«Heta samaja vialikaja knižnaja vystava ŭ śviecie», — zapeŭnivaje mianie žychar Hioteborha, jaki pracuje vałancioram na stendzie, pryśviečanym biełaruskaj litaratury. «Toje samaje mnie kazali ŭ Frankfurcie», — ździŭlajusia ja.
«Frankfurt na pieršym miescy pa kolkaści ŭdzielnikaŭ. Hioteborh — pa naviednikach. Bo ŭ Frankfurcie hulcy industryi sustrakajucca adno z adnym, zaklučajuć licenzijnyja damovy, pradajuć i pierapradajuć pravy. A tut piśmieńnikaŭ pakazvajuć šyrokaj publicy», — tłumačyć moj surazmoŭca.
Ja lezu ŭ Vikipiedyju. Taja ŭdakładniaje: najbujniejšaja ŭ śviecie knižnaja vystava prachodzić u Kalkucie.
Što nie pieraškadžaje Hioteborhu i Frankfurtu śćviardžać na svaich staronkach, što samyja krutyja — jany. Internet — heta miesca dzie možna znajści lubyja adkazy na lubyja pytańni.
Tak ci inakš, ja — ekspanat. Udzień mianie pakazvajuć publicy. Publika hladzić na mianie piać chvilin i rušyć dalej. Vakoł šmat inšych ekspanataŭ. Nobieleŭskija łaŭreaty. Hierta Miuler. Plamieńnik Če Hievary, jaki vystupaje prosta pierada mnoj. Nas pradstaŭlajuć. Ja chaču zrabić z Marcinam Hievaram sełfač, ale saromiejusia. Heta niejak niesurjozna. Nie pa-piśmieńnicku.
Karaciej, ekspanataŭ tut cełaja vystava. Ja sprabuju kazać sa sceny niešta cikavaje. Moj pieršy vychad da šviedskich čytačoŭ pryśviečany daśledavańniu pra Marka Šahała, jakoje nieŭzabavie vyjdzie ŭ Rasii. Publika čuje proźvišča Šahał, publika zapavolvajecca i słuchaje moj vystup niekalki siekund. I młosny ruch śpin uznaŭlajecca.
«Ty zaŭvažyŭ, što paśla troch hadzin, praviedzienych tut, prychodzić dziŭnavataja stoma? — pytajecca moj surazmoŭca. — Heta praz adsutnaść kisłarodu. U hetym pamiaškańni dychaje 70 tysiač čałaviek. Jakaja b ni była vientylacyja — jaje paprostu nie chapaje. Zaŭvaž, najbolš daśviedčanyja apranutyja ŭ cišotki. Tut nie ciopła, ale dušna. Navat kali prosta siadziš na miescy — makreješ».
U pieršy ž dzień ja sprabuju ŭklučyć aciapleńnie ŭ numary. Rele na ściency jość, ale nijakaj ciepłyni jano nie dadaje.
Hioteborh ciaplejšy za Minsk, chaj sabie Minsk na 1000 km paŭdnioviej. Ranicaj nastupnaha dnia ja žalusia na recepcyi, što ŭ pakoi było chaładnavata.
«Ja vas razumieju, jašče nie mocna schaładnieła, u nas u krainie taksama nie ŭklučyli aciapleńnie», — kažu recepcyjanistcy.
Taja zakłapočana paznačaje niešta ŭ błaknocie. Chutka mnie prynosiać uračystyja prabačeńni. Kažuć, što ŭ numary napraŭdu hluknuŭ klimat-kantrol. I što jany vielmi ŭ hetym vinavatyja. I, kab vybačycca, mianie sielać u luks z panaramnymi voknami na abiedźviuch ścienkach. Tut ciopła i pryhoža. Vada i hory. Kab jašče našaje ŽKCH vybačyłasia dy pasialiła ŭ luks usiu krainu! Za toje, što ŭ ich u hałovach hluknuŭ klimat-kantrol!
U Šviecyi ŭsiudy sustrakaješsia z novym trendam: full self service.
Heta terminalnaja stadyja vyklučeńnia čałavieka z handlovych znosin. Kali na čekinie ŭ aeraporcie ja razumieju, što stojka avijakampanii pracuje tolki na pryjom valiz, a pasažyry biez valiz musiać atrymlivać miescy samastojna, na terminałach, ja nie ździŭlajusia, bo takoje ŭžo bačyŭ. Ale kali ŭ hateli pry zasialeńni mianie viaduć da kampjutarnaha zasialalnika, dzie ja mušu sam uvieści proźvišča, uziać kartku-kluč i aktyvizavać jaje dla dostupu ŭ svoj pakoj, heta biantežyć. Chutka ludzi buduć tolki spažyŭcami, absłuha źniknie jak kłas.
Kramnikaŭ niama ŭ šmat jakich bucikach, kudy ja zachodžu, kab daviedacca darohu. Pytacca niama ŭ kaho, handlovyja zały pustyja.
U kandycyjanavanych pamiaškańniach, dzie vystaŭlenyja šaliki pa 200 jeŭra, treba samastojna abirać dy prymiarać vopratku, a potym raźličvacca na płaciežnym terminale. Chutka hetyja ludzi vynajduć self-arresting police, ja tak dumaju.
Hipiermarkiet u miascovaj Čyžoŭcy, — rajonie Majorna, kudy ja traplaju na svaim varjackim piešym špacyry da miesca ŭlivańnia raki Hiota ŭ Paŭnočnaje mora, usio ž maje kramnika: za kasaj pracuje žyvy čałaviek. Adrazu bačna, što Čyžoŭka! Ale kali ja dastaju z kišeniaŭ maniety — kasir ukazvaje na ščylinu ŭ pryłaŭku: ich treba kidać tudy, kab jon nie abciažarvaŭ sabie pieralikam! Dobra było b dla nas paśla denaminacyi!
Uviečary paśla vystupu na asnoŭnaj scenie mianie zaprašajuć na recepcyju ŭ meryju, i ja ŭpieršyniu ŭ žyćci baču stand up buffet z vustrycami, ikroj i biełaj sparžaj. Zvyčajna tam, dzie jość vustrycy, jość kresły dy śviečki. Tut ža usio prosta.
U čarzie pierada mnoj staić luteranski archibiskup Šviecyi, žančyna. Pra pratestanckaha biskupa Šviecyi, jakaja nie tolki žančyna, ale i adkrytaja leśbijanka, mnie raspaviaduć paźniej.
Ale ŭsie hetyja dzivosy, kaniečnie, mienš dziŭnyja za oyster buffet. Vustrycy nastolki śviežyja dy chałodnyja, što šypiać u rocie, by šampanskaje.
«U «Voziery Radaści» mianie bolš za ŭsio ździviła nieadpaviednaść mocy mietafary vietru i čałaviečaj słabaści hieroja, jakoha z hetym vietram uvieś čas prynosić, — kaža šviedskaja čytačka ramana. — Ale ŭ hetaj nieadpaviednaści jakraz i jość vialiki aptymizm, bo ty ŭśviedamlaješ, što hety hieroj abaviazkova vierniecca ŭ los Jasi, što jon nie vyčarpany, jon jašče zrobicca ŭciamnym dy mocnym. Bo jaho stychija — viecier! I heta daje nadzieju». Ja kruču hałavoj, i ŭ mianie adjazdžaje dach. Moj tvor čytajuć u Šviecyi! Dy voś tak pilna čytajuć, prydbaŭšy ruski aryhinał!
Bakał ryślinhu — ardynarnaha vinca, što kaštuje 1,5 jeŭra za litrovy pakiet u Niamieččynie, u bary hatela acenieny ŭ 10 jeŭra. Dziesiać, Karł! A viski taryfikujecca pa 10 hramaŭ. Kali ty zamoviŭ sotku, padumaŭšy, što ŭ mieniu była ŭkazanaja cana za 50 hramaŭ, — zapłaciš za svoj viski jak za noč u Barsiełonie. Pry hetym samaje kaštoŭnaje tut nie kaštuje ničoha. Naprykład, usiudy, u luboj taviernie, na stojcy — žbany ź biaspłatnaj vadoj. Ci vialikaja kava-mašyna ŭ łobi hatela. Jaje možna juzać i ŭdzień, i ŭnočy. Spačatku pranikaješsia ŭdziačnaściu, potym zhadvaješ pra ryślinh i viski. I razumieješ, što šviedski sacyjalizm — dadatak da pieraacenienych pasłuh zvyčajnaha kapitalizmu.
Ja pišu hetyja radki, hledziačy na vielizarny bieły karabiel pamieram ź dzieviacipaviarchovik, što pavolna, by kit, ciahniecca z akna ŭ pravym kucie majho hatelnaha numara ŭ levy. Ź minułaha — u budučyniu. Skončyŭšy tekst, ja nadzienu płašč, spuščusia na płošču, jakuju baču prosta pierad saboj, zamoŭlu tam vialiki kapučyna i budu bavić svoj apošni zachad u Hioteborhu za ŭlubionym zaniatkam — nazirańniem za ščaślivymi ludźmi.
Ale ja kiruju i hety tekst — niby toj karabiel — ź biahučaha momantu ŭ budučyniu. I kali jon vyjdzie ŭ aŭtorak, ja ŭžo viarnusia na niekalki dzion u rodny Minsk, kab sustrecca z čytačami na vialikaj prezientacyi «Voziera Radaści».
Tam usio i sydziecca: minułaje i budučynia, hieroi i aŭtar, čytačy i ekspanat. Pabačymsia hetym viečaram na Radzimie!
