U traŭni 1986 my ŭ minskaj škole 52 abmiarkoŭvali, što baćki raptoŭna zabaranili nam usim dakranacca da travy na vulicach. A nieŭzabavie da nas u kłasie dałučyŭsia novy vučań, Ihar, z Naroŭli. My byli vielmi ździŭlenyja: nu jak ža pierachodzić u novuju škołu ŭ traŭni? Voś ad jaho my j daviedalisia pra avaryju, pra adsialeńnie cełych haradoŭ, pra ich nazvy, pra «čarnobylskuju zonu».
Siońnia — sumny jubilej, 30 hadoŭ katastrofy na Čarnobylskaj AES. Dziasiatki haradoŭ, sotni viosak, dziasiatki tysiač žyćciaŭ, miljony dalaraŭ — usio heta pieratvaryłasia ŭ popieł. Heta popieł Čarnobyla, jaki zdaryŭsia nie ŭ Biełarusi, ale Biełaruś najbolš paciarpieła. A kolki nas jašče pamre ad raku j kali… Ciapier nia varta pasypać hałavu popiełam, jana ŭžo ščodra im pasypanaja. Praz 30 hod paśla avaryi treba viartać uschodniaje Paleśsie da žyćcia, pravodzić rekultyvacyju ziemlaŭ. Ni na koha nie spadziavajučysia. Va ŭsich svaje prablemy. A heta — 22 % terytoryi krainy, 2 193 pasieliščy.
U źviazku z hetym — pra AES. U śviecie zaraz pracuje 444 jadravych reaktary. Vakoł nas — niekalki.
U Rasii dziejničaje bolš 30 enerhabłokaŭ, tolki ŭ Smalensku - try, budujecca stancyja ŭ Kalininhradzie. Va Ŭkrainie - 15 dziejnych błokaŭ, jašče dva budujecca. Pa 4 reaktary - u Słavaččynie, Vuhorščynie dy Finlandyi. 6 - u Čechii, 10 - u Šviecyi, 8 pracuje ŭ Niamieččynie. U nas budujecca dva. Pieršy zapracuje praz dva hady, druhi - praz čatyry. Litva, naturalna, niezadavolenaja. Ja b na ich miescy taksama byŭ niezadavoleny. Ihnalinskuju AES Jeŭraźviaz vymusiŭ zakryć. Sami litoŭcy paśla hetaha na refierendumie admovilisia ad budaŭnictva Visahinskaj AES kala Biełarusi. A tut za miažoj, ale pobač ź Vilniaj, budujecca novaja. Z dapamohaj Rasii.
Darečy, čamu Rasija? Bo tańniej, u kredyt i «pad kluč». Prajekt kaštuje 10 młrd dalaraŭ. Hetyja hrošy - rasijski kredyt. Stancyju buduje rasijski «Atomstrojeksport», tak. Ale heta ŭsio adno dla našaj krainy - pytańnie nacyjanalnaj biaśpieki. Zaraz mahutnaść usich elektrastancyj biełaruskaj enerhasistemy składaje kala 8,3 tys MVt. Mahutnaść AES budzie 2,4 tys MVt. Heta dazvolić spynić zakupy elektraenerhii za miažoj, ekspartavać liški ŭłasnaj. Plus sabiekošt vypracoŭki hetaj enerhii ŭdvaja tańniejšy za tuju, jakaja vypracoŭvajecca na parahazavych i vuhalnych CEC. I, darečy na hetych CEC (što pracujuć na rasijskim hazie) vypracoŭvajecca na siońnia bolš za 80 % našaj elektraenerhii. To bok AES dazvolić źnizić spažyvańnie rasijskaha hazu dla elektrahienieracyi. U Ministerstvie enerhietyki kažuć, što na 5 młrd kub.m, z 22 da 17.
Jadravaja enierhija - čystaja dy j efiektyŭnaja. Kali vyrašany prablemy biaśpieki.
Pryčynaj avaryj na AES nivodnaha razu nie była sama enerhija. Avaryi adbyvalisia albo z-za pamyłak u kanstrukcyi, albo u ekspłuatacyi, albo źviazanyja z pryrodnymi katastrofami. Ziemlatrusaŭ u nas nie byvaje. Technałohija budaŭnictva najnoŭšaja. Heta paćvierdziŭ tydzień tamu hiendyrektar Mižnarodnaj ahiencyi pa atamnaj enerhii (MAHATE) Jukija Amana. Madernizacyja TEC, budaŭnictva novych HRES, pašyreńnie vykarystańnia adnaŭlalnych krynicaŭ enerhii: soniečnych, bijahazavych, vietraenerhietyčnych ustanovak - heta taksama vielmi važna, pra heta napisana ŭ admysłovaj dziaržprahramie. Jano pakrysie j robicca. Plus farmavańnie kultury enerhaźbieražeńnia, kab daremna lampački nie palić. A stancyja ŭ Astraŭcy - naš enerhietyčny suvierenitet, technałohii, zaniataść i padrychtoŭka śpiecyjalistaŭ u novaj dla Biełarusi śfiery.
