— Cełuju hadzinu naša nastaŭnica detalova tłumačyła, kolki kletačak našym druhakłaśnikam treba adstupać u sšytkach pa matematycy: adna kletačka ad vierchu staronki, dziesiać i šeść — ad kraju, dźvie pamiž zadańniami, čatyry pamiž rabotami… Pryčym paŭkletački nie ŭličvajucca! Bolšaść baćkoŭ navat z razdrukavanych uzoram ź ciažkaściu zrazumieli, dzie i kolki adstupać. Ale nastaŭnica skazała, što pry pastupleńni školnikaŭ, da prykładu, u himnaziju, kletački mohuć adyhrać vielmi važnuju rolu, — kaža kp.by mama druhakłaśnika Iryna. — Jak nam patłumačyli, kali pry pastupleńni niekalki vučniaŭ nabiaruć adnolkavuju kolkaść bałaŭ, voźmuć taho, chto adstupiŭ patrebnuju kolkaść kletak. Paradoks u tym, što ŭ roznych škołach baćkam raspaviali pra roznuju kolkaść kletak! Jak nie paciarpieć z-za hetych kletačak?
Pa kamientar kp.by źviarnułasia da načalnika arhanizacyjna-analityčnaha ŭpraŭleńnia Nacyjanalnaha instytuta adukacyi Lilii Kuźniacovaj:
— Sapraŭdy, Ministerstva adukacyi aryjentuje piedahohaŭ na «Mietadyčnyja rekamiendacyi pa farmiravańni vusnaj i piśmovaj movy». Ci patrebny taki dakumient? Liču, što patrebny. Sistema patrabavańniaŭ da afarmleńnia piśmovych rabot vučniaŭ, biezumoŭna, pavinna być. Heta častka vychavańnia unutranaj kultury navučencaŭ. Ale sukupnaść hetych patrabavańniaŭ nie pavinna być praźmierna hruvastkaj i zaminać pracy vučnia i nastaŭnika. U škołu prychodziać novyja nastaŭniki, i ŭ jakaści aryjenciru hetyja mietadyčnyja rekamiendacyi im vielmi karysnyja.
Ale klučavoje słova tut — «rekamiendacyi». Heta značyć, jany nie abaviazkovyja da vykanańnia. Heta aryjenciry.
Jany dapamahajuć sfarmavać unutranuju kulturu školnika, u tym liku i kulturu piśma. Da prykładu, pryvučyć vučnia da taho, što zahałovak treba napisać u centry radka, a ŭ pačatku abzaca adstupić čyrvony radok. Ale paŭtaraju — navat hniatučym jarmom hety dakumient pamiž nastaŭnikam, školnikam i baćkami ni ŭ jakim razie być nie pavinien.
Źviartaju ŭvahu na toje, što ŭ nivodnym narmatyŭnym dakumiencie, jaki rehłamientuje vystaŭleńnie adznak navučencam, nie skazana ab źnižeńni bałaŭ za toje, što vučań nie vykanaŭ mietadyčnych rekamiendacyj pa afarmleńni piśmovych rabot (podpis sšytka, adstupleńnie kletačak, radkoŭ i inš.). Heta značyć karać školnikaŭ i nastaŭnikaŭ za kletki nielha.
Jak pravilna padpisvać sšytki, kolki adstupać kletačak, a taksama inšyja pytańni, jakija tyčacca afarmleńnia rabot — sprava nastaŭnika i vučniaŭ. Chaj piedahoh pakaža varyjanty afarmleńnia: stroha źleva ci pa centry, numar kłasa pisać rymskaj abo arabskaj ličbaj, pakazać, jak vyhladaje praca z propuskami kletačak i biez propuskaŭ, i razam z navučencami vybrać lepšy varyjant. Pastupova vučni navučacca.
A tym, chto praviaraje jakaść arhanizacyi navučańnia na miescach, treba źviarnuć uvahu na bolš važnyja pytańni: stvareńnie ŭmoŭ dla vučoby, vykarystańnie sučasnych mietadaŭ i technałohij navučańnia i inš.
Z prablemaj, jak padpisać sšytak i kolki adstupić kletačak (10 ci 11), u stanie spravicca nastaŭnik razam sa svaimi vučniami. Dla hetaha patrabujecca peŭny čas. I naŭrad ci pakarańnie — źnižeńnie adznak vučniu abo pazbaŭleńnie premii nastaŭnika — zmohuć spryjać nabyćciu nieabchodnych navykaŭ.
