Lošu vosiem hadoŭ, jon chodzić u treci kłas. Vučycca nie horš za inšych, na ŭrokach siadzić cicha, słuchaje nastaŭnicu, ale na pytańni pa temach urokaŭ nikoli nie adkazvaje. Ruku nie padymaje, byccam saromiejecca čahości.
I tolki na ŭrokach matematyki pry vusnym ličeńni zaŭsiody pieršym viedaje adkaz, čym ździŭlaje nastaŭnicu, bo navat lepšyja vučni nie vyjaŭlajuć takoha sprytu.
Kali na vialikim pierapynku dzieci družnym hurtam laciać u školny bufiet, kab kupić prysmakaŭ, Loša zastajecca siadzieć na svaim miescy. Na pytańnie nastaŭnicy, čamu jon ničoha nie kuplaje i ci jość u jaho hrošy, Loša, utuliŭšy hałavu i apuściŭšy vočy, adkazvaje:
— Hrošy jość, ale ja ničoha nie chaču.
Nastaŭnica niekalki razoŭ sprabavała pačastavać jaho, u adkaz — kryŭda i takoje abureńnie, što Volha Ivanaŭna ŭrešcie spyniła hetyja sproby.
Volha Ivanaŭna ŭsio viedaje pra Lošava žyćcio: Lošu vychoŭvajuć dziadula i babula. Baćku Loša bačyć tolki ŭviečary, i zaŭsiody toj na dobrym padpitku. Loša ŭ hety čas užo lažyć u łožku, i kali baćka nabližajecca da jaho, naciahvaje koŭdru na tvar, kab nie dychać pieraharam. Maci Lošava asudžanaja, adbyvaje pakarańnie na tak zvanaj «chimii».
Chłopčyk viedaje, što maci parezała nažom niejkaha dziadźku, jakoha ŭsie nazyvajuć jaje paluboŭnikam, Loša nie razumieje, chto taki paluboŭnik, ale ŭ jaho ŭjaŭleńni hety čałaviek zrabiŭ niešta drennaje jaho maci.
U chłopčyka jość jašče siastra Vika, jakaja taksama na rukach dziaduli i babuli. Miž susiedziami idzie plotka, što Loša byccam nie Andrejeŭ syn, zusim da jaho nie padobny. Voś Vika — dyk usia ŭ baćkavu radniu, takaja ž čarniavaja, jak i jany. Ale razmovy hetyja nijak nie adbivalisia na lubovi da Lošy dzieda i babuli. Jany ličać jaho svaim, rodnym, bo ros u ich na vačach i nielha jaho adarvać ad siamji.
Loša adčuvaje hetuju luboŭ i svaju taksama addaje im, starajecca być karysnym pamočnikam u chatnich spravach.
Voś i zaraz Loša źbirajecca ŭ kramu pa prośbie babuli.
Jon zahadzia viedaje, što kolki kaštuje, i vykładaje babuli svaje raźliki nakont chleba, małaka, kiefiru. Usie dziviacca takoj haspadarlivaści, usiu zdaču da kapiejki Loša prynosić dadomu.
Babula ž u svaju čarhu nie kryŭdzić unuka i kožnym rankam daje Lošu hrošy ŭ škołu, kab toj kupiŭ sabie jakich prysmakaŭ.
I voś tut Loša robicca maleńkim «bankiram», staranna adkładaje ŭ kašaločak kožnuju kapiejčynu. U bufiet nie chodzić, a zdavalniajecca tolki biaspłatnym śniadankam, što vydajuć u škole.
Adnojčy Loša pačuŭ, što chutka sa źniavoleńnia viartajecca maci, i joj, kaniečnie, spatrebiacca hrošy: treba ž tojesioje kupić dla siabie dy i charčavacca paśla turmy treba lepš. Loša maryć ab hetaj sustrečy. Jon nie zabyŭsia na tuju matčynu łasku, jakuju jana addavała jamu maleńkamu.
Tyja časy, kali maci była pobač, uspłyvajuć u jaho pamiaci, jak kadry ź lubimych mulcikaŭ.
…Voś maci pryjšła pa jaho ŭ dziciačy sadok i praciahvaje jamu cukierku; voś niečakana znojdzieny ŭ łožku ciopły, ź miakkaha futra miška, ź jakim Loša zasynaŭ kožny viečar. A matčyny ruki, jakija mocna abdymali i pryciskali jaho da hrudziej.
Kali Loša padros da hadkoŭ piaci, pomnić jon i druhuju maci. Ledź pieravaliŭšysia cieraz paroh kvatery, jana padaje na padłohu, a Loša biezdapamožna staić kala jaje, nie viedajučy, čym dapamahčy.
Prychodzić babula, biare Lošu za ruku i advodzić u inšy pakojčyk.
Maci doŭha śpić, a kali pračynajecca, vočy ŭ jaje niejkija dziŭnyja, byccam nalityja mutnaj vadkaściu.
Lošava serca razryvajecca ad žalu, jon navat nie choča iści ŭ dziciačy sadok, płača, kab zastacca doma, ale dzied Anton prykrykvaje na jaho, a dzieda Loša pabojvajecca i lubić taksama mocna.
Uspaminy napłyvajuć u Lošavu dušu amal štodnia, čuje jon i razmovy darosłych pra maci, dzie bolš abureńnia i źniavahi, čym spačuvańnia.
Ale Loša paraniejšamu mocna lubić svaju mamu i maryć ab sustrečy ź joj.
I voś učora jon pačuŭ razmovu dziaduli z babulaj, što viarnułasia Sońka (tak zavuć mamu) i što prychodziła da Lošavaha taty na pracu, prasiłasia viarnucca da ich, ale jon joj admoviŭ: baćki suprać i bačyć jaje nie chočuć.
Loša kinuŭsia na kuchniu, dzie siadzieli dzied z babulaj, z płačam:
— Niachaj mama vierniecca da nas!
Ale daremnyja byli jaho ślozy i lamant — starejšyja stajali na svaim.
…Prajšoŭ tydzień. Adnaho razu Loša z chłopčykami paśla ŭrokaŭ vybieh na školny hanak i raptam spyniŭsia na prystupkach. Krokaŭ za dvaccać ad hanku ŭ školnym dvary jon pabačyŭ znajomuju postać. Nie źviartajučy ŭvahi na siabroŭ, Loša kinuŭsia da jaje i z krykam «Mama, ty pryjšła!» pavis na jaje šyi.
Maci płakała i mocna całavała Lošu. Adnakłaśniki niekatory čas ździŭlena nazirali hetu scenu, a paśla hareźliva raźbiehlisia ŭ roznyja baki. Loša ni ab čym nie pytaŭsia ŭ jaje, jany moŭčki dajšli dadomu.
I raptam na raźvitańnie maci zapytałasia, ci dajuć jamu hrošy ŭ škołu. Loša adrazu palez u kišeniu, dastaŭ svaju skarbonku:
— Tak, dajuć. Voś naźbiraŭ trochi.
Vočy Sońki zaharelisia nadziejaj:
— Moža, ty dasi mnie na cyharety? — zapytała jana
— Biary ŭsio, heta ja tabie źbiraŭ.
Jana ŭchapiła kašaločak i pakłała ŭ svaju sumku.
— Ty mnie kašaločak tolki addaj: mnie ž treba niekudy źbirać hrošy.
Jana addała jamu kašalok, dastaŭšy adtul Lošavy źbieražeńni. Paśla jašče raz prytuliła Lošu da siabie i moŭčki pajšła ad jaho ŭ bok kramy. Loša stajaŭ i płakaŭ. Jon viedaŭ, što jana pryjdzie iznoŭ da jaho, pryjdzie pa hrošy. I jon dapamoža joj.
3 taho času Loša i staŭ «bankiram» — tak zvali jaho školnyja siabry, kali bačyli, što Loša aščadžaje hrošy.
— Mo ty mašynu źbiraješsia kuplać? — ździekavalisia ź jaho.
Ale Loša maŭčaŭ. Što jamu hetyja ździeki, kali jon viedaje, što praź niekalki dzion za roham doma, što pobač sa škołaj, budzie stajać maci i vočy jaje buduć śviacicca apošniaj nadziejaj na Lošaŭ «bank».
I kab pabačyć maci chacia b niekalki chvilin, Loša stryvaje i ździeki adnakłaśnikaŭ, i dakorlivy pozirk babuli, jakaja zdahadvajecca pra ŭsio, ale maŭčyć, addajučy daninu Lošavaj achviarnaści.
— Što rabić? — upotajki šaptalisia dziadula z babulaj. — Mo nie davać hrošy?
Tady Loša bieh da baćki, i toj nie moh jamu admović. I Lošaŭ «bank» znoŭ poŭniŭsia kapitałam…
Pieršym nie vytrymaŭ baćka.
— Budziem mianiać kvateru. Tak dalej žyć niemahčyma. Jana ŭsio roŭna budzie dastavać nas da skonu i dziaciej źniaviečyć. Treba pierajazdžać u druhi rajon.
Tak Loša apynuŭsia ŭ druhoj škole, ale daŭ sabie zarok, što budzie ŭpotajki pryjazdžać na sustreču z maci, budzie šukać jaje.
Tolki ciapier usie rodnyja sačyli za im, babula navat z pracy zvolniłasia, kab bolš uvahi nadavać unukam.
U škołu Lošu ciapier davali ssabojku: nie słabuju, kaniečnie, ale ž heta nie hrošy. Tak i łopnuŭ Lošaŭ «bank».
A Sońka, daviedaŭsia mały, źjechała byccam ź niejkim novym mužam žyć u viosku, u kinutuju niekim chatu. Tam jana, napeŭna, i ciapier.
Loša maryć, maluje dla maci vinšavalnyja paštoŭki, jak i ŭsie dzieci ŭ kłasie, tolki nie viedaje, kudy adasłać ich.
— Voś padrastu, pajdu pracavać, źbiaru hrošy i adšukaju mamu. Jak ža jana tam bieź mianie? Chto joj dapamoža?
Čas lacić, a mary, kali jany mocnyja, časam ździajśniajucca. Moža, stanie Loša sapraŭdnym bankiram. Chto jaho viedaje, mo pašancuje jamu za hetuju vialikuju luboŭ da rodnaha čałavieka — maci.
***
Ała Kažera — piedahoh ź vialikim stažam, vieteran nacyjanalnaha ruchu. Žyvie ŭ Minsku. U asnovie apaviadańnia lažyć realnaja historyja.
