U samaj kryvavaj vajnie XX stahodździa Biełaruś zhubiła 1,6 młn žycharoŭ. Terytaryjalnyja nabytki azmročyła strata Vilni j Biełastoku. Adnak samaje hałoŭnaje — biełarusy zachavalisia jak nacyja. U vypadku pieramohi nacystaŭ nas fizična vyniščyli b.
Partyzanski parad u vyzvalenym Minsku. Hetyja bajcy, ź miljonami inšych, uratavali Jeŭropu ad nacyzmu.
Dla mnohich nacyj Zachodniaj Jeŭropy Druhaja suśvietnaja stała jak by paŭtoram Pieršaj. Dla biełarusaŭ Druhaja suśvietnaja vajna była kancom śvietu.
Kraina źmianiła miežy. Nacyjanalnaja elita była vyniščana amal da apošniaha čałavieka, a acalełyja raściarušylisia pa śviecie. Materyjalny fond byŭ amal zrujnavany: praź Biełaruś dvojčy pierakaciŭsia front, abodva praciŭniki viali tatalnuju vajnu i pakidali pa sabie vypalenuju ziamlu.
I niepapraŭnaje —
z 9,2 miljonaŭ žycharoŭ na 1941 hod da 1945-ha zahinuli kala 1,6 młn. Suvymiernyja straty žycharstva, akramia Biełarusi, zaznała tolki Polšča.
Źvierstvaŭ nacystaŭ, u tym liku ŭ Biełarusi, śviet nie bačyŭ.Kala 600 tysiač pałonnych vajskoŭcaŭ zamaryli hoładam na vačach u zastrašanaha nasielnictva. Dziesiatki viosak byli spalenyja ź ludźmi žyŭcom. Kala 600 000 habrejaŭ byli zamardavanyja ad małoha da staroha tolki za svaju nacyjanalnaść. Sotni tysiač biełarusaŭ zahinuli ŭ savieckim vojsku, jakoje nie ličyłasia z čałaviečymi achviarami.
Siarod hetaha aźviareńnia miljony biełarusaŭ prajavili svaje najlepšyja jakaści. Tysiačy ludziej dapamahali chavacca pałonnym, uciekačam, kamunistam i habrejam, na jakich palavali niemcy. Tysiačy inšych samaarhanizoŭvalisia dla vyžyvańnia i zachoŭvali nacyjanalnuju i relihijnuju tradycyi. Biełarusy, siarod jakich budučy Narodny piśmieńnik Vasil Bykaŭ, mužna vajavali ŭ składzie savieckaj armii. Dziesiatki tysiač biełarusaŭ pad akupacyjaj dałučylisia da ruchu supracivu. U vialikich biełaruskich lasach utvarylisia aktyŭnyja partyzanskija złučeńni.
Saviety inśpiravali vyłazki, kab pravakavać niemcaŭ na akcyi pomsty, z metaj raspalvać antyniamieckija nastroi. Nacysty ž pad pretekstam baraćby z partyzanami razhortvali palityku vyniščeńnia spačatku žydoŭskaha, cyhanskaha, a paśla i słavianskaha nasielnictva. Jany nackoŭvali biełarusaŭ na palakaŭ, litoŭcaŭ — na biełarusaŭ i h.d., kab vyniščać adnych rukami druhich.
U 1941 hodzie mnohija sustrakali niemcaŭ — jakich pamiatali pa Pieršaj suśvietnaj — jak vyzvaleńnie ad źnienavidnych savietaŭ. Savietaŭ, jakija za
Na žal, na 1941 hod najmacniejšyja nacyjanalnyja lidery byli ci zamardavany savietami — Čarviakoŭ, Taraškievič, ci siadzieli ŭ savieckich turmach — jak Anton Łuckievič. Papularnych asobaŭ, zdolnych zhurtavać nacyju dla zmahańnia za niezaležnaść, abapieršysia na dapamohu zachodnich demakratyj, u krainie nie zastavałasia. TamuDruhaja suśvietnaja dla Biełarusi pačałasia 1 vieraśnia 1939 hoda.nacyjanalna-vyzvolny ruch u Biełarusi ŭ časie Druhoj suśvietnaj i paśla jaje byŭ słabiejšy, čym u susiednich Litvie i Ukrainie.
U vyniku vajny da Uschodniaj Biełarusi była dałučanaja Zachodniaja, i bolšaść etnična biełaruskich terytoryj apynułasia ŭ adnoj administracyjnaj adzincy pad savieckaj akupacyjaj. Racyjanalnaje adabreńnie ŭźjadnańnia azmročvałasia horyčču straty Vilni i Biełastoka —vydatnych kulturnych i ekanamičnych centraŭ. Ich Maskva spačatku dałučyła da Biełarusi, ale nieŭzabavie addała ŭ jakaści padarunkaŭ taksama akupavanym Litvie i Polščy.
Saviety sprytna mifałahizavali Druhuju suśvietnuju vajnu dla panavańnia nad paniavolenymi narodami Centralnaj Jeŭropy.
Tak, u vypadku Biełarusi saviety manipulavali histaryčnymi naratyvami, ličbami i faktami. Ličbu achviaraŭ, i biez taho vuścišnuju, pavialičvali za košt stvareńnia dvajnoj buchhałteryi strataŭ, dvajnoha ŭliku zahublenych savieckich vajennapałonnych.
Adnak hetyja
śpiekulacyi nie pavinny zasłaniać hałoŭnaha. Druhaja suśvietnaja vajna była vajnoj suprać absalutnaha zła. Dziakujučy pieramozie nad hitlercami, biełarusy zachavalisia jak nacyja. U vypadku pieramohi nacystaŭ nas fizična vyniščyli b. Bo ž «žyćciovuju prastoru» na ŭschod ad Niamieččyny niamieckija rasisty pryznačali dla svajoj kałanizacyi.Paśla 9 maja 1945 hoda ŭ roznych rajonach Biełarusi, asabliva zachodniaj, praciahvałasia partyzanskaja vajna suprać savietaŭ, jakaja nabyła charaktar hramadzianskaj i zabrała žyćci tysiač ludziej.
Biełaruś była siarod pieramožcaŭ, zasnavalnikaŭ Arhanizacyi Abjadnanych Nacyj. Žachi i navuka z toj vajny znajšli svajo adlustravańnie ŭ vieličnych tvorach Bykava, Bryla, Adamoviča, Savickaha, Ptašuka.
Nieprymańnie vajny jak srodku vyrašeńnia kanfliktaŭ, nieprymańnie rasizmu z nacyzmam stali fundamientalnymi ŭ śvietapohladzie biełarusaŭ.
