Śpiektromietr vysokich harmonik. Vyjava: ETH Zurich
Mižnarodnaja hrupa navukoŭcaŭ na čale sa šviejcarcam Hansam Viornieram i rasijcam Aleham Tałstochinym u realnym časie pranazirała rekordna karotki praces. Ab ich artykule ŭ časopisie Nature Communications raspaviadaje N+1.
Elektronnaje vobłaka ŭ malekule pierastrojvajecca za atasiekundy — 10-18 siekundy. Heta adzin z samych chutkich pracesaŭ, viadomych čałaviectvu.
Naŭprost nazirać takija pavodziny elektronaŭ zabaraniajuć zakony kvantavaj miechaniki, ale pa analizie śpiektru vypramieńvańnia možna «adnavić» pracesy.
Adzin łazierny impuls vystrojvaŭ u vakuumnaj kamiery malekuły mietyłftarydu i mietyłbramidu. Pa abstrele malekuły pahłynali fatony i ianizavalisia (vykidali elektron), a zatym elektrony rekambinavali (złučalisia nazad) ź ionam dy vykidali «lišni» faton.
Śpiektr apošniaha składnika pracesu pakazaŭ navukoŭcam ceły praces. Hetamu dapamahła teoryja Tałstochina — asimptatyčnaja teoryja tunelnaj ianizacyi malekuł na vypadak zvyrodnych elektronnych stanaŭ. Navukoŭcy pabačyli, jak elektronnaje vobłaka mihruje pa malekule.
Nazirańnie takich chutkich pracesaŭ dapamoža daśledavać tonkija chimičnyja pracesy ŭ malekularnaj bijałohii i šerahu inšych pracesaŭ.
Čałaviectva viedaje i bolš chutkija pracesy — jadziernyja reakcyi adbyvajucca za zieptasiekundy (10-21 siekundy), niestabilnyja elemientarnyja čaścinki zaradžajucca i raspadajucca za ioktasiekundy (10-24 siekundy).
