— Na niadaŭniaj kanfierencyi vy zajavili, što Biełarusi treba budzie isnavać va ŭmovach hłabalnaha kryzisu…
— Ciapierašni kryzis nie novy, jon častka sistemnaha kryzisu, jaki pačaŭsia ŭ suśvietnaj ekanomicy ŭ 2008 hodzie. Padčas takich kryzisaŭ ekanamičnaja sistema pierachodzić z adnaho stanu ŭ inšy. Anałahičnyja padziei naziralisia ŭ
Ciapierašni cykł źviazany ź jeŭrapiejskim pazykovym kryzisam. Jeŭropa ciapier — hałoŭny spažyviec kitajskich tavaraŭ. Hiermanija — hałoŭny pastaŭščyk technałohij u Kitaj. Kali ŭ Jeŭropie zharnułasia spažyvańnie, zharnułasia vytvorčaść i ŭ Kitai. Adpaviedna, pastaŭki jeŭrapiejskich technałohij u Kitaj taksama zharnulisia. Atrymałasia kryzisnaja zona, vyjści ź jakoj možna tolki šlacham značnych źmien na rynku pracy i inviestycyj u novuju technałahičnuju bazu jeŭrapiejskaj ekanomiki. Niemcy, jakija paśpieli pravieści reformu rynku pracy da kryzisu, apynulisia ŭ najbolš vyjhryšnym stanoviščy.
U Kitai ekanomika pierachodzić ź junactva ŭ bolš śpieły viek. Pa vynikach 9 miesiacaŭ 2012 hoda štomiesiačny siaredni zarobak u hetaj krainie skłaŭ 620 dalaraŭ. Kitaj sychodzić z ekanomiki tannaj pracoŭnaj siły. Heta aznačaje, što tempy ekspartu buduć padać, a rost budzie hienieravacca za košt unutranaha popytu. Lohkaja pramysłovaść budzie zhortvacca, budzie naroščvacca bolš technałahičnaja vytvorčaść. Ci stanie aktualnym pytańnie ekałohii.
— Dla Biełarusi adzin z klučavych handlovych partnioraŭ siońnia — Rasija. Jak hety kryzis zakranie susiedniuju krainu?
— Dla Rasii hałoŭnym vynikam stanie źnižeńnie cenaŭ na naftu. Jaho možna čakać užo ŭ 2013 hodzie. Prahnazavanaja cana — mienš za 100 dalaraŭ za barel.
Siońnia analityki pradkazvajuć padzieńnie cen u enierhietyčnaj halinie. Naftazdabyŭnaja halina raźvivajecca cyklična. Pieryjad vysokich cenaŭ pryvodzić da intensiŭnaha inviestavańnia, što dazvalaje pavialičyć abjomy prodažaŭ i vytvorčaści, adpaviedna, ceny padajuć. Paśla hetaha varta cykł nizkich cen i minimalnych inviestycyj. Pavodle prahnozaŭ analitykaŭ, Kanada i ZŠA chutka stanuć bujnymi eksparciorami nafty. Heta pryviadzie da surjoznaha padzieńnia cenaŭ na enierhanośbity. Praces užo pačaŭsia dziakujučy słancavaj revalucyi ŭ ZŠA. Heta aznačaje, što ŭ siarednieterminovaj pierśpiektyvie ŭ Rasii budzie davoli składanaja ekanamičnaja situacyja.
Dla Biełarusi heta surjozny vyklik, tamu što Rasija — naš asnoŭny rynak zbytu. Z adnaho boku, pa miery ŭzbahačeńnia rasijskaha biznesu rasijcy sychodziać ad tannych, siaredniaj jakaści biełaruskich tavaraŭ. Ale tarmažeńnie rostu ich dachodaŭ moža adkryć nišy dla biełaruskich tavaraŭ, i heta nam u plus. Praŭda, skaračajecca sam abjom popytu, što pavysić kankurencyju. Ja nie ŭpeŭnieny, što biełaruskija pradpryjemstvy zmohuć heta vytrymać. Tak što z adnaho boku heta šaniec, z druhoha — dastatkova surjoznaja pahroza.
Akramia hetaha, paŭstanie pytańnie pra mahčymaści dalejšaha ilhatavańnia biełaruskaj ekanomiki z boku Rasii. Ciapier Biełaruś datujecca rasijskim bokam na sumu kala 4 młrd dalaraŭ u hod. Pakul ceny na naftu vysokija, dla Rasii heta niašmat. Ale kali dachody ad nafty buduć padać i biudžetnaja napružanaść u Rasii budzie vysokaj, tady takich datacyj nie budzie. Da taho ž nie varta zabyvać, što ŭ handlovym bałansie Biełarusi značnaja častka valutnaj vyručki pastupaje ad handlu naftapraduktami. Źnižeńnie cenaŭ na ich pryviadzie da skaračeńnia hetaha patoku.
— Jak na Biełarusi adabjecca siabroŭstva Rasii ŭ Suśvietnaj handlovaj arhanizacyi?
— U Mytnym sajuzie ŭžo zakładzieny peŭnyja normy SHA.
— Biełaruś buduje na hety hod vialikija płany: pryrost VUP na 8,5%, pavieličeńnie zarobkaŭ, madernizacyja… Na hety ž pieryjad prypadaje pieršy pik płaciažoŭ pa zamiežnym dziarždoŭhu, prahnazujecca skaračeńnie valutnaj vyručki. Čaho Biełarusi varta čakać: čarhovaj devalvacyi rubla?
— Naš analiz pakazvaje, što kali temp rostu ekanomiki budzie ŭ rajonie 4%, a zarpłata nižejšaja za 500 dalaraŭ i žyllo nie budzie budavacca ŭ zajaŭlenym pamiery, to možna budzie źvieści kancy z kancami biez značnaj devalvacyi rubla. Kali płany pa madernizacyi i budaŭnictvie žylla buduć realizoŭvacca za košt emisijnych krynic, a tempy rostu ekanomiki dasiahnuć 8,5%, my možam u chutkaj budučyni pryjści da čarhovaj surjoznaj devalvacyi.
Siońnia asnoŭny faktar rostu biełaruskaj ekanomiki — rost kapitałaatdačy. Pry hetym razryŭ pamiž efiektyŭnaściu pryvatnych i dziaržaŭnych pradpryjemstvaŭ składaje 30–40%. Kali my pravilna praviadziem pryvatyzacyju, to dasiahniem bolš vysokaha ŭzroŭniu efiektyŭnaści ŭsioj ekanomiki i atrymajem novuju krynicu rostu. U hetym vypadku tempy rostu VUP 8–10% u hod stanuć realistyčnymi. Ale bieź jakasnaj źmieny sistemy čakać vysokich tempaŭ rostu nie davodzicca.
— Najaŭnaja pazykovaja nahruzka Biełarusi padjomnaja?
— Ź joj možna spravicca pry tym uzroŭni pazyčańniaŭ, jaki isnuje. U Ministerstva finansaŭ jość całkam łahičnaja prahrama pa pahašeńni dziarždoŭhu. Kali nie budzie ŭnutranych vydatkaŭ, jana dazvolić prajści pieryjad vialikich vypłat ź minimalnymi stratami.
— Ciapierašni ŭzrovień zołatavalutnych reziervaŭ — 8 młrd dalaraŭ — ci ŭdasca zachavać ci navat prymnožyć?
— U 2013 hodzie jany chutčej za ŭsio buduć skaračacca. Usio budzie zaležać ad ekanamičnaj palityki. Kali nie razahravać ekanomiku, hety hod možna prajści narmalna. Kali razahravać, spatrebiacca dadatkovyja resursy. Tady ŭźniknuć pytańni, dzie ich uziać.
— Jak varyjant — pryvatyzacyja. Choć, zdajecca, jana zamarožanaja.
— U 2009–2011 hadach byŭ pryvatyzacyjny ŭsplosk. Ciapier usio tarmozicca. Mahčyma, jość peŭnaje łabiravańnie z boku dyrektarskaha korpusa, miascovych uładaŭ. Ja dumaju, što ŭ najbližejšy čas pryvatyzacyja sapraŭdy budzie zamarožanaja. Asabliva kali ŭličyć apošnija padziei — uviadzieńnie ŭładalnickaha nahladu, jaki vielmi mocna nahadvaje likvidavany niekalki hadoŭ nazad instytut «załatoj» akcyi, niadaŭniuju situacyju sa «Spartakom» i «Kamunarkaj»… Usio heta vyklikaje ŭ inviestaraŭ niehatyŭnuju reakcyju. Ciažka sabie ŭjavić, što na fonie hetych padziej jany buduć siudy rvacca.
Ja asabista mahu pryvieści ŭ prykład situacyju, kali paśla historyi z «Kamunarkaj» prypynilisia dva prajekty z dobrymi zachodnimi inviestycyjami. Inviestaraŭ spałochała forma vyrašeńnia prablem. Z sudovymi pracedurami sutykajucca i na Zachadzie, ale rašeńnie takich pytańniaŭ
Da hetaha času nie było nivodnaj bujnoj uhody pa prodažy biełaruskich pradpryjemstvaŭ, jakaja była b paśpiachova zavieršanaja. Uhody, jakija na słychu — prodaž dolaŭ sotavych apierataraŭ, Biełtranshaza, — insajdarskija. Pakupniki dobra viedali hetyja pradpryjemstvy i zahadzia byli hatovyja ich nabyć, to brk prablemy pradać nie było. Faktyčna vopytu pa prodažy pradpryjemstvaŭ i ich akcyj u Biełarusi niama, tamu ja skieptyčna staŭlusia da idej vyhadnaha prodažu ajčynnych kampanij i vyvadu ich na IPO. Tyja, chto pavinien hetym zajmacca, nie majuć ni dośviedu, ni adekvatnaj pravavoj i mietadałahičnaj bazy.
— Apošnija tendencyi pakazvajuć, što pryvatyzacyja mahčymaja na karyść biełaruskaha pryvatnaha biznesu, jaki zaŭvažany ŭ siabroŭskich adnosinach z uładaj
— Ja b kazaŭ pra toje, što ŭ Biełarusi siońnia jość davoli bujnyja kampanii, jakija b mahli paŭdzielničać u pryvatyzacyi. Častka ź ich nakiravanaja na zamiežnyja rynki. Takija kampanii nie zacikaŭlenyja ŭ pryvatyzacyi, tamu što adaptavać dziaržaŭnyja zavody dla raboty na zamiežnych rynkach, jak praviła, składaniej, čym pabudavać novy zavod. A jość biznesy, aryjentavanyja na ŭnutrany rynak, unutranuju syravinu, unutranyja resursy. Voś jany buduć aktyŭna ŭdzielničać u pryvatyzacyi, i pośpiech hetaha ŭdziełu, viadoma, šmat u čym budzie zaležać ad umieńnia damaŭlacca z uładaj. Biezumoŭna, tyja, chto ŭmieje heta rabić, atrymajuć niejkija pieravahi. Ale ja nie baču ŭ hetym palityki dziaržavy.
— U minułym hodzie vyklikaŭ vialiki rezanans vaš artykuł, u jakim vy abaraniali biznesmienaŭ, uklučanych Jeŭrasajuzam u čorny śpis.
— Na «Chartyi» źjaviŭsia śpis tak zvanych kašalkoŭ Łukašenki. Kali ja ŭbačyŭ jaho, u mianie ŭźnikła pytańnie, jakija rasijskija instytuty zapłacili za heta: u śpisie byli ŭsie, chto moža ŭdzielničać u biełaruskaj pryvatyzacyi i zacikaŭleny ŭ joj. Paśla taho jak Jeŭrakamisija inicyjavała rasśledavańnie ŭ dačynieńni da hetych biznesaŭ, zachodnija banki pačali aściarožničać. Heta byŭ prosty sposab adrezać biełaruski biznes ad tannych zachodnich hrošaj.
Ja niejak pračytaŭ artykuł na hetuju temu va ŭkrainskaj haziecie. Mabyć, žurnalistu daručyli napisać pra hetych «kašalkoŭ», i jon nie viedaŭ, pra što pisać i što takoha drennaha ŭ hetych ludziach. Pa rasijskich i ŭkrainskich mierkach jany žyvuć ścipła, raźvivajuć raznastajnyja (u tym liku i niarentnyja) biznesy. Ukrainski žurnalist nie zusim razumieŭ, u čym ich abvinavacić. U maim razumieńni hetymi ludźmi treba hanarycca, a nie ablivać ich pamyjami. Biełaruski biznes tolki ŭstaje na nohi, pačali źjaŭlacca bujnyja pryvatnyja kampanii. I hetyja kampanii padviarhajucca napadam z boku niejkich struktur hramadzianskaj supolnaści. Ja liču, što kampanija, razhornutaja suprać biełaruskaha biznesu, — antynacyjanalnaja. Kali zadać pytańnie, kamu heta vyhadna, to adkaz — rasijskamu biznesu, jaki znajšoŭ taki sposab pazbavicca tut ad kankurentaŭ.
— Jak va ŭmovach kryzisu zmohuć vyžyvać pryvatnyja i dziaržaŭnyja pradpryjemstvy?
— Pryvatnyja vytvorčyja biznesy, ź jakimi my aktyŭna pracujem, ź minułaha kryzisu vyjšli z rostam. A voś dziaržaŭnyja kampanii mnohaje stracili. Tamu što ŭ pryvatnym biznesie bolš hnutki mieniedžmient, zdolny chutčej padładžvacca pad źmienlivuju situacyju. Naohuł, padčas kryzisaŭ zaŭsiody tak byvaje: na rynku zastajucca samyja mocnyja i efiektyŭnyja kampanii.
