Na telekanale ANT viečaram u piatnicu byŭ prademanstravany film Ludmiły Klincovaj «Špijon z‑pad Vilejki».
Hety dakumientalny film demanstravaŭsia ŭ ramkach prajektu «Zvarotny adlik» i byŭ pryśviečany asobie Janki Filistoviča.
Pieradača była vytrymanaja ŭ absalutna niejtralnych kolerach. Navat słužba Filistoviča ŭ SD była rastłumačanaja, jak nieprymańnie im savieckaj akupacyi, jakaja represavała baćku Janki. Nie było ni kropli niehatyvu skazana pra paślavajennyja emihracyjnyja arhanizacyi biełarusaŭ u Zachodniaj Jeŭropie, a taksama pra asobu Barysa Rahuli.
U pieradačy była ahučanaja ličba, što paśla 1950 hoda ŭ biełaruskich lasach zastavałasia kala 10 tysiač partyzanaŭ‑antysavietčykaŭ, pieravažna z Armii Krajovaj i byłych udzielnikaŭ praniamieckich farmavańniaŭ. Taksama aŭtar pieradačy zajaviŭ, što šmat dzie jany mieli padtrymku miascovaha nasielnictva, bo ŭ krainie praciahvałasia kalektyvizacyja, represii, antycarkoŭnaja palityka.
Źviartaje ŭvahu, što Filistoviča nie vydaŭ nivodzin z 18 dapytanych pa hetaj spravie viaskoŭcaŭ. Navat sielanin, u jakoha jon schavaŭsia paranieny, jaho nie vydaŭ. U dačynieńni da Janki ni razu nie prahučała słovaŭ kštałtu «bandyt». Sama ž apieracyja pa vyłoŭlivańni dyviersanta była nazvanaja ledźvie nie ŭzornaj. A Filistoviča vysoka acanili jak kanśpiratara i intelektuała.
U filmie byŭ ahučany taki cikavy fakt: siarod listoŭ Filistoviča była znojdziena zapiska sa słovami «U horadzie v.š. vojskaŭ». Čekisty tak i nie zmahli rasšyfravać hety nadpis.
Tady ŭrešcie Janka skazaŭ śledčamu: «Vam daravalna, vy kaŭkaziec. Ale niaŭžo siarod vas niama biełarusaŭ? V.š. — heta značyć «vielmi šmat».
Film zdymaŭsia z vykarystańniem archivaŭ KDB. Adnak upieršyniu ŭ im nie było savieckaj prapahandysckaj mantry. Takaja niejtralnaja pazicyja ŭ dačynieńni da Filistoviča vyhladaje dosyć niečakanaj i novaj.
* * *
Janka Filistovič — małady biełaruski emihrant, jaki na zadańnie Rady BNR u supracy z amierykanskaj vyviedkaj desantavaŭsia ŭ Biełarusi dziela zboru infarmacyi i hurtavańnia partyzanaŭ. Jon chavaŭsia ŭ lasach pad Vilejkaj hod. Paśla aryštu jaho rasstralali. U filmie było zajaŭlena, što Filistovič vyklikaŭ u śledčych MHB pavahu, ale jany ličyli jaho biełaruskim fanatykam.
