapili ŭ niepadrychtavany vir reform».
Bolš pamiarkoŭna da mierkavanych źmien stavicca biełaruska Natalla Rusieckaja, jakaja vykładaje litaraturaznaŭstva ŭ Lublinskim univiersitecie i źjaŭlajecca maci dvuch školnikaŭ: «Ahułam ja «za» reformy, ale pahladzim, jak jany buduć pravodzicca. Maje dzieci iduć jašče staroj sistemaj, jakaja šmat u čym mnie nie padabałasia: za 12 hadoŭ dzieci mianiajuć 4 škoły, hublajuć čas na adaptacyju i pišuć zašmat testaŭ. 3 hady lišnija štany pracirajuć. Ale prablema školnaj adukacyi (nie tolki ŭ Polščy) značna hłybiejšyja, čym zakranaje aktualnaja reforma».
