U apošnim interviju «Biełsatu» Śviatłana Aleksijevič pa-svojmu ŭbačyła misiju i funkcyju radyjo «Svaboda». «Radyjo Svaboda absłuhoŭvaje hieta. Jano nie absłuhoŭvaje šyrokuju masu biełaruskich ludziej, jano absłuhoŭvaje biełaruskamoŭnaje hieta. I heta złoje, małaadukavanaje, prymityŭnaje hieta… Pačytajcie kamentary da maich vystupaŭ, heta mienavita złyja i prymityŭnyja kamentary», — skazała Aleksijevič.
Pieršaje pamknieńnie, jakoje ŭźnikaje paśla takich słovaŭ, — heta paraić šanoŭnaj Śviatłanie pačytać kamentary na «Našaj Nivie», Tut.by ci Anłajnery. Na «Svabodzie», badaj, samaja strohaja siarod usich biełaruskich medyjaŭ premaderacyja kamentaroŭ. Ale bajusia, što heta ničoha b nie źmianiła, bo nehatyŭnaje staŭleńnie da «biełaruskamoŭnych» praryvałasia ŭ Aleksijevič niekalki razoŭ praz usio interviju — časam navat vyploskvałasia spantanna, biez adpaviednaha pytańnia viadučaj. Ja nia budu vyłučać versii nakont taho, čym hetaja «złobnaja i małaadukavanaja hrupa» (pavodle Aleksijevič) spryčyniła takuju ciažkuju psychalahičnuju traŭmu šanoŭnaj piśmieńnicy. Padzialusia tolki adnym svaim uražańniem — pakul byŭ žyvy Vasil Bykaŭ, Aleksijevič tak nie vykazvałasia.
Ale bolš za inšaje mnie b chaciełasia pahavaryć pra papularnuju apošnim časam metafaru hieta. Pryznajusia, peŭnuju niajomkaść vyklikaje toj fakt, što «zahaniaje ŭ hieta» inšych asoba, jakaja sama znachodzicca ŭ hieta — tolki ŭ inšym kvartale. Zdajecca, Śviatłana Aleksijevič — heta nie Alaksandar Saładucha, na vulicach da jaje masava nie prystajuć z prośbami ab aŭtohrafie, jaje nie publikujuć u dziaržaŭnych drukarniach, nie puskajuć na telekanały, u škoły i na ŭračystyja kancerty. Jana viadomaja davoli vuzkamu kołu ludziej, jakija čytajuć biełaruskuju surjoznuju litaraturu — niavažna ŭ dadzienym vypadku, rasiejskamoŭnuju ci biełaruskamoŭnuju. Kolki ich? Adzin pracent nasielnictva, pałova pracenta? Kolki ludziej pranikajucca tymi ekzystencyjnymi prablemami, jakija stavić u svaich interviju Aleksijevič?
Niadaŭna byŭ na seminary ŭ Hruzii, i tamtejšaja žurnalistka skardziłasia na toje, jak dalokija dla bolšaści hruzinaŭ pytańni hiendernaj roŭnaści, emansypacyi žančyn, jakija ciemrašalskija pohlady maje pieravažnaja bolšaść hruzinaŭ. «My [ludzi z prahresiŭnymi pohladami] u hetym pytańni, jak na vostravie», — kazała jana, nia viedajučy, vidać, biełaruskaj metafary z «hieta» — i ja nia staŭ padkidać joj hety jarki, ale niedakładny, jak na maju dumku, vobraz.
U Čechii miascovy pravaabaronca skardziŭsia mnie, što čecham ničoha nia treba, im by tolki lažać na kanapie dy piva pić. A amerykanski žurnalist z našaha radyjo ździviŭ mianie ŭ svoj čas razvahami pra toje, jakija tupyja bolšaść amerykancaŭ, nakolki jany nia zdolnyja ŭsprymać surjoznuju kulturu, navat prosta hladzieć eŭrapiejskija filmy.
Pryvodžu hetyja prykłady, kab patłumačyć tuju vidavočnuju dla mianie reč, što luby «myślačy čałaviek» u lubym hramadztvie asudžany na tuju ci inšuju formu hietaizacyi. Ale adny spakojna heta razumiejuć i ŭsprymajuć, a druhija z tych ci inšych pryčyn spałochana lamantujuć — «dy nie, ja ničym nie adroźnivajusia ad inšych, ja z bolšaści».
«Mova — heta ŭsio bura ŭ šklancy PEN-centru, Sajuzu piśmieńnikaŭ, maleńkaj biełaruskamoŭnaj tusoŭki. A vyjdzicie na vulicy — i pabačycie, što ŭ ludziej inšaje ŭ hałovach», — kaža Aleksijevič.
OK, vyjšaŭ. I što? Ja i biez taho viedaju, što ŭ ludziej u hałovach — naprykład, dumki, z kim by vypić, padtrymka Łukašenki i dziejańniaŭ Pucina va Ŭkrainie.
Uvohule, mianie razdražniaje hetaje kryvadušnaje spabornictva palitykaŭ ci intelektuałaŭ na temu «chto lepš viedaje narod». Albo heta naiŭnaja viera, što razumieńnie prablemaŭ «prostych ludziej» robić ciabie niejkim asabliva mudrym, nabližanym da paskonnaj praŭdy žyćcia.
«Ja daśleduju masavaha čałavieka», — kaža Aleksijevič. Dobraje słova, darečy, — «daśleduju». Bo zaolah taksama daśleduje kuzurak, ale pry hetym jon nie zajaŭlaje z nadryvam, što nabliziŭsia da ich razumieńnia i žyvie ichnimi prablemami. Prabačcie, mnie heta nahadvaje siužety pra cyničnych palitykaŭ, jakija sami jeździać na «Bentli», a na sustrečy z vybarcami pryjaždžajuć na aŭto siaredniaha ŭzroŭniu, kab być bližejšymi da narodu.
Pa ščyraści, luby čałaviek u Biełarusi, jakoha chvalujuć nia tolki praktyčnyja žyćciovyja rečy, a takija «abstrakcyi», jak svaboda, kultura, pravy — znachodzicca ŭ hłybokim hieta, a z-za vysokaha płota z kalučym drotam na jaho sa ździŭleńniem pazirajuć «zvyčajnyja hramadzianie».
Cikava, dzie ŭ hetaj sytuacyi znachodzicca sam litaratar, čałaviek, jaki pracuje sa słovam. Kali nia ŭ hieta, dyk dzie — razam z achoŭnikami i kanvairami? Ci z maradziorami, jakija rabujuć i zajmajuć miescy, vyzvalenyja tymi, kaho zahnali ŭ hieta? Ci prosta z neŭtralnymi abyvacielami, jakich ničoha nie tyčycca?
