Novaja teoryja, jakaja źviazvaje evalucyju i fiziku, źbiantežyła navukoŭcaŭ
Ale ci vyrašaje jana prablemu, jakoj nie isnuje? Ci heta prosta adhałoski adviečnaj sprečki pamiž navukoŭcami i kreacyjanistami?
Vyjava: vecteezy
U kastryčniku artykuł pad nazvaj «Teoryja zborki tłumačyć i kolkasna aceńvaje adbor i evalucyju» źjaviŭsia ŭ adnym z samych aŭtarytetnych navukovych časopisaŭ Nature. Aŭtary — hrupa navukoŭcaŭ z University of Glasgow i Arizona State University — śćviardžajuć, što ich teoryja źjaŭlajecca «interfiejsam pamiž fizikaj i bijałohijaj», to-bok tłumačyć, jak mohuć raźvivacca składanyja bijałahičnyja formy na asnovie zakonaŭ fiziki.
Artykuł vyklikaŭ burny rezanans. Z adnaho boku, u ŚMI źjavilisia zahałoŭki nakštałt «Śmiełaja novaja «teoryja ŭsiaho» moža abjadnać fiziku i evalucyju», a ź inšaha — chałodnyja reakcyi navukoŭcaŭ. Niekatoryja ščyra pryznalisia, što nie da kanca zrazumieli, pra što ŭvohule idzie havorka. The Conversation apublikavaŭ kamientar bijołaha, prafiesara Biła Bejtmana z Curtin University, u imknieńni razabracca, ci źjaŭlajecca «teoryja zborki» sapraŭdy novaj radykalnaj paradyhmaj?
Ci isnuje ŭvohule prablema?
Pieršapačatkova pytańni ŭźnikli da pastanoŭki prablemy. Jak śćviardžajuć aŭtary novaj teoryi, užo šmat dziesiacihodździaŭ «navukoŭcy sprabavali ŭzhadnić bijałahičnuju evalucyju ź niaźmiennymi zakonami Suśvietu, vyznačanymi fizikaj». Nasamreč mała bijołahaŭ majuć prablemy z zakonami fiziki i bolšaść nie bačyć prablem u prymireńni fizičnych zakonaŭ z evalucyjaj.
Dla navukoŭcaŭ-bijołahaŭ daŭno nie sakret, što raznastajnaść bijałahičnych formaŭ isnuje praz hienietyčny drejf, mutacyi i adbor. «Ci pavinna heta adpaviadać paradyhmie fiziki, pakul heta nie parušaje nijakich fizičnych zakonaŭ?», — zadajecca pytańniem prafiesar Bejtman.
Dalej u anatacyi da novaj pracy adznačajecca, što zakony fiziki nie pradkazvajuć «pachodžańnie žyćcia, evalucyju i raźvićcio čałaviečaj kultury i technałohij». Aŭtary «teoryi zborki» śćviardžajuć, što patrebny novy padychod, kab zrazumieć, jak mohuć raznastajnyja i adkrytyja formy ŭźniknuć ź fiziki bieź pieršapačatkovaj zadumy.
Padobnyja zajavy, što bijałahičnaja evalucyja zdajecca niesumiaščalnaj z zakonami fiziki, nahadvajuć arhumienty kreacyjanistaŭ suprać evalucyi (pavodle prychilnikaŭ teoryj kreacyjanizmu, śviet i čałaviek byli stvoranyja niejkaj «vyšejšaj» istotaj (boham) šlacham zvyšnaturalnaha «akta tvareńnia»). Tamu niadziŭna, što arteryjalny cisk bijołahaŭ-evalucyjanistaŭ padskočyŭ ad padobnych śćviardžeńniaŭ.
Adnym z pryncypaŭ evalucyjnaj teoryi źjaŭlajecca adsutnaść «teleałohii» — to-bok u evalucyjnym pracesie niama vyznačanaha kančatkovaha punkta abo niejkaj mety. Takim čynam, z punktu hledžańnia sučasnaj evalucyjnaj bijałohii nasamreč niama nijakaj «pieršapačatkovaj zadumy» ci «vyšejšaha dyzajnierskaha płana» — tamu i adsutnaść jaho nie treba tłumačyć.
Padlik šancaŭ evalucyi
Dyk što ž sprabuje zrabić «teoryja zborki»? Pa słovach aŭtaraŭ, jana «nakiravanaja na tłumačeńnie adboru i evalucyi da [ŭźniknieńnia] bijałohii». Takim čynam, jaje meta — abjadnać niežyvuju i žyvuju materyi i rastłumačyć ich składanaść. U samim dakumiencie havorycca, što heta «karkas, jaki nie źmianiaje zakony fiziki, ale pieravyznačaje kancepcyju «abjekta», na jaki hetyja zakony ŭpłyvajuć».
Teoryja zborki razumieje abjekty nie jak kropkavyja čaścicy, a jak sutnaści, vyznačanyja ich mahčymaj historyjaj farmavańnia. Heta dazvalaje abjektam demanstravać dokazy adboru ŭ dakładna akreślenych miežach asobnych abo vybranych błokaŭ. Praściej kažučy, «abjekt» u teoryi zborki — heta toje, na što dziejničajuć «zakony fiziki». Dla luboha abjekta my možam vyličyć jaho «indeks zborki» — ličbu, jakaja vymiaraje, nakolki składanym budzie hety abjekt.
Luby abjekt, jaki šyroka raspaŭsiudžany i adnačasova maje vysoki «indeks zborki», naŭrad ci ŭźnik vypadkova — tamu jon pavinien być praduktam evalucyi i adboru. Sama pa sabie hetaja ideja nie źjaŭlajecca ani prablematyčnaj, ani novaj — za vyklučeńniem hetaha vyličanaha «indeksa».
Dyk jak ža vyličyć «indeks zborki»? Treba padličyć kolkaść krokaŭ, jakaja spatrebicca dla stvareńnia, naprykład, malekuły, ci orhana, albo cełaha arhanizma. Čym vyšejšy indeks, tym bolšaja vierahodnaść taho, što abjektu treba evalucyjanavać. Takim čynam, teoryja zborki — heta sproba kolkasna acanić składanaść čahości i vierahodnaść jaho raźvićcia.
Jak śćviardžajuć aŭtary novaj teoryi, jany mohuć užo zaraz vyznačać «indeks zborki» niekatorych abjektaŭ u łabaratornych umovach z dapamohaj mas-śpiektramietryi (analityčny instrumient, jaki moža vymierać suadnosiny pamiž masaj i zaradam u malekułach). Frahmientujučy malekuły i analizujučy ich mas-śpiektry, daśledčyki nibyta mohuć acanić, kolki krokaŭ patrabujecca, kab roznyja frahmienty sabralisia razam dla ŭtvareńnia malekuły (darečy, indeks zborki možna taksama vymierać z dapamohaj inšych sposabaŭ, naprykład, mietadam infračyrvonaj śpiektraskapii).
Navošta heta ŭsio?
Ci karysnaja hetaja novaja praca? Ciažka skazać. Z adnaho boku, teoryja miarkuje, što jość tolki adzin šlach dla atrymańnia składanaha (z vysokim indeksam zborki) abjekta: naprykład, bijachimičnaj malekuły. Ale, jak adznačyŭ inšy navukoviec, kamientujučy artykuł: «Vidavočna, što kali malekuła składanaja i isnuje mnostva jaje kopij, to jana, chutčej za ŭsio, uźnikła ŭ vyniku niejkaha pracesu evalucyi. I bolšaść chimikaŭ mahli zaŭvažyć takija vypadki biez patreby ŭ teoryi zborki».
Ź inšaha boku ŭsio ž vyhladaje davoli cikavaj sama ideja pryvieści heta ŭsio da niejkich kankretnych vyličeńniaŭ i ličbaŭ.
Sama teoryja zborki, zdajecca, była raspracavanaja padčas namahańniaŭ jaje aŭtaraŭ znajści ahulny sposab raspaznavańnia prykmiet žyćcia na inšych płanietach i navat stvareńnia štučnaha žyćcia. I, mahčyma, u hetym kantekście teoryja moža akazacca karysnaj. Tym nie mienš, u jakaści novaj paradyhmy, nakiravanaj na abjadnańnie evalucyi i fiziki, teoryja zborki, jak padajecca mnohim navukoŭcam, vyrašaje prablemu, jakoj nie isnuje.
Čytajcie taksama:
Historyja Homo sapiens zaviaršajecca? Jon moža stać rabom vyšejšaha intelektu
Fiziki tłumačać, što budzie dalej paśla praryvu ŭ termajadziernym sintezie
