Śvincovaja płaścina z nadpisam na kirylicy, jaki moža być samym staražytnym ź viadomych. Fota: Ivajła Kanieŭ, historymuseum.org
Jak paviedamlaje internet-časopis «Žyvaja navuka» (Live Science), archieołahi padčas raskopak u bałharskaj krepaści Bałk Dere (Bał'k Dere) pobač ź vioskaj Chuchła ŭ Radopskich harach niedaloka ad miažy z Hrecyjaj znajšli siaredniaviečny frahmient nahrudnika. Nadpis na im pieršapačatkova zastaŭsia niezaŭvažanym. Praź niekalki miesiacaŭ, kali daśledčyki razhladali fatahrafii asobnych artefaktaŭ, jany zaŭvažyli, što na nahrudniku byŭ tekst.
Pieršapačatkovy analiz pakazaŭ, što nadpisu moža być kala 1100 hadoŭ. Znachodka ŭnikalnaja jašče i vialikim pamieram tekstu. Jon składajecca ź siami radkoŭ i zhadvaje dvuch čałaviek — Paŭła i Nikołu. Chutčej za ŭsio, jany byli vajarami, jakija słužyli ŭ Bałk Dere. A nadpis — malitva śviatomu Dzimitryju Sałunskamu, jaki ličyŭsia niabiesnym zastupnikam pravasłaŭnych bałharskich sałdat u ich bitvach z susiedziami.
Pavieł i Nikoła prosiać śviatoha Dzimitryja ab miłaści, adkupleńni hrachoŭ, abaronie i vylačeńni.
Nahrudnik — častka daśpiechaŭ, pryznačanaja dla abarony piaredniaj častki tułava. Adnak aŭtary znachodki adznačajuć, što znojdzieny pradmiet nie byŭ typovym nahrudnym znakam.
Ivajła Kanieŭ (Ivailo Kanev), archieołah i hałoŭny zachavalnik Nacyjanalnaha histaryčnaha muzieja Bałharyi, jaki ŭznačalvaŭ raskopki, ličyć, što heta byŭ chutčej svojeasablivy abiareh, jaki musiŭ abaraniać uładalnika nie tolki ad udaraŭ, ale i ad «złych sił».
«Hruntujučysia na našym analizie, my ličym, što hety pradmiet, vierahodna, apynuŭsia ŭ krepaści dzieści pamiž 916 i 927 hadami i byŭ pryviezieny bałharskim vajskovym harnizonam», — skazaŭ Kanieŭ.
Archieołahi adnosiać nadpis da časoŭ Simiaona I. U 893-927 hadach jon byŭ kniaziem, a z 913 hoda carom Bałharyi. Simiaon prasłaviŭsia pieramožnymi bitvami suprać Vizantyi, sierbaŭ i vienhraŭ, što dapamahło jamu pašyryć terytoryju Bałharyi. Jakraz padčas jahonaha kiravańnia Bałharyja stała samaj mahutnaj dziaržavaj va Uschodniaj Jeŭropie.
Bałharskaje carstva raskinułasia tady pamiž tryma morami: Ehiejskim, Čornym i Adryjatyčnym. Simiaon I zrabiŭ horad Presłaŭ novaj stalicaj. Horad pavinien byŭ stać ekanamičnym i kulturnym kankurentam Kanstancinopala.
U hetuju epochu ŭ Presłaŭskaj knižnaj škole stvaryli i novuju azbuku, nazvanuju ŭ honar śviatoha Kiryły kirylicaj. Jana pačała zamianiać stvoranuju Kiryłam i Miafodzijem hłaholicu. Praŭleńnie Simiaona nazyvajuć załatym viekam bałharskaj kultury.
Da hetaha času samym pieršym tekstam na kirylicy ličyŭsia nadpis 921 hoda, jaki taksama byŭ vyjaŭleny ŭ Bałharyi na ścianie skalnaha manastyra ŭ siale Krepča.
Śvincovaja płaścinka z Bałk Dere, mahčyma, starejšaja na niekalki hadoŭ.
Vučony pakul prosiać pačakać z abjavaj, što znachodka sapraŭdy archieałahičnaja siensacyja. Bolš detalovaje daśledavańnie dazvolić vyznačyć, ci sapraŭdy hety abjekt jość samym staražytnym prykładam vykarystańnia kirylicy.
Kanieŭ skazaŭ, što płanuje ŭ budučyni apublikavać padrabiaznaje apisańnie nadpisu i krepaści.
Čytajcie jašče:
Stečki — dziŭnyja kamiani na bałkanskich palach
Vučonyja zdoleli atrymać hienietyčnyja adbitki palcaŭ čałavieka kamiennaha vieku
