Paśla 25 hadoŭ stahnacyi Japonija sprabuje ažyvić svaju ekanomiku, pačaŭšy praces kolkasnaha źmiakčeńnia biesprecedentnych maštabaŭ. Heta ryzykoŭny ekśpierymient: chutki rost moža pryvieści da rostu pracentnych stavak, što zrobić vydatki na absłuhoŭvańnie pazyki niaŭstojlivymi. Ale premjer-ministr Japonii Sindza Abe chutčej pojdzie na takuju ryzyku, čym vyračyć Japoniju na pavolnuju śmierć. I, miarkujučy pa zachoplenaj padtrymcy hramadskaści, tak by zrabiŭ luby prosty japoniec.
Ź inšaha boku, Jeŭrapiejski sajuz ruchajecca da doŭhačasovaha zastoju, ź jakoha Japonija tak adčajna sprabuje vyrvacca.
Staŭki vysokija: nacyjanalnyja dziaržavy mohuć pieražyć stračanyja dziesiacihodździ ci navat bolš; ale niapoŭnaje abjadnańnie dziaržavaŭ, jakim jość ES, moža paprostu razburycca praz heta.
Prajekt jeŭra — jaki byŭ raspracavany na asnovie niamieckaj marki — maje fatalny niedachop. Stvareńnie ahulnaha centralnaha banka biez ahulnaj kazny aznačaje, što dziaržaŭnyja pazyki denaminavanyja ŭ valutu, jakuju nie kantraluje ni adna kraina-ŭdzielnica, a heta padviarhaje ich usich ryzycy defołtu. U vyniku abvału 2008 hoda šerah krain-udzielnic staŭ pierahružany pazykami, i cana ryzyki zrabiła padzieł jeŭrazony na kredytoraŭ i debitoraŭ pastajannym.
Hety defiekt možna było b vypravić, zamianiŭšy ablihacyi asobnych krain na jeŭraablihacyi. Na žal, kancler Hiermanii Anhieła Mierkiel, adlustroŭvajučy radykalnuju źmienu, a mienavita kaniec ciarpimaści niemcaŭ da jeŭrapiejskaj intehracyi, admoviłasia ad hetaj idei. Da abjadnańnia Hiermanija była asnoŭnym ruchavikom intehracyi, a ciapier niamieckija padatkapłatniki, abciažaranyja vydatkami na abjadnańnie, nie chočuć pieratvaracca ŭ hłybokuju kišeniu dla jeŭrapiejskich daŭžnikoŭ.
Paśla abvału 2008 hoda Mierkiel nastojvała na tym, što kožnaja kraina pavinnaja sama kłapacicca pra svaje finansavyja instytuty, a dziaržaŭnyja pazyki pavinnyja być vypłačanyja ŭ poŭnym abjomie. Hiermanija, sama taho nie ŭśviedamlajučy, paŭtaraje trahičnuju pamyłku francuzskaha premjer-ministra Arystyda Bryjana, što byŭ va ŭładzie adrazu paśla zakančeńnia Pieršaj suśvietnaj vajny i čyja ŭpartaść u patrabavańni reparacyj pryviała da ŭzvyšeńnia Hitlera; palityka Anhieły Mierkiel naradžaje ekstremisckija ruchi ŭ inšych krainach Jeŭropy.
Ciapierašnija miechanizmy, jakija rehulujuć jeŭra, nikudy nie padzienucca, bo Hiermanija zaŭsiody budzie rabić minimum namahańniaŭ dziela zachavańnia adzinaj valuty — i tamu, što rynki i jeŭrapiejskija ŭłady pakarajuć lubuju inšuju krainu, jakaja budzie asprečvać hetyja damoŭlenaści.
Tym nie mienš, vostraja faza kryzisu zaviaršyłasia.
Jeŭrapiejskija finansavyja ŭłady maŭkliva pryznali, što žorstkaja ekanomija — kontrpraduktyŭnaja miera, i pierastali ŭvodzić dadatkovyja finansavyja abmiežavańni. Heta dało krainam-daŭžnikam niekatoruju pieradyšku, i finansavyja rynki stabilizavalisia navat pry adsutnaści jakich-niebudź pierśpiektyvaŭ rostu.
Budučyja kryzisy pa pachodžańni buduć palityčnymi. Heta vidavočna ŭžo ciapier, bo ES staŭ nastolki intraśpiektyŭnym, što nie moža adekvatna reahavać na vonkavyja pahrozy, u Siryi heta ci va Ukrainie. Adnak pierśpiektyvy daloka nie bieznadziejnyja: adradžeńnie pahrozy z boku Rasii moža źmianić tendencyju da jeŭrapiejskaj dezintehracyi.
U vyniku kryzis transfarmavaŭ ES z «fantastyčnaha elemienta», jaki ŭsialaŭ entuzijazm, u niešta radykalna inšaje. Toje, što pavinna było być abjadnańniem raŭnapraŭnych dziaržavaŭ, jakija achviaravali častkaj svajho suvierenitetu dziela ahulnaha dabra — ŭvasableńnia pryncypaŭ adkrytaha hramadstva — u ciapierašni čas, u vyniku kryzisu jeŭra, pieratvaryłasia ŭ adnosiny pamiž krainami-kredytorami i krainami-daŭžnikami, što nie jość ni dobraachvotnym, ni roŭnym. Nasamreč jeŭra moža całkam razburyć ES.
U adroźnieńnie ad Jeŭropy, ZŠA robiacca mahutnaj ekanomikaj raźvitoha śvietu.
Słancavaja enierhija dała ZŠA važnuju kankurentnuju pieravahu jak u vytvorčaści ŭ cełym, tak i ŭ naftachimii ŭ pryvatnaści. Bankaŭski i bytavy siektary damahlisia peŭnaha prahresu ŭ skaračeńni doli pazykovych srodkaŭ. Kolkasnaje źmiakčeńnie pavialičyła košt aktyvaŭ. A rynak žylla palepšyŭsia, i ŭ budaŭnictvie źniziŭsia ŭzrovień biespracoŭja. Nakładanyja siekviestram padatkovyja abmiežavańni taksama padychodziać da kanca.
Jašče bolš dziŭna toje, što palaryzacyja amierykanskaj palityki pakazvaje prykmiety ruchu ŭ zvarotnym napramku. Dva stahodździ dvuchpartyjnaja sistema pracavała dobra, bo abodva baki pavinnyja byli zmahacca za załatuju siaredzinu na ŭsieahulnych vybarach. Zatym Respublikanskaja partyja była zachoplenaja kaalicyjaj relihijnych i rynkavych fundamientalistaŭ, zatym umacavanaja nieakansiervatarami, što paviali jaje da ultrapravaj krajnaści. Demakraty sprabavali dahnać i achapić załatuju siaredzinu, i abodva baki ŭstupili ŭ zmovu pa machinacyjach u vybarčych akruhach. U vyniku kiravanyja aktyvistami partyjnyja prajmieryz uziali vierch nad usieahulnymi vybarami.
Heta zaviaršyła palaryzacyju amierykanskaj palityki. Urešcie kryło Respublikanskaj partyi, Čajnaja partyja, pierajhrała svaju ruku. Paśla niadaŭniaha fijaska z adklučeńniem urada toje, što zastałosia ad respublikanskaj asnovy, pačało pravodzić udary ŭ adkaz, i heta pavinna pryvieści da adradžeńnia dvuchpartyjnaj sistemy.
Asnoŭnaja niavyznačanaść, jakaja staić pierad śvietam na siońniašni dzień, — heta nie jeŭra, a budučy kirunak raźvićcia Kitaja. Madel, adkaznaja za jaho chutki rost, užo vydychajecca.
Hetaja madel zaležyć ad finansavych represij siektara chatnich haspadarak dla prasoŭvańnia rostu ekspartu i inviestycyj. U vyniku na dadzieny momant siektar chatnich haspadarak užo skaraciŭsia da 35% VUP, i jaho vymušanych źbieražeńniaŭ užo nie chapaje dla finansavańnia ciapierašniaj madeli rostu. Heta pryviało da ekspanientnaha rostu vykarystańnia roznych formaŭ pazykovaha finansavańnia.
U hetym prahladajecca peŭnaje žudasnaje padabienstva ź finansavymi ŭmovami, jakija pieravažali ŭ ZŠA ŭ hady, jakija papiaredničali abvału 2008 hoda. Adnak u toj ža čas isnujuć i značnyja adroźnieńni. U ZŠA finansavyja rynki, jak praviła, daminujuć nad palitykaj, u toj čas jak u Kitai dziaržava vałodaje bankami i asnoŭnaj častkaj ekanomiki, a Kamunistyčnaja partyja kantraluje dziaržaŭnyja pradpryjemstvy.
Uśviedamlajučy niebiaśpieku, Narodny bank Kitaja pačynajučy z 2012 hoda pačaŭ rabić zachady pa ŭtajmavańnia rostu pazyki, adnak kali zapavoleńnie pačało vyklikać realnaje napružańnie ŭ ekanomicy, partyja ŭstalavała svajo vierchavienstva. U lipieni 2013 hoda kiraŭnictva zahadała staleliciejnaj pramysłovaści pierazapuścić piečy, a ad Narodnaha banka zapatrabavała palehčyć umovy vydačy kredytaŭ. Ekanomika pieraviarnułasia vakoł svajoj vosi. U listapadzie treci plenum 18-ha CK anansavaŭ dalokasiažnyja reformy. Hetyja padziei ŭ značnaj stupieni adkaznyja za niadaŭniaje palapšeńnie hłabalnaj pierśpiektyvy.
Kitajskaje kiraŭnictva mieła racyju, addajučy pryjarytet ekanamičnamu rostu, a nie strukturnym reformam, bo strukturnyja reformy ŭ spałučeńni z žorstkaj ekanomijaj šturchajuć ekanomiku ŭ deflacyjny štopar. Adnak u ciapierašniaj palitycy Kitaja isnuje niavyrašanaja supiarečnaść: pierazapusk piečaŭ znoŭ zapalvaje ekspanientny rost pazyčanaści, jakaja nie moža być ustojlivaj bolš čym paru hadoŭ.
Toje, kali i jak hetaja supiarečnaść budzie vyrašanaja, budzie mieć hłybokija nastupstvy dla Kitaja i ŭsiaho śvietu. Paśpiachovy pierachod u Kitai chutčej za ŭsie paciahnie za saboj palityčnyja, a taksama ekanamičnyja reformy, u toj čas jak pravał padarvie pakul usio jašče šyroki davier da palityčnaha kiraŭnictva krainy, što pryviadzie da represij unutry krainy i da vajennaha supraćstajańnia za miažoj.
Inšaja vialikaja niavyrašanaja prablema zaklučajecca ŭ adsutnaści naležnaha hłabalnaha kiravańnia.
Adsutnaść zhody pamiž piaćciu pastajannymi siabrami Rady Biaśpieki AAN paharšaje humanitarnyja katastrofy ŭ takich krainach, jak Siryja — nie kažučy ŭžo ab tym, što dazvalaje praktyčna bieśpieraškodna raźvivacca hłabalnamu paciapleńniu. Adnak, u adroźnieńnie ad kitajskaj hałavałomki, jakaja pryjdzie da nieabchodnaści svajho rašeńnia na ciaham niekalkich hadoŭ, adsutnaść hłabalnaha kiravańnia moža praciahvacca biaskonca.
