Łukašenka pravodzić Piatra Parašenku, Minsk, 12.02.2015, fota kp.by
Sioleta ŭ Miensku, u Akademii kiravańnia pry prezydencie Biełarusi i ŭ Nacyjanalnaj biblijatecy, adbylisia prezentacyi knihi z udziełam aŭtara, padčas vizytu ŭ Biełaruś jon sustreŭsia z kiraŭnikom Biełarusi.
Kniha Hryhoryja Jofe ŭ značnaj stupieni zasnavanaja na dvuch šmathadzinnych interviju aŭtara z kiraŭnikom Biełarusi ŭ 2011 hodzie.
Tekst hetych interviju ŭ skarocie pryvodzicca ŭ asobnym raździele knihi, jaki zajmaje 75 staronak, prynamsi, čverć abjomu ŭsioj knihi.
Padčas jaje prezentacyi Radyjo Svaboda apublikavała niekatoryja frahmenty z hutarak jaje aŭtara z Łukašenkam. Taja publikacyja vyklikała zacikaŭlenaść naviednikaŭ sajtu.
Radyjo Svaboda prapanuje niekalki častak interviju. Padčas hutarki Hryhoryja Jofe z Alaksandram Łukašenkam prysutničaŭ namieśnik kiraŭnika administracyi prezydenta Biełarusi Alaksandar Radźkoŭ, jaki čas ad času padavaŭ repliki.
Sam aŭtar aceńvaje hieroja svajoj knihi stanoŭča, adnak u pradmovie da knihi piša, što frahmenty interviju z Alaksandram Łukašenkam, jakija pryvodziacca ŭ knizie — heta «pieršasnyja dadzienyja» (primary evidence). «Kožny čytač na ich padstavie moža pryjści da svajho mierkavańnia pra Łukašenku, jakoje nieabaviazkova supadzie z maim» — piša prafesar Jofe.
«Ja absalutna narodny čałaviek»
Łukašenka: Viadoma, uzbahacić 1000 aliharchaŭ praściej, čym stvaryć narmalnaje žyćcio dla miljonaŭ. Značna praściej. Vy pa Rasiei heta bačycie, pa Ŭkrainie tym bolš. Ukraina padobnaja na nas. Dobra Rasiei, tam jany pampujuć naftu ad Hospada, tam 85 miljarderaŭ na (pryvatnych) samalotach latajuć. U nas tolki adzin čałaviek takuju mahčymaść maje. Ja absalutna narodny čałaviek, i jak by mianie tam nie nazyvali, ja asabliva nie pierabolšvaju rolu hramadzkaj dumki na Zachadzie. Dy ščyra kažučy, što mnie da hetaj hramadzkaj dumki! Kali b ja byŭ u sytuacyi Ŭkrainy, ja b pieražyvaŭ. A tak što mnie ad hetaj hramadzkaj dumki?
«Siońnia idzie baraćba za Biełaruś»
Łukašenka: Ja razumieju, što siońnia idzie baraćba za Biełaruś. Ci Rasieja prychopić ci Zachad sabie bolš razumna padparadkuje — ale ŭsio roŭna kalonija. Nu voś vaźmicie Ŭschodniuju Eŭropu, jany ŭ Eŭraźviazie. Nu i što! Niamieččyna, Francyja, častkova Vialikabrytanija, nu zusim krychu Italija — jany vyznačajuć usiu palityku; astatnija nos pa vietry i siadzicie i maŭčycie. Nu tam jašče ciarpima. A Rasieja što kaža? Nu Vy ž čuli. Pryvatyzujuć, addaj, u skład Rasiei ŭvachodź! Tamu hałoŭnaje dla mianie — abaranić krainu i vystajać. A heta supiarečyć intaresam bujnych hulcoŭ tut — Eŭraźviazu i Rasiei. Voś i kručusia pamiž imi. A dla taho, kab zabiaśpiečyć svaju palityku pa aneksii i zachopu Biełarusi, abo zaniavoleńniu ci jak chočacie heta nazavicie, jany pačynajuć infarmacyjna heta zabiaśpiečvać. Nu prosta viaduć vajnu infarmacyjnuju suprać Biełarusi i pierš za ŭsio suprać mianie. Tamu što nu chto tut žalezabetonna staić? Prezydent. Vy ž razumiejecie, što voś Łukašenku złamaj, i tady ŭžo praces pojdzie chutčej, moža być, i praściej. Nu, prynamsi, jany tak bačać. Voś u čym hałoŭnaja prablema, a nie ŭ tym, što ja, maŭlaŭ, dyktatar i hetak dalej.
Nu ŭ Saudaŭskaj Arabii dyktatary jašče bolš žorstkija, adnak ža jany ŭ abdymku ź imi chodziać, tamu što nafta. A vaźmicie Vy majho siabra Nazarbajeva. Što tam? Nu tam nafta i haz, i jon pchaje heta ŭ trubu i kali treba, to i za biescań. Nu vaźmicie Rasieju. Što tam sytuacyja lepš, čym u Biełarusi? Dy ŭ sto razoŭ horš. Ale tam nafta, haz i plus jadziernaja zbroja. Voś i ŭsia palityka.
Tamu ja sprabuju, viadoma, ja nie idu ŭ łabavuju, ja sprabuju niedzie prystasavacca, damovicca, na kampramisy pajści i hetak dalej i da taho padobnaje, ale heta «kidały», jany chočuć pracisnuć svoj intares, bačačy, što jany bolš. Ale bolš — heta jašče nia značyć macniej.
Habrei
Jofe: Raniej nie było habrejaŭ na kiroŭnych pasadach. I choć ciapier kolkaść habrejaŭ u Biełarusi mizernaja, jość sioj-toj na takich pasadach.
Łukašenka: Što značyć sioj-toj? Miaśnikovič, premjer-ministar…
Jofe: Miaśnikovič? Praŭda? Pieršy raz čuju.
Łukašenka: U jaho karani habrejskija. Sidorski, były premjer-ministar, karani habrejskija.
Radźkoŭ: Šapira na čale vobłaści…
Jofe: Nu pra Šapiru my nie havorym.
Łukašenka: Ja pryznačaŭ Šapiru. Jon mnie kaža: dy Vy što, Alaksandar Ryhoravič! Ja jamu: a ty što maješ na ŭvazie? Jon: ja habrej, Vas ža buduć krytykavać. Ja kažu: słuchaj, ty niejki kosnajazyki, niezrazumieły habrej. Dy jakaja roźnica, chto ty. Ty mnie pavinien huberniu padniać na vyšyniu, na jakoj jana nie stajała. Mazhoŭ chapaje ŭ habrejaŭ? Chapaje. Idzi pracuj! Zaśmiajaŭsia. Zaraz jamu soramna, što jon mnie pra heta kazaŭ. Ale jon ad dušy kazaŭ, kab mnie drenna nie było. Razumiejecie?
Reuters.com
Siamja i małodšy syn
Łukašenka: Ja — nie raźviedzieny čałaviek, a ŭ mianie ad inšaj žančyny naradziŭsia syn. Ja nie adpaviadaju klasyčnamu razumieńniu vialikaha siemjanina: kachańnie na ŭsio žyćcio, nivodnaj inšaj žančyny nie było — idealny čałaviek. Voś heta siemjanin, kažuć. Nu a ja nie taki. Tamu ja maju na ŭvazie, što nu nie idealny ja čałaviek. Ale ja nia podły čałaviek. Ja nikoli nikoha nia kryŭdziŭ i nikoli nia kidaŭ. Ja zaŭsiody imknusia dapamahčy.
I voś usie dziviacca, čamu žonka tak pavodzić siabie ŭ adnosinach da mianie. Jana razumny čałaviek. Nu što, pavodziła b jana siabie pa-inšamu, pačała b pisać u hazetach, ad mianie niešta patrabavać — što b heta źmianiła?
Prosta ludzi b paśmiajalisia, ruki b pacierli, i hetak dalej, nu a jana nie taki čałaviek, jana narmalny čałaviek, my patłumačylisia tak, jak my ličyli patrebnym. Jaje dzieci — maje dzieci — heta samyja rodnyja ludzi dla mianie.
Jofe: Heta značyć praź ich prachodzić vaša suviaź usio roŭna?
Łukašenka: Dy nia tolki praź ich. Kali ja jedu tudy… Kali apošni raz byŭ u svajoj vioscy, paśla mierapryjemstvaŭ ŭsich hetych čynavienskich zajechaŭ da cieščy, jana tam žyvie. Jana mianie jak rodnaha syna, choć u mianie maci svaja žyvaja, Sašačka tam taki-siaki, oj zachodź i inšaje — i nie tamu, što ja prezydent — zaŭsiody tak było. U nas zaŭsiody byli takija adnosiny składanyja i da prezydenctva ŭ siamji, ale jana mianie šanuje bolš, čym maja rodnaja maci. Kali b nie jana, ja b nia byŭ by ni prezydentam, ni studentam.
I ja joj zaŭsiody za heta ŭdziačny. U nas vielmi ciopłyja, dobryja, siabroŭskija adnosiny. Jana mianie lubić bolš, čym svaich dziaciej. Jana hetaha i nie chavaje. I kali niechta tam krytyčna niešta pra mianie skaža, jana kidajecca jak ilvica za mianie.
Jofe: Skažycie, a voś Vy časta źjaŭlalisia ŭ roznych sytuacyjach, uklučajučy Vaš viadomy vizyt da Papy, razam sa svaim synam.
Łukašenka: Nie, heta jon razam sa mnoj i Papam.
Jofe: Tak… Chto jaho vychoŭvaje akramia Vas?
Łukašenka: Nichto.
Jofe: Što ž jaho ŭłasnaja maci…
Łukašenka: Jaho maci ŭłasnaja bačyć jaho nie čaściej, moža być, čym inšyja pa telebačańni.
Heta moj syn, jaki vyras u mianie na rukach, ja navat nie chaču kazać, jak heta mnie dastałosia — kali nia budu prezydentam, raskažu. Jon nikoli nia kłaŭsia bieź mianie spać i nikoli nie pračynaŭsia.
Žyćcio paśla ŭłady i systema ŭłady ŭ Biełarusi
Jofe: Nu a ŭ Vas jość niejkija ŭjaŭleńni ab tym — nu nichto ž nia viečny, jak Vaša palityčnaja dziejnaść, skažam, zavieršycca?
Łukašenka: Nu absalutna ŭ mianie niama takich ujaŭleńniaŭ. Ja liču, jana moža zaviaršycca niečakana, kali ja adčuju, što ludzi mianie nia čujuć i nie razumiejuć i ja im nadakučyŭ — heta hałoŭnaje, tamu što mianie nie abvinavaciš, što ja drenna pracuju, što ja skraŭ, što ja skradu (heta vyklučana, heta ludzi razumiejuć), ale kali ja adčuju, što jany ŭžo chočuć niekaha inšaha, i takija ž ludzi jość, ja heta razumieju — niečakanaść budzie ŭ tym, što ja imhnienna pajdu. Imhnienna, navat nie zadumvajučysia i nie razdumvajučy. Ale ja nie chacieŭ by, kab tak było.
Ja nie chacieŭ by. U toj ža čas ja razumieju, što ja ž nie viečny. I hałoŭny tut moj vorah — heta zdaroŭje. Ja nie kažu, što ja niezdarovy zaraz, ale ja ž nie žalezabetonny. Choć i žalezabeton rujnujecca.
Usio ž moža być. Pakul ja siabie narmalna adčuvaju. Navat nie mahu Vam prykład pryvieści, što b ja tam… nu tam u mianie kalena praaperavali — u futboł hulaŭ i raźbiŭ, u chakiej hulaju, ale jano ŭ mianie pakul nie balić.
president.gov.by
Tamu na zdaroŭje ja pakul nia skardžusia, dziakuj Bohu. Ale kali budzie nie pa siłach i zdaroŭje budzie drennaje, nu jaki ž ja prezydent! Niejkich inšych zaraz vidavočnych pryčynaŭ, kab ja dumaŭ, što voś treba sychodzić, niama.
Jofe: U systemie ŭłady, jakaja skłałasia tut i jakaja asacyjujecca z Vami i z Vašaj asobaj, składvajecca ŭražańnie, što hetaja systema na praciahu doŭhaha času była «zatočanaja» pad Vas, što ŭ Vas niama nijakich zapasnych aeradromaŭ, što nazyvajecca.
Łukašenka: Nu jana nie była «zatočanaja», my sami jaje «zatočvali», i ja ŭ tym liku. Tamu što tady była systema takaja, jakuju Zachad vitaŭ — 360, prabačcie mnie, durniaŭ siadzieli, naciskali knopki. Saviecki Sajuz krainu razvaliŭ — nacisnuli knopki, lhoty razdać usim — nacisnuli knopki, usio roŭna, što tam hrošaj niama, nie było adkaznaści. I my ŭ toj momant, kab krainu vyratavać, my stvarali jak umieli hetuju ŭładu. Nu i vybudavali. Praz referendum. My, dziakuj Bohu, ni ŭ kaho nie stralali, z tankaŭ pa Biełym domie. Chacia sutyčki byli. Ale jany prachodzili na vačach u ludziej, ludzi heta bačyli i sami prymali rašeńni. Tamu voś takuju my systemu stvaryli, potym rasiejcy pieraniali jaje. Nu Ŭkraina chacieła b mieć takuju, ale…
Jofe: Takoje ŭražańnie, što kali, skažam, toj ža Miadźviedzieŭ ci Pucin syduć u adstaŭku, u ich jość zapasnyja aeradromy.
Łukašenka: A, z hetaha punktu hledžańnia. Na žal, tak.
Na žal, tak. U mianie takich zapasnych aeradromaŭ niama. I Vy viedajecie, ja… Ja pra heta dumaju. Ščyra kažu, ja dumaju pra heta. Ale nia vielmi napružvajusia. amu? Tamu što nu ja ŭsio ž taki spadziajusia, što «admarozki» hetyja, zdradniki, jany nia pryjduć da ŭłady. Nu pryjdzie tam Radźkoŭ, ja nia dumaju, što navat kali jon budzie mieć inšuju pazycyju, jon pojdzie niedzie ŭ nastup na mianie i nia daść mnie niejki dom, dzie ja mahu spakojna žyć.
I potym, kali ja jašče budu zdarovy, ja zarablu hrošy. Ja hrošy zarablu. U mianie dzieci, dobryja dzieci. Mały hety — ja abaviazany jaho padniać na nohi, tamu ja pavinien zarabić hetyja hrošy. Tamu ja nia vielmi napružvajusia. U mianie vielmi šmat siabroŭ, jakija mnie dapamohuć.
Tatary i habrei
Jofe: Niekatoryja pišuć, što Urał Łatypaŭ pradstaŭlaŭ ŭ Vašym atačeńni prasłavutuju ruku Maskvy. Ci była ŭ hetym dola praŭdy?
Łukašenka: Hłupstva poŭnaje. Urał Ramdrakavič — vielmi adukavany, chitry pa-ŭschodniamu čałaviek. Viedajecie, kali ŭ Rasiei tatary — maskvičy, tady, napeŭna, i Łatypaŭ byŭ takim. Pa-mojmu, tatary ŭ Rasiei… u ich całkam asablivaja pazycyja.
Jofe: Dy nie, znoŭ vy — tatary, habrei. Pa-mojmu, jon prosta bujny prafesijanał.
Łukašenka: Dy nie, jon — narmalny čałaviek. Jon i ciapier… Ja niejak ź im pierasiakajusia časam tam.
Jofe: Jon niedzie ŭ Łukojle.
Łukašenka: Jon u Łukojle pracuje. Pracuje kiraŭnikom pradstaŭnictva… Voś historyja była takaja, što jon prosta kaža, maŭlaŭ, ja žabrak. Mnie treba dom pabudavać, ja nie zarablu na dziaržaŭnaj słužbie. Adpraŭcie mianie kudy-niebudź. Ja (sam) prasiŭ Alekpierava, kab jon jaho ŭziaŭ na hetuju pasadu.
Jofe: Vy prasili?
Łukašenka: Ja prasiŭ, ja jaho ŭładkavaŭ tudy.
Jofe: A ŭ Miensku nijakaha prymianieńnia.
Łukašenka: Ale jon tudy zachacieŭ. Ja jamu adrazu skazaŭ: Ty skažy, kudy ty chočaš?
Jofe: Tak Vy kadry hublajecie.
Łukašenka: Nu, tak. Nu hublaju. Kadry hublajucca, kadry vyrastajuć. Śviatoje miesca pustym nie byvaje. Ale kali čałaviek nia choča pracavać z addačaj, dyk čaho jaho trymać na dziaržsłužbie!
Jofe: Ale jon ministram zamiežnych spraŭ byŭ i byŭ na čale administracyi.
Łukašenka: Jon byŭ systemnym čałaviekam. I jość systemnym čałaviekam. Kali mnie treba, dy ja jaho pakliču i skažu: voś heta rabi i na dziaržavu pracuj.
Jofe: I budzie pracavać?
Łukašenka: Heta vajenny čałaviek, nu što Vy. Jamu zahad — budzie… Ale ja nie mahu jamu zahadvać zaraz, jon choča sapraŭdy siamju ŭładkavać. Jon siabruje z mnohimi z našych ludziej, sustrakajecca, nu i dobra. Paŭła Izotaviča siabar.
Jofe: Tam takoha panapisali…
Łukašenka: Nakont Paŭła Izotaviča?
Jofe: Nie, nakont ich siabroŭstva.
Łukašenka: Łatypava i hetaha? Nu moža być. Jany ŭ blizkich adnosinach i vielmi siabrujuć. Ale ja nia dumaju, što tam niešta drennaje. Łatypaŭ vielmi šanuje vastryniu Paŭła Izotaviča.
Radźkoŭ: A ŭ jaho heta jość.
Łukašenka: U jaho hetaha nie adbiareš. Nu, jak luby habrej, jon čałaviek talenavity.
Jofe: Nu čaho Vy ŭsio — habrei, talenavityja? Roznyja byvajuć habrei.
Łukašenka: Nia viedaju. Ale našy talenavityja.
Jofe: Hetak ža jak i biełarusy byvajuć roznyja!
Łukašenka: Nu, ja admysłova.
Jofe: Nu voś mienavita.
Łukašenka: Ale jon talenavity. Pavał Izotavič — talenavity. U jaho vostraje piaro.
«Ja — pieršy prezydent krainy»
Jofe: Jak by Vy chacieli ŭvajści ŭ historyju, u jakoj jakaści? Nu akramia čysta farmalnaha jak pieršy prezydent.
Łukašenka: Ja ŭžo ŭvajšoŭ. Ja — pieršy prezydent krainy.
Jofe: Nu zrazumieła. Toje, što Vy — pieršy prezydent, heta fakt, i tut ničoha nia skažaš. Ale što za hetym?
Łukašenka: Nu a što za tym, što Jury Haharyn byŭ pieršym kasmanaŭtam planety? Toje i za tym, što ja — pieršy prezydent Biełarusi. Dla Biełarusi heta moža navat važniej. Heta pa-pieršaje. Pra toje, jak by ja chacieŭ uvajści ŭ historyju, ja ŭvajšoŭ ŭžo.
Nu moža ja jašče niešta dadam za čas, jaki zastaŭsia — nia viedaju, kolki ja jašče budu pracavać, kolki Boh pašle i zdaroŭje dazvolić. Moža, ja jašče niešta dadam. Ale toje, što jość, toje jość.
Ale samaje hałoŭnaje — heta kab kali ja nia budu prezydentam, pra mianie kazali praŭdu. Ale vielmi składana na heta spadziavacca, tamu što pakul ja prezydent, užo stolki nahavaryli niapraŭdy, tamu ja nia vielmi na heta raźličvaju. Ale dumaju i chacieŭ by, kab u sercach maich ludziej ja zastaŭsia ich čałaviekam, kab jany mianie pravilna razumieli i ŭsprymali, jak razumiejuć i ŭsprymajuć ciapier. Paviercie, tut niama nijakaj patetyki. Ja nie razvažaju niejkimi zavobłačnymi rečami, terminami, što voś ja budu taki, voś ja ŭ historyju uvajdu taki. Ja nie buduju ŭ hetym sensie svajo žyćcio i nie pišu svaju historyju. Voś vielmi šmat kažuć pra małoha majho. Voś jon tam budzie spadkajemca.
Jofe: Vy viedajecie, kali jon na paradzie prymaje parad, to…
Łukašenka: Radujciesia. Radujciesia, što ŭ mianie mały staić pobač. Voś jon (Radźkoŭ) z unučkaj pryjšoŭ, a niechta z synam pryjšoŭ.
Jofe: Ale jon ža ŭ formie tam.
Łukašenka: Nu dobra. U mianie taksama niamała dziaciej na rukach na plačach siadziać pobač, u formie, dzietki.
Jofe: Ale Vy razumiejecie, jak heta možna interpretavać?
Łukašenka: Heta Vaša prava, heta Vaša prava. Raisu Maksimaŭnu taksama interpretavali, a kali pamierła, nu stolki ŭ jaje siabroŭ raptam źjaviłasia.
Jofe: Nie, nu Raisa Maksimaŭna, jana ž była žonkaj prezydenta, heta jak by častka pratakołu.
Łukašenka: Jakoha pratakołu?
Jofe: Nu voś Vy jedziecie za miažu — Vy bieracie z saboj žonku. A maleńki syn tudy jak by nia ŭpisvajecca.
Łukašenka: A ja biaru syna. Vy — žonku, a ja — syna.
Jofe: Tak.
Łukašenka: Nu i što? Razumiejecie, heta stereatyp. Tak, ja ŭziaŭ na parad. Moj syn choča z baćkam być na paradzie.
