Ілля Лямешкін. Фота: асабісты альбом Іллі Лямешкіна
«Фактычна пад прыкрыццём нармальнага працэсу навуковай камунікацыі грамадзянін Расіі, вучоны (…) учыніў акт прапагандысцкага экстрэмізму, несумяшчальнага з універсальна прынятымі ў прафесійнай супольнасці нормамі акадэмічнай сумленнасці і прыстойнасці», — так гучыць паведамленне Лямешкіну аб адкліканні яго публікацыі з расійскага часопіса.
Часопіс «Канцэпт: філасофія, рэлігія, культура» ў чэрвені апублікаваў артыкул Лямешкіна з закадаваным антываенным і антыпуцінскім пасланнем. Яно было схавана ў акравершы, які ў сваіх тэкстах ужываў 500 гадоў таму Францыск Скарына.«СДОХНИ, ПУТЛЕР. НЕТ ВОЙНЕ. И.Л», — гучала пасланне славіста, доктара філасофіі Іллі Лямешкіна.
Бяскрыўдны на першы погляд артыкул Лямешкіна называўся «Колькі кніг Ф. Скарына выдаў у Празе?». Дазвол на яго апублікаванне быў дадзены кіраўніцтвам Маскоўскага дзяржаўнага інстытута міжнародных адносін (МГІМО).
Выпускнікі гэтай навучальнай установы становяцца праваднікамі расійскага імперыялізму.
Крамольны артыкул пасля трох месяцаў адкрытага доступу быў прыбраны з сайта 19 верасня, а тлумачэнне гэтаму з'явілася 4 кастрычніка.
Рэдакцыя напісала, што даведалася аб акравершы з медыя, якім Лямешкін расказаў, як ён «умысля выкарыстаў навуковы часопіс дзеля вядзення інфармацыйнай вайны».
Рэдакцыя сцвярджае, што ён нібыта парушыў «асноўныя этычныя нормы і прынцыпы навуковай працы».
«Яны мой акраверш не цытуюць. А ён супраць вайны. Пры гэтым мяне вінавацяць у тым, што я вяду інфармацыйную вайну.
Калі я б напісаў, што люблю Пуціна — гэта было б этычна, а вось супраць вайны — гэта ўжо парушэнне», — каментуе рэакцыю рэдкалегіі Ілля Лямешкін.
Паведамленне рэдкалегіі расійскага часопіса з абвінавачваннем навукоўца Іллі Лямешкіна. Фота: скрын з сайта concept.mgimo.ru
Рэдакцыя заявіла, што ўчынак Лямешкіна, як спецыяліста па славістыцы, скіраваны на разʼяднанне «гісторыка-культурнай супольнасці славянскіх народаў» і вядзе да «распальванне варожасці».
Ілля Лямешкін адзначае, што такі пасаж паказвае рэаліі часу, у якім жывуць расійскія прапагандысты.
Яны блытаюць цяперашняе паняцце «славіста» з «панславістам», якое адсылае да ідэалогіі «рускага свету», характэрнай для XIX стагоддзя.
«Для іх «рускі свет» — гэта там, дзе гавораць па-руску ці на славянскіх мовах, а гэта ідэалагічная хімера ХІХ стагоддзя», — тлумачыць навуковец.
15 верасня Лямешкін сам раскрыў сваю таямніцу ў навуковай сацыяльнай сетцы Academia.edu і расказаў пра ашуканства журналістам.
Пасля гэтага артыкул стаў папулярным. Пакуль пра яго не было вядома, то за 3 месяцы ён набраў толькі 150 праглядаў. Пасля таго, як зʼявіліся публікацыі ў медыя, за 18 і 19 верасня яго прачытала больш за 2200 чалавек.
Дынаміка праглядаў артыкула Іллі Лямешкіна пасля таго, як стала вядома пра закадаванае пасланне Пуціну. Фота: скрын з прэзентацыі Іллі Лямешкіна для пасяджэння пражскага лінгвістычнага гуртка, прысвечанага «Мове і вайне»
Публікацыя знікла ўвечары 19 верасня. Разам з артыкулам прыбралі ўвесь нумар у PDF-фармаце ды прадмову галоўнага рэдактара.
У раздзеле «культуралогія» сайта на дадзены момант застаўся толькі адзін артыкул, які прысвечаны «Відам паклонаў і іх ролі ў сучаснай в’етнамскай культуры».
Паводле Лямешкіна, цяпер гістарычнай навукі ў Расіі і ў Беларусі няма. Падручнікі па гісторыі павінны адлюстроўваць погляды Пуціна і Лукашэнкі. Як яны скажуць пра гісторыю, так ідэолагі і напішуць, адзначае ён.
«Самае галоўнае, каб змест падручніка выразна адлюстроўваў стаўленне цяперашняй улады да розных гістарычных падзеяў», — цытуе Лямешкін галоўнага рэдактара часопісу «Канцепт» Юрыя Сіманава (Вяземскага).
«Я захапляюся ўкраінцамі»
Ілля Лямешкін настойвае: яго артыкул не «банальны тролінг Пуціна», на чым акцэнтавалі ўвагу ўкраінскія медыі. Гэта дробна і не варта дацэнта Карлавага ўніверсітэта, падкрэслівае ён.
«Мой артыкул — гэта інфармацыйная дыверсія і зброя, якою я імкнуўся нанесці рэжыму Пуціна максімальную шкоду», — кажа навуковец.
«Я захапляюся ўкраінцамі, якія адным ударам ракеты знішчылі падводную лодку і дэсантны карабель, але ў Празе няма ракет і нават калі б былі — мы іх не ўмеем запускаць. Але ў нас ёсць свая зброя — мова Францыска Скарыны, якую я спрабую вярнуць ва ўжытак і, якая можа нанесці адчувальны ўрон», — гаворыць навуковец.
Артыкул Іллі Лямешкіна не толькі быў апублікаваны на сайце, але выйшаў у адным з нумароў расійскага часопіса. Фота: Ілля Лямешкін
Паводле Лямешкіна, такія нязвыклыя формы перадачы інфармацыі могуць выкарыстоўвацца беларускімі палітвязнямі ў ліставаннях. Іх можна ўжываць і ў камунікаваннях людзей ва ўмовах дыктатуры.
Ён настойвае, што камбінаторная паэтыка мае тэрапеўтычна-аздараўляльнае значэнне. Мова Скарыны дапаможа тым, хто знаходзіцца ў нялюдскіх умовах захаваць у сабе чалавека. Псіхалагічна не стаць інвалідам і не разбурыцца.
Калі нельга гаварыць пра нешта ўголас, то можна выказвацца паэтыкай беларускага асветніка.
Навуковец кажа, што мае нямала водгукаў на свой артыкул. Ён атрымлівае лісты з Ізраіля, Арменіі, Беларусі, а таксама з Расіі, пераважна з Масквы і Санкт-Пецярбурга. Допісы прысылаюць не толькі прадстаўнікі навуковай супольнасці.
«Людзям гэта спадабалася. Гэта напаўняе мяне надзеяй, што не ўсё так кепска. Узровень падтрымкі вайны людзьмі, якія ўмеюць чытаць і чытаюць, нулявы. Гэтаму трэба парадавацца. Зразумела людзьмі маўчаць, але, як казаў расійскі палітык Ілля Яшын, маўчаць прыжмурыўшыся. Адны прыжмурыліся ад страху, а другія ад сораму», — разважае Лямешкін.
Ілля Лямешкін — балтыст і беларусіст
Ілля Лямешкін мае расійскае і чэшскае грамадзянства.
Нарадзіўся Лямешкін у Валгаградзе і ганарыцца, што ён «сволач» (ад слова «валачыць»). Гэты тэрмін зʼявіўся ў часы Кацярыны II. Тады паўднёвыя ўскрайкі імперыі аказаліся не заселеныя і было вырашана цэлыя паселішчы пераселяць у неабжытыя мясціны. Гэтак паўставалі «свалачныя» вёскі, расказвае навуковец.
«На поўначы Валгаградскай вобласці ёсць вёска Лямешкіна. Адтуль мае продкі. Яе аднекуль прывалаклі да вайны з Напалеонам. У ёй усе блакітнавокія і бялявыя, што не характэрна для Поўдня Расіі», — гаворыць Лямешкин.
У 1997 годзе ў Валгаградзе ён скончыў педагагічны ўніверсітэт, дзе атрымаў дыплом з адзнакаю настаўніка рускай мовы і літаратуры. Яго пакінулі ў аспірантуру, але ён «збег у Вільню», бо лічыў сябе не дужа адукаваным. У сталіцы Літвы вывучаў балтыйскую філалогію: літоўскую, латышскую і старапрускую мовы.
Па сканчэнні Віленскага ўніверсітэта падаўся ў Прагу. Там з 2000 году працаваў у Інстытуце ўсходнееўрапейскіх даследаванняў Карлава ўніверсітэта. Яго спецыялізацыя: русіст, славіст, балтыст.
Ва ўніверсітэце быў лектарам, асістэнтам, навуковым асістэнтам, дацэнтам, а цяпер праходзіць прафесарская працэдура і сёлета Лямешкін можа стаць прафесарам. З гэтага года ён, аднак, у Карлавым універсітэце не працуе. Ён робіць галоўным навуковым супрацоўнікам Цэнтра балтыйскіх моваў і анамастыкі Інстытута літоўскай мовы ў Вільні.
Ілля Лямешкін кажа, што, займаючыся Літвой, не магчыма абысціся без вывучэння беларускай літаратуры, у тым ліку старажытнай. Вялікае Княства Літоўскае, удакладняе ён, гэта сучасная Літва, Беларусь і Украіна.
Першая манаграфія Іллі Лямешкіна, выдадзеная ў 2008 годзе, была прысвечана «Хранографу 1262 года». Навуковец інтэрпрэтаваў старадаўні твор як помнік гістарыяграфічнага жанру Вялікага Княства Літоўскага, напісаны на царкоўнаславянскай мове ў Наваградку.
«Гэта спецыяльная навуковая аперацыя»
Ілля Лямешкін кажа, што ніколі не планаваў займацца Францыскам Скарынам.
Падбіў навукоўца ўзяцца за Скарыну ў 2016 годзе яго сябра Сігітас Нарбутас. Цяпер ён дырэктар бібліятэкі літоўскай Акадэміі навук імя Урублеўскіх, вядомы лацініст і знаўца літаратуры Вялікага Княства Літоўскага.
Паводле Лямешкіна, «Нарбутас задумаў да 500-гадовага юбілею пражскай бібліі Францыска Скарыны [у 2017 годзе] выдаць зборнік матэрыялаў аб жыцці і творчасці беларускага асветніка.
«Нарбутас папрасіў, каб я ў пражскіх архівах адшукаў скарынаўскія дакументы ды зрабіў якасныя копіі і пракаментаваў іх. Высветлілася, што яны дрэнна прааналізаваныя, былі грубыя памылкі. Я напісаў артыкул і думаў, што ён першы і адзіны», — згадвае Ілля Лямешкін.
Так ён пачаў збіраць звесткі пра творчасць Францыска Скарыны.
У 2020 годзе пабачыла свет яго манаграфія «Партрэт Францішка Скарыны».
«Скарына ўвасабляе заходнееўрапейскі вектар культурнага развіцця Беларусі. Яго спадчына — гэта італьянская культура кнігадрукавання і самой кнігі. Скарына — касмапаліт і чалавек Еўропы, заходніх каштоўнасцяў», — тлумачыць навуковец важнасць асветніка для беларускай культуры.
Ілля Лямешкін перакананы, што еўрапейскасць Скарыны нязручная для ўлады Лукашэнкі.
«Тое, што я зрабіў з акравершам — гэта спецыяльная навуковая аперацыя. І я карыстаюся моваю Скарыны, бо яна належыць да заходнееўрапейскай культуры. Гэта зброя заходняй Еўропы», — тлумачыць Лямешкін.
«Наша Нiва» — крыніца якаснай інфармацыі і бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ «НН»Глядзіце таксама:
Амбасадар Міхальскі расказаў пра Макея, сустрэчу ў Ватыкане, ролю эміграцыі і мову як паветра
Святар даводзіць, што першадрукар ва Усходняй Еўропе не Скарына, а Фёдараў
Дзермант: метамарфозы. Як неанацыст і паганец палюбіў Лукашэнку, Расію і вайну
