Kadr archiŭnaj zdymki
Vajenna-spartyŭnuju hulniu pad nazvaj «Zarnica» prydumali ŭ Savieckim Sajuzie jašče ŭ 1964 hodzie. U čas jaje pijaniery pravodzili niešta kštałtu vajskovych vučeńniaŭ, imitujučy bajavyja dziejańni. Dla starejšych padletkaŭ isnavała anałahičnaja hulnia «Arlonak».
Metaj hulniaŭ savieckija vajskoŭcy stavili navučyć moładź navykam armiejskaha žyćcia, vychoŭvać jaje ŭ duchu lubovi da savieckaj Radzimy i hatoŭnaści pakłaści za jaje svaje žyćci — to-bok pryvučali da militaryzmu z małych hadoŭ.
Najčaściej «Zarnicy» prachodzili na terytoryi vajskovych čaściej, a ich płany składalisia pry ŭdziele kadravych vajskoŭcaŭ. Z raspadam SSSR nieabchodnaść u padtrymańni ahresiŭnaha militaryzmu adpała, praviadzieńnie padobnych hulniaŭ straciła svaju aktualnaść. Paŭsiul — akramia Rasii, dzie «Zarnicu» dahetul pravodziać pry padtrymcy ministerstvaŭ adukacyi i abarony, a taksama miascovaha sajuza moładzi.
U 1999 hodzie viarnuć patryjatyčnuju tradycyju na małuju radzimu ŭ Biełarusi vyrašyŭ pradprymalnik Anatol Silivončyk. Silivončyk pabudavaŭ svoj biznes, firmu «Sibdarservis», u dalokim Surhucie, bahatym centry naftazdabyčy ŭ Zachodniaj Sibiry.
Niahledziačy na toje, što ŭ rasijskim horadzie jon žyŭ jašče z 1978 hoda, pra svaju radzimu, jak tolki ŭdałosia padniać hrošy na ŭłasnym biznesie, staraŭsia nie zabyvać.
U 1990-ja hady jon kupiŭ rodnaj vioscy — Hamzie Śvietłahorskaha rajona — aŭtobus, davaŭ hrošy na film pra Vitaŭta, na biełaruskija knihi i miemaryjalnyja doški biełaruskim dziejačam, a niekalkim siemjam, jakija žyli za savieckim časam na terytoryi Spasa-Jefrasinieŭskaha manastyra, spłaciŭ pieršy ŭniosak na novyja kvatery.
Anatol Silivončyk i Mitrapalit Fiłaret z adnoŭlenym kryžam Jefrasińni Połackaj. Fota: surgut757
Na dapamozie miecenata Silivončyka faktyčna trymałasia i ŭsia praca pa adnaŭleńni kryža Jefrasińni Połackaj. Apazicyja, adnak, staviłasia da Silivončyka naściarožana, z pryčyny padtrymki biznesmienam intehracyi Biełarusi i Rasii.
Kali sibirski miecenat vyrašyŭ pravieści pa miescach bajavoj słavy prodkaŭ 125 maładych bajcoŭ z surhuckaj vajenna-spartyŭnaj škoły vyžyvańnia «Bierkut», śvietłahorski telekanał «Ranak» padrabiazna aśviatlaŭ hetuju padzieju. Šmat dzie Silivončyk nazyvajecca stvaralnikam «Bierkuta», ale nasamreč jaje stvaralnikam byŭ Rusłan Vyškurcaŭ, jaki taksama prymaŭ udzieł u dalejšych padziejach.
Patryjatyčnaja ściana ŭ domie Anatola Silivončyka. Fota: surgut757
Napiaredadni 55-hodździa vyzvaleńnia Biełarusi ad niamiecka-fašysckich zachopnikaŭ «bierkutaŭcy» raźbili łahier u vakolicach vioski Hamza. U łahiery byli padletki va ŭzroście ad 11 da 17 hadoŭ, jakimi kiravali dva dziasiatki byłych armiejskich siaržantaŭ, jakija prajšli Afhanistan i Čačniu.
Akramia sustrečy ź vieteranami, uskładańnia viankoŭ da pomnikaŭ časoŭ vajny i miemaryjalnaha maršu da Minska 3 lipienia ŭ płanach Silivončyka była jašče i vajenna-patryjatyčnaja hulnia «Zarnica». Jaje zadaču Silivončyk paśla tłumačyŭ dosyć tumanna: ci to jak vučebnaje vyzvaleńnie vioski ad pjanic, ci to jak adpracoŭku taktyki pry zachopie i vyzvaleńni zakładnikaŭ.
Stomlenym ad nudnaha aficyjozu padletkam ideja takoj hulni, vidavočna, spadabałasia. Ranicaj 30 červienia 1999 hoda ŭ susiedniuju viosku Mikałajeŭka, jakaja była vybrana dla «patryjatyčnaj hulni», da staršyni sielsavieta pryjechaŭ Silivončyk. Jon papiaredziŭ, što dziciačuju hulniu surjozna ŭsprymać nie treba i vialikuju tryvohu bić nie varta — choć usio budzie adbyvacca, jak i ŭ vajennyja časy.
Saviecki płakat «Zarnica — hulnia družnych, mocnych i śmiełych!»
Ale adrazu ŭ vioscy pačałasia stralanina, prahučali vybuchi. U Mikałajeŭku «biez abviaščeńnia vajny» ŭvajšli ŭzbrojenyja ludzi ŭ kamuflažnaj formie i z razmalavanymi tvarami.
Pra toje, što heta hulnia dla padletkaŭ, a ŭzbrojeny jany pnieŭmatyčnymi vintoŭkami, vučebnymi ŭzryŭpakietami i haza-drobavymi aŭtamatami «Junijar», u vioscy nichto nie zdahadvaŭsia. Pierapałochanyja viaskoŭcy nie razumieli, što adbyvajecca.
Tyja, chto zaśpieŭ sapraŭdnuju vajnu, mahli pryhadać mietady nacystaŭ. Małojčyki i ichnija «vychavacieli» nie cyrymonilisia ź miascovymi: z aŭtamatami ŭryvalisia ŭ chaty, z maciukami zahadvali vyjści na vulicy. Na vulicy viaskoŭcaŭ źviazvali viaroŭkami, zakoŭvali ŭ kajdanki, a tych, chto supraciŭlaŭsia, — źbivali prykładami i kułakami, dušyli hazam z bałončykaŭ.
Mikałajeŭka siońnia. Fota: Wikimedia Commons
«Kala 8-j hadziny ranicy da nas u dvor uvarvalisia ludzi ŭ čornaj formie, z čornymi chustkami na hałovach i z aŭtamatami. Tvary taksama vypackanyja ŭ niešta čornaje. My z mužam išli na aharod. Muž išoŭ pieršym. Bandyty zapatrabavali kudyści ź imi pajści.
Ich kamandzir, z ašklaniełymi vačyma, nios niejkuju łuchtu, i nielha było zrazumieć, što jon patrabuje. Jon pačaŭ bić muža aŭtamatam u hrudzi.
Ja vyskačyła napierad i stała kryčać, chto vy takija i što vam treba? Jany apyrskali muža i mianie z hazavaha bałončyka ślozatačyvym hazam. Muža mocna šturchnuli, jon upaŭ i stuknuŭsia hałavoj ab ścianu. Bandyty ŭbiehli ŭ chatu i padpalili tam dymavuju šašku», — pryhadvała padziei miascovaja žycharka Nadzieja Furs.
Budynak sielsavieta ŭ Mikałajeŭcy. Fota: Wikimedia Commons
Z budynka sielsavieta vyvałakli źviazanych staršyniu i hałoŭnuju buchhałtarku, toj ža los čakaŭ i staršyniu kałhasa.
«Chłopčyka Pieciu Šyškina aźviarełyja chulihany prykavali kajdankami da słupa i nataŭkali pamiž palcami porachu z metaj padpalić».
Škoła, na stadyjonie jakoj źbirali «pałonnych» viaskoŭcaŭ. Fota: Wikimedia Commons
Dva dziasiatki pałonnych, siarod jakich byli i dzieci, sabrali na školnym stadyjonie. Hety dziki kašmar dla žycharoŭ Mikałajeŭki doŭžyŭsia amal hadzinu. Ludzi byli surjozna napałochanyja, dumajučy, što heta čačenski karny atrad zachapiŭ ichniuju viosku.
Paśla «blickryhu» ŭ viosku zajšła druhaja hrupa padletkaŭ, jakaja ŭźniała nad sielsavietam andrejeŭski ściah i «vyzvaliła» pałonnych. U jakaści kampiensacyi byli vystaŭleny skryni z harełkaj. Prysutnym patłumačyli, što heta ŭsiaho tolki hulnia, kab vyzvalić viosku ad «niepracoŭnaha elemientu i ałkaholikaŭ».
«Miascovym starym nahadali, a bolš maładym kałhaśnikam nahladna prademanstravali mietad fašysckich karnikaŭ padčas vajny», — hetak acharaktaryzavali padziei na rasijskim Pieršym kanale.
Padletki pajšli maršam u łahier, a ŭ viosku prybyli biełaruskija siłaviki, jakija pačali raźbiracca ŭ incydencie.
Zatrymańnie «bierkutaŭcaŭ». Kadr archiŭnaj zdymki.
«Bierkutaŭcy» paśpieli źniacca ź miesca i rušyli na Babrujsk, dzie płanavali zachapić niejki abjekt. Noč jany praviali ŭ adnoj z kazarmaŭ vajskovaj čaści, varoty jakoj ranicaj ačapili supracoŭniki milicyi. Silivončyk spačatku sprabavaŭ damovicca za butelku harełki, a paśla zahadaŭ prataranić varoty i amapaŭcaŭ transpartnym srodkam. U vyniku jon i siaržanty-«afhancy» byli brutalna zatrymanyja.
Padletkaŭ i ichnich kamandziraŭ vysłali nazad u Rasiju, a Silivončyka kinuli ŭ homielski SIZA. Ličać, što biełaruskija ŭłady tak miakka abyšlisia z «vychavalnikami» ź liku vieteranaŭ vajny ŭ Afhanistanie i Čačni, kab nie psavać adnosiny z Maskvoj.
Ź SIZA Silivončyk pisaŭ skarhi va ŭsie mahčymyja instancyi, a taksama abvieściŭ haładoŭku na znak pratestu. Z advakatami ŭ jaho nie załadziłasia: pieršaja admoviłasia pradstaŭlać jaho intaresy praź niekarektnyja pavodziny Silivončyka, druhuju jon pačaŭ abražać.
Anatol Silivončyk na sudzie. Kadr archiŭnaj zdymki.
Anatolu Silivončyku inkryminavali parušeńnie troch kryminalnych artykułaŭ: złosnaje chulihanstva, arhanizacyja niezakonnaha pazbaŭleńnia voli, a taksama supraciŭ milicyi. Prakuror zapatrabavaŭ 5 hadoŭ pazbaŭleńnia voli z adbyvańniem pakarańnia ŭ kałonii ŭzmocnienaha režymu.
U pieršy dzień suda, jaki Silivončyk nazvaŭ cyrkam, jon admoviŭsia prysutničać u zale. Na druhi dzień, 22 lutaha 2000 hoda, jaho vydalili z zały za niepavahu da suda: jon hruba pieraryvaŭ sudździu, a taksama pahražaŭ «šyzakryłym aleniam», jak jon nazyvaŭ žycharoŭ vioski Mikałajeŭka, jakija vystupali ŭ jakaści śviedkaŭ.
Abarona Anatola Silivončyka śćviardžała, što jon niepasrednaha ŭdziełu ŭ hvałcie nad viaskoŭcami nie braŭ. Adnak u sudzie paćvierdzilisia fakty, što arhanizataram hvałtu byŭ mienavita Silivončyk, jaki asabista davaŭ sihnalnuju rakietu na pačatak «apieracyi», instruktavaŭ, jak aryštoŭvać ludziej i brać ich u pałon. Jamu ž dakładali ab vykanańni zadańniaŭ pa zachopie kałhasnaj kantory i viaskoŭcaŭ.
Paciarpiełymi ad «patryjatyčnaj hulni» byli pryznanyja 19 čałaviek, a śviedkami vystupili bolš za paŭsotni.
Arhanizatar zachopu vioski siabie vinavatym nie pryznaŭ. Śledčych, prakurora, advakata i sudździu, jakuju jon nazyvaŭ «zambavanym čałaviekam», Silivončyk abvinavaciŭ u tym, što jany «nie patryjoty i musiać adkazać».
Sud nad Silivončykam u Śvietłahorsku. Kadr archiŭnaj zdymki.
Prachodziła taksama infarmacyja, što z paciarpiełymi viaskoŭcami papracavali daručency biznesmiena, kab tyja za hrošy adklikali svaje pozvy.
Praź dziŭnyja pavodziny na sudzie dla Silivončyka arhanizavali sudovuju psichijatryčnuju ekśpiertyzu, jakaja pryznała, što padsudny ŭ stanie śviadomaści, ale choča pryciahnuć uvahu da svajoj asoby.
3 krasavika 2000 hoda Śvietłahorski sud pryznaŭ Silivončyka vinavatym i prysudziŭ jamu 3 hady pazbaŭleńnia voli va ŭmovach uzmocnienaha režymu. Ale ŭžo ŭ vieraśni jaho vypuścili pa amnistyi. Bolš nikoli ŭ rodnych krajach Silivončyk nie pakazvaŭsia.
Sudździa pa spravie Silivončyka Nadzieja Ramanava. Kadr archiŭnaj zdymki.
«Bačycie, što tvorycca ŭ našaj brackaj respublicy, tak? Voś režym Łukašenki na što zdolny. A vy chočacie ad jaho čahości čakać dobraha. A narod zahnany ŭ bałota — jak ujuny łaziać u bałocie. Bačycie, što tvorać?» — aburaŭsia Silivončyk.
Svaju burlivuju dziejnaść biełarus praciahnuŭ u Surhucie. Staŭ zasnavalnikam kulturna-aśvietnickaha tavarystva «Baćkaŭščyna», a paśla fonda «Karyść, honar i słava Rasii». Z 2010-ch hadoŭ pačaŭ zmahacca za ekałohiju, vystupajučy za likvidacyju nastupstvaŭ zabrudžvańnia rehijona, časam źjaŭlajučysia ŭ ŚMI pad roznymi «tytułami».
Anatol Silivončyk jak achoŭnik pryrody Chanty-Mansijskaj aŭtanomnaj akruhi — Juhry.
Pieraklučyŭsia na ekałohiju jon, vidać, tamu, što sapsavalisia adnosiny ź inšymi aktyvistami rasijskich vajenna-patryjatyčnych arhanizacyj. Tak, adzin z kiraŭnikoŭ miascovaj vieteranskaj arhanizacyi pisaŭ pra Silivončyka jak «machlara i afierysta, jaki dziejničaje pad maskaj patryjota i abaroncy Ajčyny», a nasamreč byccam by źjaŭlajecca synam palicaja, maje 11 sudzimaściaŭ i hałoŭnymi jaho vorahami źjaŭlajucca vieterany Vialikaj Ajčynnaj vajny.
I sapraŭdy, śpis złačynstvaŭ, u jakich padazravali Silivončyka ŭ Rasii za 10 hadoŭ paśla vyzvaleńnia ź biełaruskaj kałonii, unušalny: paboi, pahroza zabojstvam, abraza, kradziež, machlarstva, uchileńnie ad vypłaty padatkaŭ dy abraza pradstaŭnika ŭłady.
Kłub «Bierkut» praciahnuŭ svajo isnavańnie ŭ Rasii pad kiraŭnictvam Rusłana Vyškurcava, časam pryciahvajučy ŭvahu pravaachoŭnych orhanaŭ svaimi biezadkaznymi i niebiaśpiečnymi dziejańniami.
U Biełarusi paśla 2020 hoda prarasijskija siły pačali viartacca da praktyki vychavańnia ŭ duchu militaryzmu. Tak, letaś u dziciačym sadku ŭ Hłybokim praviali vajenna-spartyŭnuju hulniu pad toj ža sumnaviadomaj nazvaj — «Zarnica».
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
Jak vyhladajuć adsielenyja terytoryi praz 38 hadoŭ paśla avaryi na ČAES FOTY
