Cytrony na rynku ŭ Artydžy, Sirakuzy, Italija. Fota: Džavani Dałorta / Wikimedia Commons
Cytron — simvał samaha paŭdniovaha rehijona Italii — Kałabryi, jaki znachodzicca na «dziubcy» tak zvanaha Apieninskaha bota. Hetaja sadavina raście ŭ rajonie z pryhožaj nazvaj Ryŭjera-dei-Čedry — Kiedravy bierah. Na praciahu stahodździaŭ, dziakujučy miakkamu klimatu, miascovyja žychary ŭ hetym kutku Italii śpiecyjalizavalisia na vyroščvańni sorta cytrona Liscia Diamante («hładki ałmaz»). Efirny alej, zdabyty ź jaho skurki, vykarystoŭvajecca ŭ stvareńni parfumy, taksama frukt maje rytualnaje značeńnie ŭ judaiźmie, jon adzin ź simvałaŭ relihijnaha śviata Sukot.
Adnak za apošnija 50 hadoŭ Liscia Diamante na italjanskim uźbiarežžy amal vymierła, bo z-za niaŭchilnych klimatyčnych źmienaŭ kałabryjcy mihravali ŭ inšyja miescy ŭ pošukach lepšaha žyćcia, a efirny alej z cytrona zamianili bolš tannymi pramysłovymi zamieńnikami. Dla žycharoŭ, jakija tut zastalisia, mała ekanamičnaha sensu ŭ tym, kab praciahvać vyroščvać sadavinu.
Soniečnyja batarei jak sposab vyratavać sadavinu i dadatkovaja krynica dachodu
Antonia Łančełota. Fota: Ahaścina Pietroni / BBC
BBC raspaviadaje pra fiermierskuju siamju Łančełota, jakaja rašyłasia pajści pa šlachu inavacyj i ŭstanaviła nad cytrusavymi drevami soniečnyja batarei. Vytvorčaść adnaŭlalnaj enierhii na 40 hiektarach sielskahaspadarčych uhodździaŭ pa ŭsioj Italii nie tolki palapšaje jakaść pładoŭ, ale i daje Łančełota alternatyŭny dachod dla sielskaj haspadarki, vyrablajučy elektraenierhiju, dastatkovuju dla 16 000 siemjaŭ.
Pa słovach pradprymalnika Antonia Łančełota, pakryćcio, jakoje zabiaśpiečvajecca panelami, źniziła patrebu cytrusavych u vadzie na 70%. Płady stali bujniejšyja, lepšaha koleru i majuć mienš defiektaŭ ad uździejańnia niepahadzi. Jany taksama majuć bolš vysokuju kancentracyju efirnaha aleju ŭ skurcy.
Mužčyna abviarhaje dumku pra toje, što ŭ cieni raśliny drenna rastuć. Va ŭmovach praźmierna vysokich tempieratur na poŭdni Italii — jakraz naadvarot.
Akramia taho, dach abaraniaje raśliny ad ekstremalnych klimatyčnych źjaŭ: u 2017 hodzie, kali niazvykły zimovy maroz paškodziŭ bolšaść cytronavych raślin rehijona, drevy Łančełota vyžyli, bo paneli ich abaranili, i siamja razdavała sadžancy i inšym fiermieram.
Hetaja prablema daloka nie ŭnikalnaja dla cytronaŭ i naohuł dla cytrusavych. Źmianieńnie klimatu ŭpłyvaje na sielskuju haspadarku va ŭsim śviecie, bo ekstremalnyja ŭmovy nadvorja stanoviacca ŭsio bolš častymi. Łančełota i inšyja prychilniki ahravaltaiki spadziajucca, što hetaja praktyka moža prynieści karyść mnohim sielskahaspadarčym kulturam, jakija ryzykujuć apynucca ŭ niebiaśpiecy.
Prablemy i vykliki elektraenierhietyki
Ahraelektryčnaja ŭstanoŭka ŭ Niderłandach. Fota: solarniasociace.cz
Kancepcyja ahravaltaiki isnuje z 1980-ch hadoŭ. Jeŭrapiejski sajuz u svoj čas vydaŭ dyrektyvu dla dziaržaŭ-udzielnic, kab da 2020 hoda 20% ich enierhii prychodziłasia na adnaŭlalnyja krynicy, što pryviało da honki za stvareńnie soniečnych fierm.
Adnak ahraelektraenierhietyka ŭsio ž raźvivajecca ź vialikimi ciažkaściami. Z-za navizny, supracivu niekatorych fiermieraŭ źmienam i adsutnaści vyraznaha zakanadaŭstva treba prajści doŭhi šlach, pierš čym ahraelektraenierhietyka stanie mejnstrymam.
U mnohich častkach śvietu raspracoŭka bujnych soniečnych prajektaŭ na sielskahaspadarčych ziemlach adsunuła na druhi płan miascovyja supolnaści, jakija nie bačać asablivaj vyhady ad prajekta i sutykajucca ź biespracoŭjem pa miery źniknieńnia tradycyjnych miascovych sielskahaspadarčych pracoŭnych miescaŭ.
I hałoŭnaja składanaść, biezumoŭna, vydatki: pa słovach Łančełota, budaŭnictva ahraelektryčnaj fiermy z panelami, uźniatymi nad raślinami, u Italii moža kaštavać kala 1 młn jeŭra na 10 000 kv. m (jość jašče fiermy z panelami, jakija lažać prosta nad ziamli, jany na 7% tańniejšyja, ale vyhady dla fiermierskaj supolnaści ad zachavańnia ziamli mohuć pieraviesić vydatki).
Pieršapačatkovyja ŭnioski značnyja, i mohuć akupicca tolki praz šeść-siem hadoŭ. Siońnia niamnohija fiermiery mohuć atrymać dostup da takoha kapitału. Adzin z varyjantaŭ — partniorstva z vytvorcami enierhii: jany atrymlivajuć prybytak ad prodažu enierhii i płaciać arendnuju płatu fiermieru, jaki taksama vyroščvaje ŭradžaj pad panelami — mienavita tak zrabiła siamja Łančełota.
Čytajcie jašče:
U vioscy Ražanka Ščučynskaha rajona pabudavali soniečnuju elektrastancyju FOTA
U Polščy vypracavali rekordnuju kolkaść enierhii ad soniečnych batarej
Soniečnaja enierhietyka ŭ Hiermanii: usio bolš sonca, panelaŭ i inviestycyj
