Mačo ź Ispanii
Seksualna zakłapočany Kamandor Homies (Juryj Kavaloŭ), jaki vałodaje bujnoj ziamielnaj majomaściu, nie abminaje nivodnaj spadnicy. Sialanie nienavidziać svajho haspadara, ale moŭčki cierpiać prynižeńni. Hetym razam vybar mačo spyniajecca na Łaŭrensii (Ludmiła Chitrova). Frandosa (Kanstancin Hieronik), jaki kachaje pryhažuniu, piarečyć i supraciŭlacca haspadaru, ale traplaje ŭ turmu. Kamandor zabiraje Łaŭrensiju ŭ svoj zamak. Ale narod usio roŭna nie moža vyrašyć, što rabić: vyzvalić dziaŭčynu abo pałachliva maŭčać… Pamianiajcie Ispaniju na lubuju krainu postsavieckaj prastory, fieadała na miascovaha načalnika – i atrymajecie adzin z samych aktualnych śpiektaklaŭ, jaki za apošni čas pastavili ŭ Nacyjanalnym teatry opiera i baleta.
«Łaŭrensija» stvoranaja pa matyvach pjesy «Fuente Aviechuna» («Aviečaja krynica»), jakuju ŭ pačatku ChVII stahodździa napisaŭ słavuty ispanski dramaturh Łope de Veha. U jaje asnovie – realny histaryčny vypadak: paŭstańnie sialan suprać svajho fieadała. Balet, napisany ŭ 1939-m kampazitaram Alaksandram Krejnam, u tym ža hodzie byŭ pastaŭleny Vachtanham Čabukijani, słavutym hruzinskim tancoŭščykam i chareohrafam, u Kiraŭskim teatry (tak nazyvałasia znakamitaja pieciarburhskaja Maryinka). Tryumf «Łaŭrensii» nie ŭ apošniuju čarhu tłumačyŭsia histaryčnym kantekstam. U Ispanii išła hramadzianskaja vajna, respublikancy, jakim dapamahaŭ SSSR, zmahalisia suprać hienierała Franka, jakoha padtrymlivali bujnyja ziemleŭładalniki. Tamu niadziŭna, što pastanoŭki «Łaŭrensii» prajšli va ŭsich bujnych opiernych teatrach Savieckaha Sajuza. Nie staŭ vyklučeńniem i Minsk: u 1955-m balet uvasobiŭ słavuty tancoŭščyk Siamion Drečyn, jakim sam vykonvaŭ rolu Frandosa. Praŭda, śpiektakl była pakazany ŭsiaho 12 razoŭ, paśla čaho źnik z repiertuaru.
Novuju pastanoŭku baleta ŭ Minsku ažyćciaviła znakamitaja hruzinskaja baleryna Nina Ananijašvili. Vynik jaje pracy dazvalaje znajści arhumienty jak dla aptymista, tak i dla piesimista.
Pohlad aptymista
Hałoŭny arhumient «za» – niečakanaja aktualnaść śpiektakla. Razmova nie tolki pra akaličnaści, źviazanyja z pryvatnym žyćciom hierojaŭ. U svoj čas «Łaŭrensija» traktavałasia jak hieroika-ramantyčny balet na revalucyjnuju tematyku (zmahańnie pamiž sialanami i Kamandoram ličyłasia prajavaj kłasavaj baraćby). Revalucyjny pafas u śpiektakli amal źnik. Badaj, jon prajaŭlajecca tolki ŭ hučańni arkiestra (dyryžor-pastanoŭščyk – Aleh Lasun). A voś tema mužnaha supracivu złu (centralnaja ŭ tvorčaści Čabukijani), a taksama zmahańnie naroda za svaju svabodu zachavalisia. Cikavy jašče adzin aśpiekt: navat kali źbitaja i zhvałtavanaja Łaŭrensija viartajecca z zamka Kamandora, kudy dziaŭčynu zaciahnuli jaho słuhi, pałachlivyja i zaciukanyja žyćciom mužčyny nie śpiašajucca na dapamohu. Tolki paśla taho jak hierainia pahražaje, što pojdzie na šturm razam ź ich siostrami i žonkami, u ich pračynajecca soram. Situacyja, kali žančyny źjaŭlajucca sumleńniem nacyi, nadzvyčaj suhučnaja našamu času.
Na ahulnaje ŭražańnie malaŭničaha śpiektakla ŭpłyvaje taksama praca mastakoŭ. Scenahrafija Davida Manavardzisašvili dastatkova tradycyjnaja: nievialikaje miastečka z damami pad čarapičnymi dachami vyhladaje pryvabna i harmaniruje z navakolnaj pryhažościu. A nad im na dalahladzie ŭzvyšajecca złaviesny zamak, jaki niby navisaje nad navakollem. Zachapleńnia zasłuhoŭvaje praca Alaksandra Vasiljeva, mastaka pa kaściumach. Jaho dośvied historyka mody i kalekcyjaniera dapamoh stvaryć kaściumy lohkija, vytančanyja, aryhinalnyja pa kolery i siłuecie, da taho ž stylizavanyja pad histaryčnyja.
Istotna, što ŭ salistaŭ i kardebaletu atrymlivajecca pieradać atmaśfieru i duch Ispanii (što asabliva vyjaŭlajecca ŭ efiektnych charaktarnych tancach). Asabliva chaciełasia b vyłučyć Kanstancina Hieronika i Kanstancina Kuźniacova. Mienha, hieroj apošniaha, u niečym nahadvaje Bazila z kłasičnaha «Don Kichota». Hieronik stvaraje vobraz ramantyka i baraćbita za svabodu. Kali ŭličvać vidoviščnaść baleta i ahulnuju dynamičnaść dziejańnia, možna harantavać, što pastanoŭka budzie karystacca popytam u publiki. Kab čytačy nie ličyli papiaredni skaz ahulnymi słovami, pryznajusia: značnuju častku śpiektakla zachopleny hladač pieramahaŭ u majoj śviadomaści zanudlivaha krytyka.
Pohlad piesimista
Za apošnija piać hadoŭ, jakija prajšli z času rekanstrukcyi teatra, na vialikaj scenie źjaviłasia 14 baletaŭ (premjera jašče dvuch adbyłasia na novaj, ekśpierymientalnaj scenie, ale ich pakazali ličanuju kolkaść razoŭ). Na status biezumoŭnaj padziei pretendujuć tolki «Šeść tancaŭ». Nie psujuć ahulnaj karciny «Sierenada» i «Šachierazada». Pryčym usie try balety pastaŭlenyja ŭ ich raniejšaj, a značyć, kananičnaj viersii. Pieranos takich pastanovak – hodnaja aśvietnickaja sprava, jakaja dałučaje biełaruskaha hledača da najlepšych prykładaŭ suśvietnaj chareahrafii (pracy naležać, adpaviedna, Iržy Kilianu, Džordžu Bałančynu i Michaiłu Fokinu).
Napiaredadni premjery śćviardžałasia, što Nina Ananijašvili ažyćciavić pastanoŭku śpiektakla, a taksama stvoryć novuju redakcyju libreta. Ale paraŭnańnie kananičnaha tekstu libreta z tym, što my bačyli na scenie, pakazvaje: amal nijakich źmienaŭ nie adbyłosia. Pierad nami amal taja ž viersija 1939 hoda.
Ale «Łaŭrensija» stvarałasia ŭ epochu drambaleta – kirunku, jaki byŭ raspaŭsiudžany na prastorach SSSR u 1930 – 1950-ja hady. Jamu byli ŭłaścivyja cikavaść da litaraturnych siužetaŭ (zhadajem Łope de Vieha), peŭnaja, a časam i praźmiernaja ilustracyjnaść. Usio heta pryvodziła da taho, što na pieršy płan vychodzili pantamima i dramatyčnyja srodki vyraznaści. Toje ž možna nazirać i ŭ «Łaŭrensii». Sceny paŭsiadzionnaha žyćcia, ahulnaha śviata, a taksama viasiella hierojaŭ vyrašanyja praz aryhinalnuju chareahrafiju. A voś vobrazy Kamandora i jaho słužak – praz pantamimu. Tak, Juryj Kavaloŭ hraje cudoŭna. Jaho pažadlivyja pozirki, skiravanyja na Łaŭrensiju, prymusili ŭspomnić balet «Spartak», dzie tancoŭščyk stvaryŭ jarki vobraz Krasa (na žal, šedeŭr Valancina Jelizarjeva idzie na scenie nadzvyčaj redka). Atrymlivajecca, što ŭ samych napružanych scenach «Łaŭrensii» (dzie pavinien adčuvacca vostry kanflikt) ułasna taniec zusim nieabhruntavana vyciaśniajecca pantamimaj. Ale toje, što zdavałasia aktualnym 75 hadoŭ tamu, nie zaŭsiody darečnaje ŭ naš čas. Biełaruski balet pieraros drambalet jašče ŭ pačatku 1970-ch. Ale ciapier apošni nie tolki hrukajecca ŭ našyja dźviery, ale i zachapiŭ častku repiertuaru.
Da taho ž u «Łaŭrensii» jaskrava prasočvajecca kantrast pamiž stanoŭčymi i admoŭnymi hierojami. Taniec zvyčajna nivieluje hetyja adroźnieńni i dadaje vobrazam bolšuju pierakanaŭčaść. Kali pačynajecca pantamima, kanflikt vyhladaje krychu schiematyčnym. Tamu frahmienty, prydumanyja samoj Ninaj Ananijašvili, byli b vielmi darečy. Ale jana nie stała ryzykavać, ź pijetetam pastaviŭšysia da spadčyny Čabukijani. Tamu časam uźnikaje adčuvańnie muziejnaści. Praŭda, kali ŭličyć niesumniennuju aktualnaść śpiektakla, možna harantavać, što pyłam hety ekspanat dakładna nie pakryjecca.
