Анатоль Кляшчук. Фота: фэйсбук Віктара Паўлава
— Спадар Анатоль, здаецца, ужо ўсё, што можна, сфатаграфавана. Сёння ў кожнага ў руках фотаапарат, а ў інтэрнэце столькі прыгожых фота.
— Усё сфатаграфавана? Я думаю, не. Так можна сказаць, што і жыццё кімсьці ўжо пражытае, можна паміраць — і ўсё. Як пісаў некалі Ясенін: «…В этой жизни умирать не ново, но и жить, конечно, не новей». І ўсё ж… Кожны думае, што ў ягоным жыцці нешта адбываецца ўпершыню і не так, як ва ўсіх, — у якой бы краіне ні жыў і ў якім гістарычным перыядзе ні апынуўся.
Напрыклад, навошта выкарыстоўваць фільтры, фатаграфуючы захад?
Калі б мы заўсёды здымалі аднолькава выдатныя заходы Сонца, то ўсе б прызвычаіліся, што, так, захад свяціла павінен быць менавіта такі. Гэта не цікава. Калі ты робіш занадта прыгожае Сонца, губляюцца іншыя дэталі.
Калі мы жадаем паказаць праўду жыцця, то і фатограф павінен прадставіць гэтую праўду. У фатаграфіі нельга фальшывіць, як і ў жыцці. Калі хочаш паказаць прыгожую Беларусь, знайдзі гэты момант, гэты стан, да якога не трэба нічога дадаваць, гэта і будзе мастацтва. Таму я не моцна спадзяюся на адфільтраваныя фотаздымкі — пагляджу гэтыя матэрыялы і не лайкну, не адзначу. Я бачу, што гэта даволі штучна. Мне здаецца, важнае самое жыццё, як яно ёсць.
— Вам падабаецца сучаснае мастацтва фатаграфіі?
— Многія сучасныя фотамайстры бачаць жыццё канцэптуальна і робяць адпаведныя фотаздымкі. Мне больш падыходзіць звычайнае бачанне — тое, што я назіраю, мне трэба ўсё паказаць выразна і зразумела для гледача. Гэта не мой стыль, мне не хочацца такой фатаграфіі. Але яна мусіць быць. Мне таксама цікава прасачыць, як чалавек уяўляе фотамастацтва і што ён робіць у гэтым фотамастацтве. Але я па-іншаму ўладкаваны знутры.
— А вашыя фотаздымкі 20—30-гадовай даўніны — і цяпер… Погляд фотамайстра Клешчука змяніўся?
— Часам гляджу на старыя фота і думаю, што мне падабаецца, як я здымаў, напрыклад, гэтага каваля. Можа быць, зараз я б так і не пасадзіў яго. Чаму я менавіта так хацеў тады зрабіць? Я мог бы сфатаграфаваць яго інакш: як ён куе метал і ўсё такое, з агнём, а тут ён проста сядзіць каля кавадла і паліць. Калі б гэта была праца іншага фатографа, я б сказаў: «Так, гэта цікава».
Але ў мяне ніколі так не атрымлівалася, каб я прыехаў, сфатаграфаваў і ўсё — шэдэўр (хоць я не люблю гэтае слова) гатовы. Не, мне трэба зразумець, навошта я сюды прыехаў?
Ці хацеў я менавіта так сфатаграфаваць гэтага чалавека? Ці ўсё ж трэба сфатаграфаваць яго як-небудзь інакш? Каб я вярнуўся з рэдакцыйнага задання і быў задаволены сабой, такога ніколі не было.
І тое, што я марную вельмі шмат часу і матэрыялу, мне гэта заўсёды не падабаецца і грызе. Думаю, навошта я так шмат здымаў, усё роўна ў газету пойдзе адзін фотаздымак — першы, які я зрабіў. Як правіла, адбіраюць звычайна менавіта першую фотаработу. А мне заўсёды здаецца, што далей будзе больш цікава, з’явяцца нейкія іншыя эмоцыі. Мне хочацца, каб мае фотаработы адрозніваліся — і якасцю, і эмацыянальна.
— Ёсць розніца паміж фотарэпарцёрам і фатографам?
— Вядома. Рэпарцёр павінен занатоўваць жыццё, дзеянне — ва ўсякім разе, мы раней так думалі і рабілі. Хоць зараз паказваюць старыя фотаздымкі, дзе, напрыклад, проста стаяць дарослыя і дзеці — і гэта лічыцца творам фотамастацтва, а тады нам здавалася, што гэта няправільна.
— Як вы трапілі на работу ў газету?
— Мая першая фатаграфія была надрукавана ў «Вячэрнім Мінску» — нешта сфатаграфаваў на Мінскім моры, на фотаздымак «наклаў манетку» — накшталт, што гэта сонейка, атрымаўся фотамантаж. Памятаю, паехаў падчас абеду ў рэдакцыю, сказалі: «Прыгожа» і апублікавалі. Так, трохі пазней, я пачаў супрацоўнічаць з «Чырвонай зменай», «Мінскай праўдай». Здымаў і рабіў фота на выхадных. Бралі ў выданні ў асноўным фотапрацы пра рабочых (я тады працаваў на 407-м авіярамонтным заводзе), пра самалёты. Мяне падалося гэта цікавым: захацелася больш самавызначацца, больш глыбока займацца фатаграфіяй.
У 1981 годзе я звольніўся з прадпрыемства і ўладкаваўся на работу ў фоталабараторыю Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Пазней паступіў на журфак БДУ, стаў працаваць у «Сельскай газеце». Усе фатографы тады марылі друкавацца ў газетах. Гэта быў узровень: «Чырвоная змена», «Знамя юности», «Советская Белоруссия», «Звязда».
Памятаю, прыязджаеш у вёску, а цябе сустракаюць высокія службовыя асобы — сакратар райкама партыі ці першы сакратар райкама камсамола на машыне возіць. Паказваюць усе свае дасягненні, потым сталы накрытыя і ўсё іншае. Як жа ж, карэспандэнт з Мінска прыехаў, а мне ўсяго 28! Вядома, спакуса, давялося выбіраць: альбо я працую сапраўды ці жыву па іх правілах.
У той час журналістаў вельмі паважалі, бацька вельмі ганарыўся тым, што я працую ў газеце, зараз значнасць гэтай прафесіі нівеліравалася.
— А часта вам даводзілася падладжвацца пад нейкія правілы? Усё ж такі газеты існуюць па сваіх законах, у адрозненне ад працы вольных фотамайстроў.
— Так, было і такое, што партыйныя кіраўнікі «раілі», як і што трэба фатаграфаваць. І зараз я ў рабоце, вядома ж, улічваю рэдакцыйную палітыку. За доўгія гады навучыўся разумець, што пойдзе на першую паласу, а што не.
— І якім павінен быць здымак на першую паласу?
— Ён павінен чапляць: ці гэта вельмі цікавая асоба альбо падзея, падгледжаная з'ява жыцця. Фотаздымак павінен выклікаць у чалавека здзіўленне, эмоцыю. З чаго яна вытканая, фатограф часам сам не заўсёды разумее — святло, кампазіцыя, падзея, міміка — усё гэта павінна быць. Такая фатаграфія жыве толькі адзін дзень, але ў ёй павінна быць нешта большае, чым проста фіксацыя таго, што адбываецца. Яна піша гісторыю.
Фотакарэспандэнтаў не лічаць фотамастакамі, газета — гэта канвеер, вытворчасць, і мы працуем «на паласу».
— Спадар Анатоль, вам больш цікава здымаць людзей, падзеі, ці прыроду?
— Мне ўсё важна, але на гэта патрэбны час. Цяпер у мяне ў прыярытэце чалавек і яго справа. Навошта мы жывем? Каму мы гэта паказваем? Для каго мы ўсё робім? Для чалавека. Проста так здымаць дзікую прыроду — гэта, вядома, выдатна, але нават фатаграфуючы яе, трэба разумець — для чаго і каго.
— А як вы наагул пачалі рабіць здымкі?
— Шчыра кажучы, думаю, усё пачалося з гульні. У майго бацькі ў той час быў добры фотаапарат «Масква-5», гармонік такі. Мы з братам ганарыліся гэтым, вядома, у тыя часы вельмі модна было мець фотаапарат, фотапавелічальнік, праяўнікі і ўсё іншае. Ён здымаў даволі рэдка, але, калі гэта адбывалася, мы з братам глядзелі як зачараваныя. Дарэчы, бацька неяк двух ласёў сфатаграфаваў, здымак надрукавалі ў Слуцкай раённай газеце.
Але бацька хаваў ад нас апарат, таму што мы былі такія «дапытлівыя», што часцяком псавалі хатнюю тэхніку — хацелася паглядзець, што там унутры, напрыклад, у гадзіннікаў або швейнай машынцы. Ён баяўся, што мы сапсуем ягоны фотаапарат.
У школе я хадзіў у гурток, але, здаецца, мне не цікава гэта было, усе хадзілі, і я пайшоў.
У войску крыху здымаў, тады ўсе рабілі прыгожыя дэмбельскія альбомы. А пасля арміі я захапіўся фотаздымкамі, працуючы на заводзе, кожныя выходныя кудысьці ездзіў: пад Мінск, у Белавежскую пушчу.
У 90-я ў Мінск сталі прывозіць выставы. Велізарнае ўражанне зрабіла экспазіцыя літоўскага фотамастака Рамуальдаса Ракаўскаса «Квецень». Я хадзіў на яе тры разы. Глядзеў і думаў: чаму я не бачу таго, што бачыць ён? Вось фатаграфія — вялікая, чорна-белая, са звычайнымі жыццёвымі сюжэтамі, якія існуюць вакол цябе, але ты іх раней не заўважаў — гэта быў нейкі цуд.
Каб зразумець, што такое кампазіцыя ў фатаграфіі, я пачаў чытаць гісторыю мастацтва і глядзець фотаздымкі майстроў, стаў вывучаць спецыялізаваную літаратуру, выпісваў часопіс «Савецкае фота».
Вучыўся на журфаку, а магчыма мне трэба было на «выяўленчае мастацтва» паступаць, не ведаю. Дрэнна, што ў нас няма вышэйшай фатаграфічнай адукацыі. Я, напрыклад, да ўсяго даходзіў сам, вучыўся па фатаграфіях сваіх старэйшых таварышаў і калег, шмат у чым мною кіравала жыццё.
— Якія аўтарытэты былі? Каго лічылі сваім настаўнікам?
— Юрый Васільеў, Яўген Казюля, Валерый Лабко — яны былі для мяне, як багі, сапраўдныя майстры! Наталля Дораш — там такая энергетыка, жыццё, Палессе… У яе такі погляд зачараваны, ідзе па полі і такія кадры бачыць, што проста ўзлёт.
Газетныя фотамайстры: класіка Васіля Пяскова (газета «Камсамольская праўда»). Як ён прыгожа пісаў, як паказваў прыроду. Так, вядома, у нас зараз добрая тэхніка, мы можа і лепш здымаем, але як ён фатаграфаваў ваўкоў ці лісіцаў — кожная фотаработа кранала.
Мне вельмі падабаўся Юры Рост. Я выразаў яго фатаграфіі з кароткімі тэкстамі, чытаў і думаў: «Як выдатна, калі майстар умее і фатаграфаваць, і пісаць…»
У Беларусі мне падабаўся фотамайстра з «Вячэрняга Мінска» Юрый Захараў. Ніхто яго можа зараз не памятае, але ён прыгожа паказваў жыццё. Быў такі Слава Дубінка, у «Слуцкай газеце» працаваў, сябраваў з маім бацькам. Ён вельмі цікава бачыў жыццё — і наўпрост, і праз камеру. Можа, гэта і быў штуршок для мяне, што вось я не горш.
— Анатоль, вашыя фотаздымкі вельмі вядомыя. Ці часта Вам робяць кампліменты?
— Мне кажуць, што мой стыль ні з кім не пераблытаеш. А я мяркую так: «Ну падумаеш, фатаграфую, нічога такога і не зрабіў». Я вось гляджу на іншых: быццам бы знаходзіліся побач, а чаму ён убачыў нешта больш цікавае, а я не? У мяне часта бывае так, прыходжу і не ведаю, што здымаць — гэта ці тое. Але патрохі прыглядаешся, і ўжо вымалёўваецца пэўны сюжэт. У кагосьці гэта адбываецца, можа, і па-іншаму, а ў мяне такі склад розуму і характару — мне трэба ўглыбіцца, ужыцца.
Але ўвогуле, мне падабаецца, што я просты фатограф.
Так, мне даспадобы нейкія мае творы, але пасля Чарнобыля, пасля тых хворых дзяцей, якіх я фатаграфаваў, у мяне ўжо няма адчування, што я здымаю нешта важнае…
— У вас быў цыкл пра дзяцей Чарнобыля, вельмі пранізлівы. Раскажыце аб ім. Колькі часу вы над ім працавалі?
— Гадоў сем, мусіць. Калі здарылася аварыя на ЧАЭС, у нас пра гэта нічога не казалі, і толькі праз пяць гадоў арганізавалі першую выставу. Там былі ў асноўным здымкі толькі з чарнобыльскай зоны: хаты, людзей не было, пра хворых не ведалі ці не гаварылі. І толькі калі пайшлі першыя ахвяры — хворыя дзеці — вось тады мы зразумелі, што ёсць іншы бок Чарнобыльскай трагедыі.
Можна было плакаць, ай, з'ехалі людзі. Ну, колькі можна пра гэта згадваць? Вось бабуля плача на фоне дома — ну так, яна не хоча з'язджаць, але ў гэты ж час у бальніцах паміраюць дзеці. Мне здавалася, трэба хадзіць і паказваць гэта. Гэта была мая асабістая ініцыятыва. Мяне крытыкавалі, што паказваў чорны бок жыцця Беларусі.
Было б цікава прадоўжыць гэтую тэму: як склаўся лёс гэтых дзяцей? Што з імі стала? Дзе жывуць, працуюць? Трэба шукаць форму, каб было цікава. Хацеў працягнуць цыкл, але ў газеце мне сказалі: «Кляшчук, хопіць баламуціць грамадскую свядомасць, гэта не трэба, мы ўжо пражылі гэтае гора».
— У вашых фотаздымках чытаецца велізарнае пачуццё.
— Я лічу, што каханне — гэта галоўнае. Я люблю людзей, якія нешта робяць, Мне падабаецца, калі хтосьці робіць не тое, што яму сказалі, а шукае сваю справу, беражэ яе, развівае. І калі ён дае дабро, каб я прыехаў і пафатаграфаваў, для мяне гэта проста казка.
Я люблю вясковае жыццё: гэтую стыхію, песні, гарманістаў.
— Працуючы разам у «Звяздзе», мы з вамі рабілі ў інтэрнэце цудоўны цыкл пра гарманістаў: фота, відэа і расповед пра іх.
— Так, мне гэты праект вельмі падабаецца. Я не музыка, але мне заўсёды музыкі падабаліся, любіў вяселлі глядзець, як яны граюць. Іх ужо мала засталося, і трэба неяк гэта захаваць. Можна яшчэ зрабіць нейкую серыю вясковых музыкаў пачатку стагоддзя. Пакуль яшчэ ёсць такія людзі.
Вось нядаўна знайшоў двух братоў. Знаёмы сказаў: «Анатоль, паехалі пазнаёмлю з гарманістам, ён быў начальнікам міліцыі ў трох раёнах». Я прыехаў, а ў яго і брат музыка. І яшчэ свайго земляка, што жыў па суседстве, паклікалі, ён таксама грае на гармоніку. Атрымалася трое музыкаў.
Спачатку не хацелі фатаграфавацца, сядзелі, выпівалі, размаўлялі. Я пытаю: «Хлопцы, ці магу я вас зняць?» Не, кажуць, давайце наступным разам. Кажу, калі я вас сёння не здыму, значыць, я вас ніколі не здыму. І потым неяк нармальна справа пайшла, яны мне ў выніку сказалі: «Які ты малайчына, ты нас так завёў. Такога яшчэ не было».
— Анатоль Віктаравіч, у вас яшчэ ёсць альбом па абрадах. Вы, мусіць, ужо ўсе беларускія абрады адлюстравалі?
— Так, ездзіў здымаў і Каляды, і Купалле, потым больш і больш. Сабраўся нейкі матэрыял, ды і нешта добрае атрымалася. Мне гэтая тэма была даспадобы. Гэта вельмі важна захаваць. З кожным годам я бачу, што людзей у вёсках усё менш і менш. Напрыклад, яшчэ пяць гадоў таму ў абрадзе ўдзельнічала паўвёскі, а сёння засталося дзве бабулькі.
Мне расказвалі, у вёсцы Дзятлавічы Лунінецкага раёна мясцовыя купілі мой альбом «Карагод беларускіх абрадаў», гартаюць і кажуць: «Вось гэтай бабулі ўжо няма, памерла, гэтых людзей няма, з'ехалі».
Страшна ад таго, што гэта можа бясследна знікнуць, чаму я стаў тых жа гарманістаў здымаць — усё гэта паступова сыходзіць. Я б можа і не ўзяўся за гэтыя тэмы: гарманістаў, абрады, але бачу, як гэта знікае.
Скажам, Кацярына Панчэня — бабуля, кіраўніца фальклорнага ансамбля «Міжрэчча» ў вёсцы Пагост, ёй амаль 80 гадоў [Кацярына Панчэня памерла праз паўгода пасля інтэрв'ю, у верасні 2023 года — НН]. «Юраўскі карагод» — абрад, якім жыве вёска, яна яшчэ трымае гэтых людзей, гэты абрад. А калі сыдзе, хто будзе гэтым займацца?
Павінна быць моладзь, а моладзь з'язджае, ёй трэба выжываць.
— А вам не здаецца, што аўтэнтычнасць і глыбінны сэнс з гэтых абрадаў сталі выпустошвацца, часцяком нам паказваюць камерцыйную прыгожую карцінку?
— Калі фатаграфаваць, не разумеючы абраду, — так. Трэба зразумець: навошта і адкуль. Я здымаў, напрыклад, абрад, калі плугам аралі рэчку, каб выклікаць дождж. Хвалюючы абрад — такія эмоцыі, стыхія! І гэта ўсё было так натуральна.
Вёскі паміраюць, паміраюць і абрады. Памятаю, я збіраўся паказаць абрад «Перанос свечкі» ў царкоўнае свята Мікольскай свечкі. Свечку пераносяць з хаты ў хату, каб у вёску не прыйшла бяда. Пакуль збіраўся, пакуль прыехаў — у вёсцы ўсе памерлі.
Людзі заўсёды верылі, што свечка дапаможа ім у цяжкія часы, а няма людзей, няма чаго і ратаваць…
Здымаў абрадавае «Пахаванне лялькі»: 2-3 гады таму ў ім брала ўдзел уся вясковая вуліца, а зараз добра калі з дзясятак састарэлых жанчын збярэцца. А што будзе праз пяць год?
З іншага боку, пагаджуся, што нейкі камерцыйны налёт ёсць, няма ўжо той даверлівасці і душэўнай чысціні. Я вось меў намер неяк ехаць на Юр’я пафатаграфаваць, калі носяць елку па вёсцы. Не раз здымаў гэты абрад, тэлефаную, а мяне пытаюцца: «Вы з газеты? Не, не пойдзем, каб з тэлебачання…». Або пагаджаюцца, але сходзяць у дзве-тры хаты, нібыта «галачку» паставілі. Я разумею, што гэта старыя людзі. Калі дзеці бегаюць ці юнакі, ім па 18—20 гадоў — гэта зразумела, а калі бабуля ў 70 гадоў ходзіць, якая там весялосць? Для людзей гэта ўжо прадмет гандлю. Не ведаю, можа, гэта і не дрэнна, трэба ж ім неяк выжываць. Бачу, што вясковыя працуюць на гэтых фатографаў, на кіно. А мне хочацца, як раней — прыедзеш у адну вёску, і не ўмешваешся ні ва што, глядзіш, як усё там адбываецца.
— Дзе яшчэ засталася гэтая аўтэнтычнасць?
— У Палессі застаецца. Той жа фальклорны фестываль «Кліч Палесся». Там збіраюцца вельмі апантаныя людзі, майстры, якія нешта яшчэ разумеюць у гэтай справе.
— А ў архітэктуры?
— Драўлянай архітэктуры больш на Палессі, камяніц — на Гродзеншчыне. Дзякуй Богу, усё гэта падтрымліваецца, хоць і навадзелаў шмат. Я іх не люблю, але ўсё роўна лічу, што Мірскі замак, напрыклад, трэба было рэстаўраваць. Без іх Беларусь не Беларусь.
— Напрыклад, да мяне прыехалі сябры і кажуць: пакажы нам сапраўдную Беларусь — куды іх адвезці? Можаце назваць топ-5 месцаў?
— Не ведаю. Я б сказаў: «Адкрыйце «Планету Беларусь».
— Добра, тады так: «месцы сілы» Клешчука: архітэктура, прырода, падзея.
— Ох, такіх месцаў шмат. Ну вось мне чамусьці заўсёды падабалася, душа мая супакойвалася, калі прыязджаў на Мсціслаўшчыну. Можа, таму, што там радзіма маёй маці. Якія там ландшафты, горад, архітэктура, людзі, рака Сож. Мне так добра на Мсціслаўшчыне, у іншых месцах такога адчування не было.
Або вось, здаецца, побач Лагойшчына, столькі разоў там бываў, але часам побач едзеш, убачыш такое святло ці ракурс, якога раней, здаецца, не бачыў.
Ды што далёка хадзіць, за Шабанамі ўвесну незвычайны выгляд — квітнеючае рапсавае поле і горад!
З абрадаў я рэкамендаваў бы паглядзець тых жа «Цароў», бо нідзе такога няма.
Мне яшчэ падабаюцца Лельчыцкія Каляды, Каляды на Любаншчыне, як студэнты ладзяць Багач — вельмі цікава. Можа, усё гэта па-новаму, зараз больш пастаноўкі робяць, але ўсё роўна цікава. І вядома, Пагост Юр'я.
— А які ў спадара Клешчука любімы праект?
— Не люблю слова «праект» — лепш серыя, цыкл, праект — моднае камерцыйнае слова. Можа, «Беларусь. Зямля Песняроў». Я калісьці рабіў альбом пра мясціны, дзе нарадзіліся нашыя песняры — Якуб Колас і Янка Купала. Чаму б яшчэ раз не праехаць і не паглядзець на гэтую зямлю па-новаму? Я ўжо ведаю, куды паеду, мне важна ўбачыць яшчэ раз гэтыя мясціны.
Або вершы пра нашых матуляў. Многіх паэтаў не ведаюць у нас, не чулі, а як яны пішуць пра сваіх маці. Я падумаў, а што, калі ілюстраваць фотаздымкамі маці іх творчасць, паказваць вечнае праз вобраз матулі?
— Якія яшчэ планы?
— Планы? Іх вельмі шмат. Напрыклад, мне хочацца сфатаграфаваць аўтэнтычную вёску ў Гродзенскай вобласці зімой: белыя дахі на ўзгорыстым ландшафце. У мяне можа такіх добрых здымкаў са снегам няма, таму што ў нас зімы не вельмі моцныя — усяго два-тры тыдні, таму трэба хуценька працаваць.
Я хацеў бы праехаць па Дузе Струвэ (геадэзічныя збудаванні, якія выкарыстоўваліся для вызначэння памераў і формы Зямлі. — Рэд. — У Беларусі налічваецца 31 пункт Дугі Струвэ, 5 з якіх уваходзяць у спіс ЮНЕСКА). Я ўжо зняў некалькі, але хачу ўсе 5. Беларусь у гэтым плане ўнікальная — на нашай тэрыторыі размешчана 31 кропка, гэта больш, чым у іншых краінах.
Я хацеў бы паказваць людзям наступ вялікага горада на вёскі, рабіць фота апошніх драўляных дамоў у Мінску.
Ёсць намер зрабіць цыкл «Крыніцы» — беларускія жанчыны ў нацыянальных касцюмах і іх майстэрства: песні, абрады, вышыванкі. Мне здаецца ў гэтым нешта ёсць: крыніца чыстай вады і самабытнасці. У мяне ўжо ёсць дваццаць такіх серый. Знайсці гэтых майстрых, дамовіцца — і такім чынам паказаць такую лінейку самабытнай Беларусі — вось гэта мне падабаецца.
— А як жа дзікая прырода? Вы знакавы аўтар у часопісе «Родная прырода»!
— Мне падабаецца здымаць прыроду, там усё непаўторна. Чалавека ты можаш папрасіць пазіраваць, а жывёле так не скажаш — як ёсць так ёсць.
Напэўна, гэта самыя цікавыя для фатографаў тэмы, але маё жыццё не толькі ў гэтым — фатаграфаваць прыроду. Трэба завяршыць праекты, якія ўжо задуманы, а потым, калі будзе магчымасць і здароўе, буду сядзець і чакаць «залатога моманту»!
