Jon — suśvietna viadomy topavy tajbaksior. Jana viartajecca na prafiesijny rynh paśla skančeńnia fakulteta mižnarodnych adnosinaŭ BDU.
Žyŭcom pahladzieć na ich pajadynki možna ŭ Minsku 13 vieraśnia. Turnir, dzie jany voźmuć udzieł, budzie tranślavacca na ŭvieś śviet. U budynku cyrka na praśpiekcie Niezaležnaści vystupiać takija suśvietnyja znakamitaści, jak tajec Buakaŭ i paŭdniovaafrykaniec Uoren Steviełmans. Dy i zorki muaj-taj ź Biełarusi vystupajuć čaściej u Azii i Zachodniaj Jeŭropie, čym doma.
Dźmitryj Valent u tytulnym supraćstajańni sustreniecca z tajskim prafiesijanałam Panomam. Zrešty, da ciažkich pajadynkaŭ biełarus pryzvyčajeny. Jon nieadnarazovy čempijon śvietu siarod amataraŭ i prafiesijanałaŭ u roznych aŭtarytetnych viersijach. Na rynhu Dźmitryj nahadvaje razvažlivuju artyleryjskuju haŭbicu. Najčaściej jon marudna, pa-biełarusku padbirajecca da sapiernika, ale kali pačynaje stralać, to heta pa-sapraŭdnamu adčuvalna. Źbiantežyć Valenta vielmi składana. Ale i jon u supraćstajańniach ź niekatorymi topami, byvała, zapozna ŭklučaŭ turbinu. I ŭ roŭnych bajach na čužoj terytoryi časam atrymlivaŭ parazy sudziejskim rašeńniem. Ale mnohija maryli b pra takija bai bolš, čym pra čempijonskija pajasy.
Valent vychodziŭ u rynh, badaj, z usimi samymi mocnymi. I, jak kažuć, nikoli nie byŭ u krytyčnym stanoviščy. Padobna da taho, što sapiernika, jaki moh by pa-sapraŭdnamu źbić hetaha dužaha biełarusa, niama.
— Ale z taje pryčyny, što mnie nie ŭsich najlepšych udavałasia pieramahać, chočacca dalej raźvivacca ŭ kirunku sportu. Heta ŭlubionaja sprava. Pakul ni ŭ čym siabie bolš nie baču, — dzielicca dumkami Dźmitryj. — Maja mara na budučyniu — adkryć svaju zału. Jak mnie zdajecca, heta dapamahło b krainie, ludziam, bo ŭ nas jość prablemy sa zdaroŭjem. Badziańnie padletkaŭ pa dvarach, narkotyki i ałkahol. Ja sam praz heta ŭsio prajšoŭ, ale ŭ 16 hadoŭ staŭ na pravilny žyćciovy šlach.
— I što takoha drennaha vy rabili, kali byli padletkam?
— Usio było. Byŭ takim vuličnym chłopcam…
— Tak užo i ŭsio! Što, ciažkija narkotyki vy ŭ kampanii spažyvali ci što? — dałučajecca da hutarki žonka Maryja.
— Nie, kaniečnie, trymali siabie ŭ miežach. Ale kali ŭ maim žyćci źjaviŭsia muaj-taj, usio heta niavyznačanaje badziańnie i ekśpierymienty syšli ŭ minułaje. Rezka paŭstała meta stać čempijonam. Ja zapaliŭsia.
«Jak ni dziŭna, traŭmaŭ u muaj-taj mienš, čym u futbole i chakiei»
Valenty raskazvajuć pra miesca, dzie žyvuć — rajon vulicy Anharskaj, jaki ŭ narodzie maje niadobruju słavu. Ale siamji tut narmalna. Pry hetym Dźmitryj dzielicca nazirańniami, što pobač ź ich domam niama nijakaj bajcoŭskaj zały, a moładzi, jakaja mahła b tudy pryjści, vielmi šmat.
— Tolki ŭ aŭtamiechaničnym vučyliščy kala MAZa jość kłub, dzie treniruje Vital Cišuraŭ (vučań znakamitaha bajca Jurasia Bułata — red.). Ale hetaha niedastatkova, — apisvaje situacyju z raźvićciom sportu ŭ svaim mikrarajonie čempijon. — Samaje hałoŭnaje, jak ja ŭžo skazaŭ, — nie tolki ŭmacoŭvać dziaciej fizična, ale i stavić ich na pravilny žyćciovy šlach…
— Adnak nie kožny pojdzie na muaj-taj. Usio ž isnujuć zababony, što tut možna traŭmavać hałavu, adbić kaniečnaści…
— Nasamreč, kali ŭziać tablicu traŭmaniebiaśpiečnaści, to futboł i chakiej apieradžajuć tajski boks. Tam, jak ni dziŭna, bolš padzieńniaŭ, niečakanych udaraŭ, paškodžańniaŭ, — Dźmitryj apieluje viedami, atrymanymi ŭ Biełaruskim dziaržaŭnym univiersitecie fizičnaj kultury. — U tajskim boksie cieła padrychtoŭvajecca absalutna pa-inšamu, jość abarončaja amunicyja — šlemy, kamizelki, nałakotniki. Dla zdaroŭja, kali ŭsio rabić pravilna, navat prafiesijny sport — heta dobra. Pry najaŭnaści niejkich prablemaŭ ty ŭsio adno žyvieš u zdarovym režymie, nie spažyvaješ narkotyki, ałkahol. Da taho ž muaj-taj sam pa sabie nie darahi. Kupiŭ ekipiroŭku za 100 dołaraŭ. I kali zajmaješsia jak amatar, to chapaje na try-čatyry hady. A apłata trenirovak u miesiac kaštuje 30-35 dołaraŭ. Ja liču, heta niašmat.
— Sapraŭdy, heta nie toje, što kuplać ekipiroŭku dla chakieista ci apłačvać zaniatki pa vialikim tenisie.
— Da taho ž dla Biełarusi heta tradycyjny i asablivy vid sportu, — nie pierastaje rabić rekłamu bajec. — Voś na apošnim čempijanacie śvietu ŭ Małajzii było 105 krain. My pryjechali ŭ niapoŭnym składzie. Junijory zaniali pieršaje ahulnakamandnaje miesca. Darosłyja — druhoje.
Darečy, pra zdaroŭje biełarusaŭ i nieabchodnaść vychoŭvać moładź Dźmitryj Valent zahavaryŭ tolki ŭ hetym hodzie. U mnohim na heta paŭpłyvaŭ publičny prykład inšych aŭtarytetnych spartoŭcaŭ — Hurkova, Hierasimieni, Radzivonava…
— Biełaruskija proźviščy na formie tych ža futbalistaŭ — heta dobraja sprava. Prosta tak skłałasia ciaham pakaleńniaŭ, što movu nam zamianili. Mnie jašče piać hadoŭ tamu niajomka było pa-biełarusku razmaŭlać. Ale situacyja źmianiłasia. My žyviom tut. Heta Radzima naša!
Tut ža hutarki padklučajecca žonka Maryja i vykazvaje siamiejny punkt hledžańnia na patryjatyzm:
— Z uzrostam my pačali bolš cikavicca historyja svajoj nacyi. Heta abjadnoŭvaje. Toje, što my biełarusy, a nie ruskija, naprykład. I soramna, što my zbolšaha nie možam pravilna razmaŭlać na svajoj movie. Pamiž pakaleńniami prorva. My nie prytrymlivajemsia svaich tradycyj.
«Pracavała da 5 hadzin u aeraporcie, potym jechała na treniroŭku»
ŚMI šyroka napisali pra siamju Valentaŭ hod tamu, kali jany pabralisia šlubam. Zdaryłasia heta pa viartańni z čempijanatu Jeŭropy, dzie i žanich, i niaviesta zavajavali załatyja miedali. Da taho kantynientalnaha pieršynstva Maryja adsutničała na rynhu niekalki hadoŭ, bo nie mahła sumiaščać treniroŭki z navučańniem na fakultecie mižnarodnych adnosinaŭ BDU. Ale da bajcoŭskich adzinaborstvaŭ u dziaŭčyny zaŭsiody była asablivaja ciaha.
— Ź dziacinstva zajmałasia balnymi tancami, sinchronnym płavańniem i valejbołam. Ale mnie čamuści padabalisia filmy z žančynami-vajarami, — zhadvaje Maryja. — I voś u 10-m kłasie, kali ja sama zmahła vybirać toje, što mnie padabajecca, pajšła na tajski boks. Baćka nie byŭ suprać i zaŭsiody prychodzić na ŭsie spabornictvy, jakija prachodziać u Minsku. A mama baicca.
— Niaŭžo paśla skančeńnia BDU vy kančatkova viarnulisia ŭ sport?
— Nasamreč ja pracuju u Dziaržaŭnym mytnym kamitecie, u adździele afarmleńnia. Praca samaja sapraŭdnaja, choć kiraŭnictva išło mnie nasustrač, kab ja mahła treniravacca. Pieravodzili ŭ roznyja padraździaleńni. Ale ŭsio heta niaprosta. Za dva tydni da minskaha turniru mnie daviałosia ŭziać adpačynak. Praz sport druhi hod mora nie baču. A jašče i muž skardzicca, što nie paśpiavaju hatavać, a siabroŭki — što nie telefanuju.
— Jak vyhladała vaša padrychtoŭka da taho, jak uziali adpačynak?
— Pracavała da 5 hadzin u aeraporcie, potym jechała na treniroŭku da Dzimy ŭ kłub «Kik-fajter». Bo ŭ maim kłubie (Maryja zajmajecca ŭ kankurujučym «Patryjocie») uletku nie zaŭsiody možna było znajści sparynh-partnioraŭ. Tamu muž damaŭlaŭsia ź junijorami, kab jany padychodzili ŭ patrebny čas i stajali sa mnoj u parach. Rychtujusia da dvuboju nastolki surjozna, nakolki mahu. Maja kitajskaja sapiernica mocnaja i maje ŭ prafiesijnym rekordzie šerah nakaŭtaŭ.
— Usio adno dziŭna, jak vam udajecca spałučać paŭnavartasnuju pracu z prafiesijnym sportam…
— Zadumvajusia, kaniečnie, pra dziaciej. Ale mnohija našy dziaŭčaty sychodzili ŭ siamiejnaje žyćcio, a potym viartalisia ŭ muaj-taj i doŭha vystupali. Naprykład, maja pieršaja ŭ žyćci sapiernica, prahramist z Mahilova Alena Muratava, tolki zajmacca pačała ŭ 25 hadoŭ. Była i čempijonkaj śvietu, i pryzioram. Ciapier joj 35, maje adkaznuju pracu, ale ŭvieś čas trenirujecca i znachodzicca ŭ dobraj formie.
Na raźvitańnie siamja Valentaŭ paabiacała, što 13 vieraśnia padčas turniru dla svaich biełaruskich zaŭziataraŭ padrychtuje pryjemny siurpryz. Jaki mienavita, trymajecca ŭ tajamnicy.
