«Ci čuli słova «cyboŭje»? — spytaŭsia mianie siabar.
Ja i praŭda niešta takoje čuŭ, ale nie moh dakładna ŭspomnić.
«Žuki paabjadali bulbu, zastałosia adno cyboŭje», — babula maja z Rahačova tak skazała, a baćki vokam nie mirhnuli. Skazali, što im jasna, što heta takoje (mama z Bychava). Heta značyć, starčy bulboŭnika bieź liścia pazastavalisia», — raskazaŭ siabar.
Cikavaje heta hniazdo słovaŭ: cyby, cybaty, cyboŭje.
Cyby (adzinočny lik cyba) – heta doŭhija nohi. Jak u busła ci ŭ vysokaha čałavieka.
Cybaty — daŭhanohi, vysoki i chudy. Pamiatajecie chulihanskuju epihramu Ryhora Baradulina?
Navošta debaty,
Navošta padliki?
Hilevič — cybaty,
A Bykaŭ – vialiki!
A jakija cikavyja prykłady pryvodziać čytačy.
«Cybaŭjo? Niešta ŭzhadvajecca. Kali nie błytaju, to nakštałt ćviordaj, žorstkaj častki ściablin travy, taksama vysokaje žorstkaje pustazielle», — piša Vadzim.
«Cybukami ŭ nas zvali toŭstyja ściabliny, u pieršuju čarhu, barščavikaŭ i naohuł ŭsiakich parasonavych raślinaŭ. Taksama cybula i časnok, kali daje kvietkavaje ściabło, jak kažuć, «pajšła ŭ cybuki», — piša čałaviek sa śmiešnym nikam anti-vasia.
«Cybachy — u nas na Paleśsie kažuć — heta pierarosłyja raśliny, jakija pajšli ŭ staŭpak». Tut varta było b čałavieku paznačyć nacisk. Napeŭna, cybachI, bo na Paleśsi časta ŭ množnym liku nacisk pierachodzić na apošni skład (navat «mašyna» tam u množnym liku daje «mašynY»), ale moža być, pa łohicy movy, i cYbachi.
I – taksama – padpisvajcie, kali łaska, u jakich kankretna vioskach ci haradach tak kažuć. Heta važna dla dyjalektołahaŭ.
Taksama i cybunami nazyvali staŭpaki-nasieńniki, apaviadaje inšy čytač.
«Na Viciebščynie «cybury» — doŭhija aćviardziełyja ściobły raślin», — paćviardžaje Viktuś.
«Ściabło, zvyčajna połaje i pruhkaje», — piša Jeva, jakaja, na žal, nie paznačaje, skul jana karaniami.
«Cyboŭje (sinonim — cymbury) – zbujałyja, vysokija ściabliny», — piša jašče adzin čałaviek.
«Cyboŭje? Vysokija raśliny. Naprykład, tak možna kazać pra pustazielle ci kali bulboŭnik vysoki», — vielmi tonka adčuvaje hetaje słova naš čytač, jaki pisaŭ, vidać, z ajfona, bo nie maje biełaruskaj raskładki, i nie padpisaŭsia.
A voś «curuballe» – heta ŭžo inšy vypadak. Curubałka, cyrubałka – heta kavałak toŭstaha ściabła, dreva, pałačka, dudačka. Tut, chutčej, niešta niadoŭhaje. Tut hałoŭnaje značeńnie – kavałka, abrubka, trubki.
A cyboŭje dajom leksikohrafam na zamietku.
I nam nahadka, jakaja bahataja i hnutkaja naša biełaruskaja mova, jak tonka možna vyražać joj adcieńni sensaŭ.
